Новая нізка вершаў паэта Андрэя Хадановіча “Вялікдзень у Парыжы”.
MORNING CALL
У кожным прыстойным гатэлі
ёсць паслуга ранішняй пабудкі:
ты просіш іх абудзіць,
і яны зранку звоняць табе і будзяць.
Калі пазваніць правільнаму парыжскаму
мабільнаму аператару,
ён зробіць так, каб у 10.15
цябе ў тваёй мансардзе
на вуліцы Кандэ,
за два крокі ад тэатра Адэон,
будзілі ўсе званы
сабора Сэн-Сюльпіс.
Зрэшты, калі не пазваніць,
яны абудзяць таксама.
СТОМЛЕНАСЦЬ ПАРЫЖАМ
Мазалі на нагах націраеш адразу,
адзін на правай падэшве,
другі – на левай.
Каб хоць трохі загаварыць боль,
прыдумляеш для іх імёны
і, наступаючы,
просіш яшчэ пацярпець:
правай нагой – Дранько,
левай – Майсюка.
ДОТЫК
Яна была ў майцы
з турыстычным парыжскім калажыкам
на грудзях:
злева, дзе сэрца, –
Эйфелева вежа,
справа, насупраць вежы, –
Авеню Шанз-Элізэ.
Спачатку ён дакрануўся справа.
Пад Елісейскімі палямі не было станіка.
Эйфелева вежа забілася хутчэй.
* * *
Два геі між Луўрам і Плошчаю Згоды
ўступілі за трэцяга ў бой.
Парыж – гэта свята, якое – заўсёды,
але не заўсёды – з табой!
ПАРЫЖСКАЯ ТРАСЯНКА
Тонучы ў Сене,
хапаешся за саломінку.
МЕТРАПОЛІТЭН-ОПЭРА
Скрыпач грае ў вагоне
парыжскага метро.
Здаецца, Моцарта.
Здаецца, з “Жаніцьбы Фігаро”.
А потым сціпла просіць
маленькі ганарар для музыкі.
Сёй-той нават нешта падае.
Але найбольш ахвотна і больш за ўсіх –
тыя, хто едзе ў навушніках.
АДПАВЕДНІКІ
Шарлю Бадлеру
1.
Першую палову дня
ты тупа бадзяешся па Парыжы
з лэптопам.
Заходзіш у бібліятэкі.
Сядаеш за столікі ў кавярнях.
Шукаеш халяўнага інтэрнэту.
Часам сігнал ловіцца,
але неяк няўпэўнена.
Часам у цябе пытаюць пароль,
якога ты, зразумела, не ведаеш.
Другую палову дня
ты яшчэ тупей бадзяешся па горадзе
з нататнікам.
Шукаеш халяўнага натхнення.
Заходзіш у паркі,
у брамы, у храмы, у крамы.
Сядаеш за столікі ў барах.
Часам сігнал ловіцца,
але неяк няўпэўнена.
Часам у цябе пытаюць пароль,
якога ты па-ранейшаму не ведаеш.
Для інтэрнэту хоць можна купіць 3G-мадэм.
2.
Калі ты нешта фатаграфуеш
у цэнтры Мінска,
і раптам незнаёмая рука
бярэ цябе за плячо,
а суворы голас
кажа больш так не рабіць,
бо могуць і канфіскаваць камеру
або проста пасадзіць у камеру, –
паспрабуй уявіць, што ты ў Парыжы,
на ўзгорку Манмартр,
у храме Сакрэ-Кёр,
і мясцовы цемнаскуры бамбіза
ветліва, але настойліва
просіць схаваць фотаапарат.
Засталося, каб нашыя
белаcкурыя бестыі
навучыліся казаць табе “Мerci!”
Ці, прынамсі, “Дзякуй!”
3.
Пад рэгі Боба Марлі,
якім прапах Парыж,
я думаю пра Шарля,
які ўжываў гашыш.
І гук рабіўся пахам,
і пах рабіўся гукам,
паветра пахла Бахам,
а часам нават Глюкам.
І смак гучаў зялёны,
і колер быў салёны,
гук горкі быў на дотык,
бо дзейнічаў наркотык.
—–
А мне яго вар’яцтва
знаёмае даўно,
бо згадваю юнацтва
з паходамі ў кіно.
Таму назад чвэрць веку
чачэрскіх мальцаў табар
ідзе на дыскатэку
ў кінатэатр “Акцябар”.
Падлога ходзіць ходырам,
а дзеўкі з голым пузікам –
з такім магутным водарам,
што заглушаюць музыку.
ФУТБОЛ ЛЯ МУЗЕЯ РАДЭНА
За плотам музея гуляюць французы ў футбол.
Крычаць, аж чутно праз навушнікі аўдыёгідаў.
І з кожным ударам жыццё замірае наўкол,
і, нібы табло, ззяе золатам шпіль Інвалідаў.
Турысты ў музеі наструніліся – хто каго?
Глядзяць цераз плот – і стаяць без увагі скульптуры,
самотны Бальзак і ў абдымках дзвюх дзевак Гюго,
тытаны культуры на свяце фізічнай культуры.
Мысляр знакаміты ад зайздрасці пазелянеў,
хаваючы вочы, падпёр падбароддзе рукою.
“Нашто цалавацца?” – адчулі каханкі сумнеў.
Прыкрылася Ева: “Вы дзе, гледачы? Што такое?”
Старэнькі японец здымае на камеру матч.
Арабка ўздыхнула. Відаць, за Радэна заўзее.
Мысляр ледзь не плача. Філосаф, хоць ты патлумач,
як блякла на фоне жыцця выглядаюць музеі!
Спорт нумар адзін і арабку схіліў на свой бок,
і дзеда-японца, і там, ля платану, путану,
што косіць пад экскурсаводку. Ці гэты радок
хоць неяк паможа Радэну даць рады Зідану?
Удар. Гол у браму мастацтва. Жыццё павяло.
Татальны футбол пераможную серыю выдаў.
Разбегліся хмары і сонца гарыць, як табло,
ўсміхаючыся з Інвалідаў. З усіх інвалідаў.
ФРАНЦУЗСКАЯ РЭВАЛЮЦЫЯ
Вершы з аптымістычным фіналам
1.
Французская рэвалюцыя –
на апошнім паверсе музея Карнавале,
маўляў, найвышэйшая кропка
парыжскай гісторыі,
што абудзіць і самых сонных наведнікаў.
Дзве статуі – Свабода і Роўнасць.
Грудкі Роўнасці
прыкрытыя тканінай аднолькава.
Карціна з руінамі Бастыліі.
У наступнай залі – падрабязны макет Бастыліі.
(Рукамі не чапаць – глядзі папярэдні экспанат).
Рэспубліканскі тэрмометр
у фрыгійскім каўпаку.
Афіцэрскія шаблі.
Салдацкія ружжы са штыхамі.
У трох кутах – па барабане,
у чацвертым – музейшчык,
якому даўно па барабане.
Патрыёт з адарванай правай рукой
робіць эфектны жэст левай.
На іншай карціне іншыя патрыёты
спяваюць патрыятычную песню.
Словаў не чуваць.
Шарлота Кардэ, з кінжалам.
Жан-Поль Марат, з ваннай.
Максіміліян Рабесп’ер, з Дантонам.
Людовік XVI, з Марыяй Антуанэтай.
Марыя Антуанэта, у жалобе па мужу.
Галава Марыі Антуанэты.
Цацачная гільятына.
Можна ўжываць замест мышалоўкі.
Шмат рэвалюцыйных лозунгаў.
Можна ўжываць замест бясплатнага сыру.
Дэкларацыя правоў чалавека і грамадзяніна.
“Людзі нараджаюцца і застаюцца
свабоднымі і роўнымі ў правах”.
Я памылкова прачытаў па-французску:
“нараджаюцца і паміраюць”.
У музейнай крамцы – пазл з Марыяй Антуанэтай.
54 кавалкі.
Можна прыстаўляць і адстаўляць
не толькі галаву.
Рэвалюцыйны посуд. Фаянс.
Набор талерак з дэвізам: “Свабода або смерць!”
Смачна есці!
2.
У садку насупраць музея
трахаюцца два сабачкі,
гаспадары ўсё ніяк не могуць
расцягнуць у розныя бакі.
Нічога цікавейшага ў музеі
я не бачыў.
НАЦЮРМОРТ
Столік. Хлеб. Аліўкі. Арэшкі.
Шклянка. Лёд. Пастыс. Кальвадос.
Тратуар. Шчаслівыя грэшнікі.
Поўня. Поўнач. Хрыстос уваскрос.
ВЯЛІКДЗЕНЬ У ПАРЫЖЫ
– Христос воскресе!
– Лабалабалабалабала!
– Christ est ressuscité!
– Лабалабалабалабала!
– Christ is risen!
– Лабалабалабалабала!
У парыжскім храме святога Сергія
два паверхі:
на верхнім праваслаўныя рускія
канстанцінопальскага патрыярхату,
на ніжнім – праваслаўныя эфіопы,
якія выдаюць самыя радасныя,
самыя гучныя, што я чуў у жыцці,
святочныя крыкі,
што мяшаюцца з выгукамі бацюшкі.
– Хрыстос уваскрос!
– Лабалабалабалабала!
КАЗКІ ВЕНСЭНСКАГА ЛЕСУ
1. Брыдкае качаня
Жыло сабе брыдкае качаня,
добра сябе паводзіла,
слухалася старэйшых
і, галоўнае, выдатна харчавалася,
бо вельмі хацела хутчэй вырасці.
Ела яно, ела,
але так і не зрабілася
прыўкрасным лебедзем,
бо аднойчы памерла,
ушчэнт закормленае турыстамі.
“Калі вы любіце птушак,
не карміце іх”, –
напісана ва ўсіх парыжскіх парках.
2. Кот у ботах
На мастах паміж астравамі
аднаго з азёраў Венсэнскага лесу
катэгарычна забараняецца
праход з сабакамі.
Шкада, што ні слова пра катоў.
Што робіць кот у ботах
даверлівых турыстаў,
якія разуваюцца,
расцягнуўшыся на газоне, –
лепш у мяне не пытайце!
3. Папялушка
Часам кот
паспявае нагадзіць
толькі ў адзін туфлік.
4. Дзюймовачка
Знакаміты галандскі батанік
аднойчы наведаў Parc Floral
і доўга-доўга вывучаў
усе чырвоныя, белыя, жоўтыя,
аранжавыя, блакітныя, фіялетавыя,
ружовыя, барвовыя, ліловыя
цюльпаны, але не знайшоў у іх
ніводнай дзюймовачкі.
Стаміўшыся, ён прысеў на лавачку
і разарваў упакоўку з чыпсамі,
а там – маленечкая дзяўчынка,
усміхаецца яму
і нешта шчабеча на ягонай мове.
Істотна, што бульба,
з якой зрабілі чыпсы,
была з яго роднай Галандыі.
Трава таксама.
ТАВАРЫСТВА МЁРТВЫХ ПАЭТАЎ
Набліжэнне могілак Пэр-Лашэз
адчуваеш па ўсё большай колькасці
турыстычных маек з выявай Джыма Морысана.
Французскія славутасці мусілі б зайздросціць,
калі б яшчэ мелі такую здольнасць.
Скажам, прыдумаў жа нехта пахаваць
паэта Жэрара дэ Нэрваля (1808–1855)
проста насупраць самага знакамітага
французскага пісьменніка.
Толькі ўявіце: ля тваёй магілы
увесь час таўкуцца турысты,
і ўсе як адзін да цябе спінай.
Некаторыя нават
спатыкаюцца аб цябе, фатаграфуючы.
І толькі я, дзівак, на дзесяць хвілін
завіс каля ўлюбёнага паэта
і толькі цяпер заўважыў Бальзака (1799–1850).
Дарэчы, скажы мне, хто твой сусед па магіле,
і я скажу, кім ты быў пры жыцці.
Вось Поль Элюар (1895–1952) загуляўся ў камунізм
і цяпер ляжыць побач з генсекам
камуністычнай партыі Францыі
Марысам Тарэзам (1900–1964).
А Мальер (1622–1673) ні ў што такое не гуляў,
і цяпер побач з калегам па пяры,
сумленным байкапісцам Лафантэнам (1621–1695),
ляжаць разам за агульнай агароджай,
як адна сям’я.
Мюсэ (1810–1857) і Шапэн (1810–1849)
не за агульнай агароджай,
а досыць далёка адзін ад аднаго,
але ў самім афармленні магілаў
адчуваецца адна рука.
Падазраю, жаночая (1804–1876).
На магіле Апалінэра (1880–1918) – вялікае сэрца
у выглядзе верша-каліграмы,
а на Ўайлдавай сэрцаў безліч,
і ўсе – чырвоным маркерам
або губной памадай.
Магілу Ўайлда (1854–1900) знайсці лёгка
па выбухах жыццярадаснага рогату,
дзявочага і асабліва хлапечага.
Ўайлд з усіх бакоў агароджаны шкляной сценкай,
каб не разарвалі прыхільнікі,
якія спярэсцілі ўсё шкло надпісамі і слядамі памады.
Заслугоўваюць увагі: “Pleasure to meet you Oscar!” – з сэрцайкам,
“Oscar my favorite dandy” – з зорачкай,
і мой улюбёны: “Oscar te amamos!” – з кубінскім сцяжком.
Найбольшы надпіс, вядома ж, па-расійску:
“Любви все возрасты покорны!”
Цікава, як выглядала б на Пэр-Лашэз магіла Цоя (1962–1990)?
Магіла Морысана (1943–1971)
не агароджаная шклом,
затое там увесь час дзяжурыць жывы паліцэйскі,
стаіць ля камля найбліжэйшага дрэва
і часам перашкаджае ляпіць да яго жуйкі,
але дрэва ўсё адно ў жуйках, прылепленых да іх манетках
і іншых сціплых дарунках.
Самы шчодры пакінуў бляшанку бельгійскага піва,
пакойся з мірам, Джымі!
Над магілай Мадыльяні (1884–1920) пачынаецца дождж,
а над магілай Эдыт Піяф (1915–1963) канчаецца,
і неба робіцца блакітнае.
У надмагільнай пліце
Марсэля Пруста (1871–1922)
адбіваюцца аблокі.
ПОСТ-МІРАБО
Пад мостам Мірабо сплываюць вершы,
Парыжам
Захлынуўшыся й памершы,
І гэты не апошні і не першы.
Каханне – соплі, вершы – трэш.
Мост выжыве, а ты памрэш.
Пад мостам Мірабо шукаць прыгоды
Няма дурных!
Сумуюць параходы
Ля карлікавай Статуі Свабоды.
Ды ёсць сюжэты навырост:
Хацеў паплакаць – выйдзе тост.
Пад мостам Мірабо гамон клашару,
Здаецца,
Холад з ветрам далі жару
Усім няўдачнікам зямнога шару!
Чужынцаў выдае акцэнт.
Кавярня. Прыцемкі. Абсэнт.
Над мостам Мірабо, як прывід лесу,
Лес хмарачосаў.
Ты хацеў прагрэсу?
Глядзі ж, паэт, і не памры ад стрэсу!
Усё цячэ пад гэты мост:
Сплыў мадэрнізм, сплыве і пост.
P. S.
Твой верш не прынясе рахунка ў банку,
Ды жонка
Захацела рыфмаванку,
І з рыфмамі змагаешся да ранку –
Сам-насам з мостам Мірабо.
Слабо пра мост? А не слабо.
3–15 красавіка 2012, Парыж