Яна марыць пра татуіроўкі на вачах. Пра пазнакі, што ставяць на нас зоркі: мы глядзім на іх, а яны ўваходзяць у нас і, прапаліўшы наскрозь, пакідаюць адметныя сляды на сятчатцы. Яе зачароўвае Космас, але нашмат больш — людзі, якія глядзяць у тэлескоп. Бенька (кабарэ-бэнд «Серебряная свадьба») і яе захапленне Космасам — мабыць, самая зачаравальная серыя праекту.
Чалавецтва, бясспрэчна, уклала вельмі шмат сіл, энергіі, інтэлекту і фінансаў у свой палёт у космас. Але гэты палёт такі малы ў параўнанні з веліччу космасу… Гэта як калі б у велізарным шматкватэрным доме на адной з кухняў маленечкая казюлечка цаной неверагодных намаганняў перапаўзла з падваконня на стол. З’яўляючыся смешнай падзеяй (а дакладней, зусім не з’яўляючыся падзеяй у маштабе велізарнага шматкватэрнага дома), гэты ўчынак — несумненны прарыў у жыцці казюлькі. Ці важна гэта? Ці трэба гэта? Не бяруся нічога сцвярджаць. Але для мяне асваенне космасу — неверагодна займальная гісторыя.
Якое ж гэта велізарнае і кашмарнае выпрабаванне для малюсенькага чалавека — палёт у космас! Касманаўты захапляюць мяне адвагай і шчырай абсурднасцю таго, што яны робяць, гэта дзіўныя, гіперсмелыя людзі, якія пераносяць велізарныя фізічныя нагрузкі і псіхалагічныя выпрабаванні, не маючы ніякіх гарантый сваёй бяспекі. Не маючы наогул ніякіх гарантый, нават у тым, што іх самаахвярнасць не будзе здавацца наступным пакаленням (ды і сучаснікам) смешнай, марнай і наіўнай.
Я не вельмі ўяўляю, што такое ляцець сотні светлавых гадоў, але затое добра разумею памеры. Напрыклад, калі зямлю ўявіць у выглядзе шарыка запалкавай галоўкі, то ў параўнанні з ім Сонца будзе памерам з тэнісны мячык; тады зорка Бетэльгейзе ў сузор’і Арыёна будзе памерам з мінскі планетарый.
Па сіле свайго ўздзеяння на мяне захапленне космасам можна параўнаць з запускам паветраных змеяў і спасціжэннем такой з’явы, як электрычнасць.
Правёўшы шмат гадзін за паяннем і стварэннем электрычных ланцугоў, я выявіла, наколькі падобныя боскія і фізічныя законы — гэта зачароўвае мяне. У нейкім пункце містыка і фізіка вельмі блізкія.
Астраномія ў школе абсалютна не мяне зацікавіла. Напэўна, рэч у тым, як гэты прадмет выкладаюць. На жаль, не ўсе настаўнікі астраноміі падобныя да Сяргея Каралёва або Канстанціна Цыялкоўскага. Але неяк праз гады я трапіла на фестываль астраномаў, дзе ўбачыла незвычайных людзей і закахалася ў іх безаглядна.
Чаму кожнаму чалавеку (мне здаецца, выключэнняў тут няма) вельмі хочацца зазірнуць у тэлескоп? Можа, зоркі прыцягваюць нас, як вялікія моцныя магніты? А раптам яны пакідаюць нейкі асаблівы след на сятчатцы нашых вачэй… нехта сказаў «татуіроўкі на вачах»?.. Мне б вельмі гэтага хацелася, але я яшчэ недастаткова доўга глядзела ў тэлескоп.
Я бязмерна шчаслівая, што мінскі планетарый адкрыў мне вочы на веліч Космасу! Вядома, не сам планетарый, а цудоўныя захопленыя людзі, якія там працуюць і «жывуць». Цяпер гэта абавязковы маршрут для ўсіх сяброў, якія прыязджаюць у Мінск: «Быў у планетарыі? Не?! Тэрмінова паехалі!»
Тэхніка зрабіла такі крок наперад, што далей стаўка будзе рабіцца на бязмежную чалавечую свядомасць, а не на касмічныя апараты.
Існуе сувязь паміж нябесным купалам і чарапной каробкай чалавека. Унутры чалавека таксама ёсць своеасаблівы зорны купал, што змяшчае ў сабе бязмежны сусвет. Так што ўнутраныя касмічныя падарожжы неўзабаве атрымаюць самы шырокі распаўсюд. Зрэшты, ужо адкрытыя сякія-такія прыборы і рэчывы, якія дазваляюць падарожнічаць унутры сваёй галавы. Упэўненая, далей будзе вынайдзенае нешта больш адпаведнае і менш небяспечнае для здароўя.
Глядзець у тэлескоп — зачаравальна загадкава. Гэта прыцягвае гэтак жа, як зазіраць у зрэнкі. Хоць карціна зорнага неба прыгожая і без тэлескопа. Проста мне падабаецца сам працэс зазірання ў тэлескоп, чаканне ўбачыць у ім нешта няўяўнае.
Зорка не можа быць халоднай. Калі мы бачым з Зямлі блакітныя і сінія зоркі, то абавязкова лічым іх ледзянымі. Але парадокс у тым, што насамрэч гэта самыя маладыя, самыя яркія і самыя гарачыя зоркі.
У космас я б не паляцела ні за што на свеце! Вядома ж, мне страшна! Ды мне і так цалкам хапае панарамы зорнага неба, каб мурашкі пабеглі па скуры ад хвалявання.
Мы настолькі мікраскапічныя ў параўнанні з касмічным бязмежжам, што цалкам можам быць усяго толькі бактэрыямі нейкага гіганцкага, неўяўляльнага для нас арганізму. І гэты факт мяне зусім не засмуціў бы.
Відавочна, што ў небе вісіць плоскі Месяц. А неверагодна, калі ты ўяўляеш яго ў выглядзе аб’ёмнага шара са сваёй геаграфіяй. Ад гэтага ўсведамлення пачынае ламаць патыліцу, а вочы робяцца шырокімі ад жаху і захаплення.
У касмічнай ракеце чалавек далятае да Месяца за 2-3 дні. На самалёце дабраўся б за некалькі тыдняў. На аўтамабілі — за паўгода. Пешшу да Месяца — 50 гадоў шляху. Можна лічыць, што чалавек, які дажыў да 50 гадоў, як бы дайшоў да Месяца. Вярнуцца, праўда, атрымалася б у нямногіх.
«Я быў бы так рады даведацца, што дзе-небудзь яшчэ існуе жыццё, так хацеў бы паглядзець на яго прадстаўнікоў, што абавязкова пайшоў бы на кантакт з імі», — сказаў савецкі лётчык-касманаўт Георгій Грэчка. Сказаў, а пасля так шчыра і весела дадаў: «Хай бы яны нават з’елі мяне». Выдатна было б даведацца, што дзесьці яшчэ ў нашай Сонечнай Сістэме ёсць жыццё. Але, на жаль, гэта малаверагодна. Ну, хіба толькі на Еўропе, спадарожніку Юпітэра, дзе была знойдзеная вада.
Але ўсё ж такі я веру, што жыццё ў нейкай форме існуе на іншых планетах. Было б смешна і недарэчна думаць, што мы адны ў велізарным космасе. Казаць, што больш нідзе няма жыцця, нават неяк няветліва ў дачыненні да піянераў космасу. І гэта абсалютна забойча ў дачыненні да групы савецкіх навукоўцаў, якія ў 30-я гады, вывучаючы рэактыўны рух, верылі, што жыццё ёсць нават на Марсе. Яны жылі і стваралі пад лозунгам «Наперад на Марс!»
Герберт Уэлс, безумоўна, быў празорцам. Ён апісваў тое, што яшчэ не было вынайдзена, казаў пра нешта, што пасля аказвалася праўдай. Нядаўна я даведалася, што яшчэ ў 1919 годзе, у час пачатку вывучэння ядзернай энергіі, ён прадказаў, што першымі, хто выкарыстае ядзерны распад у нямірных мэтах, будуць амерыканцы, а іх ахвярамі стануць японцы — гэта надзвычайны факт. Уэлс пісаў пра іншапланетнікаў, і я ўпэўненая, што калі нейкія адкрыцці і кантакты пакуль не адбыліся, дык толькі з той прычыны, што не прыйшоў іх час.
Ганна Трубачова, фота — Аляксандр Tarantino Ждановіч
Вялікі дзякуй Зоі Кянько, лектару Мінскага планетарыя, за захопленасць і адданасць сваёй справе, за дапамогу ў арганізацыі здымак і незвычайна цікавы аповед пра зоркі і планеты.