• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • Афіша
09.04.2022 |

Культура бескультур’я

Ледзь не ў кожнай сям’і ёсць гісторыя, якая пачынаецца з «мой дзядуля быў на вайне...», «мая бабуля прайшла ГУЛАГ...». Кагосьці раскулачылі, саслалі, расстралялі. Цэлыя пласты людзей, здольных думаць, тых, хто мелі сваё меркаванне і маглі супраціўляцца, былі вынішчаныя. Пытанне, якое асабіста мяне не перастае ўражваць: а хто застаўся? Піша Крысціна бандурына на «Новым Часе».


277318478_369436761570479_1986263064420968713_n__1__logo.jpg
Калаж НЧ

Калаж НЧ Ніколі не было сорамна сказаць «майго дзеда рэпрэсавалі», але заўсёды было сорамна нават вымавіць услых «мой дзед рэпрэсаваў». З якім гонарам нашы бацькі і мы самі гаварылі пра абаронцаў радзімы ў Другую сусветную — і як сорамна будзе нашым дзецям гаварыць, што іх бацькі нападалі на Украіну... З экранаў тэлевізараў зараз гэта падаецца як гераізм, але міне пяць-дзесяць-дваццаць гадоў — і ўсё гэтае шалупінне спадзе, нават калі не будзе ніякага ХХ з’езда і Марыупальскага трыбунала. Таемнае заўсёды становіцца вядомым.

Колішнімі героямі ў блакітных фуражках ганарацца іх нашчадкі з Гарадскога Вала і Валадаркі. Але гэты «гонар» немагчыма пазбавіць трупнага паху. У нас дагэтуль не асуджаныя забойствы і рэпрэсіі савецкіх часоў — адна з галоўных прычын сённяшняй вайны. Нашчадкі катаў ганарацца сваімі продкамі і не могуць дазволіць іншым «паласкаць» імёны сваіх куміраў.

Ды, як ні круці, публічна імі ганарыцца ўсё-ткі сорамна.

Я часта чую, што зараз, у гэты страшны час, мы невытлумачальным чынам паводзімся так, як у падобных абставінах паводзілі сябе нашы продкі: хтосьці з’язджае, хтосьці бяжыць скупаць муку і цукар, хтосьці бярэ зброю і ідзе на фронт, а хтосьці спрабуе прыстасавацца — у спадзеве, што да яго не дойдзе. Колькасць даносаў павялічваецца проста ў геаметрычнай прагрэсіі, фанаты Дзяржынскага хапаюць людзей за малітву і збіваюць за словы «НЕ вайне», а розных маштабаў салаўёвы і кісялёвы спаборнічаюць у тым, хто спрытней назаве белыя пірамідкі чорнымі.

Існуе меркаванне, што нас выратуе культура. Тонкі налёт невытлумачальнага, маральны кодэкс, скрыжалі існавання чалавецтва, якія знікаюць імгненна, калі становяцца непатрэбнымі і замінаюць дасягненню мэт. Культура — своеасаблівая сістэма стрымліванняў і проціваг homo sapiens, фундамент развіцця, важны нацыяўтваральны кампанент: менавіта яна, «свая», аўтэнтычная — літаратура, музыка, кіно, тэатр — дае магчымасць амерыканцам адчуваць сябе амерыканцамі, украінцам — украінцамі, беларусам — беларусамі. Тая культура, якая была амаль цалкам выразаная ў 30-я гг. і якая, нібы трава з-пад асфальту, павольна аднаўлялася з 90-х. Культура ў самых шырокім яе разуменні — ад напісанай і выдадзенай кніжкі да агульнапрынятага этыкету і ўласных прынцыпаў.

У нашай прасторы доўгія гады адбывалася недаравальная падмена паняццяў. Культурай зрабілі ідэалогію, узвёўшы яе ў ранг абсалюту, і нават пры адсутнасці яе як такой працягвалі гэта рабіць — па савецкіх ці расійскіх лякалах. Таму культурай ладнай часткі з нас стала расійская поп-сцэна, дзе даўно развучыліся спяваць ротам, «Вуліцы разбітых ліхтароў» і іншыя чэкісцкія оды, а таксама прапагандысцкія цэбры хлусні.

Усе гэтыя «Дом-2», дзіўныя па ўзроўні агрэсіі ток-шоу а-ля «паказальная лупцоўка» і «самабічаванне», «наша раша», што даўно паразітуе на прымітыўнасці абывацеля, жаданні парагатаць хоць з чагосьці, хоць з саміх сябе ў адсутнасць здольнасці да аналізу і працы над памылкамі.

Памылкі? Багі не здзяйсняюць памылак — яшчэ адзін падступны складнік страшнага кактэйлю свядомасці «маленькага чалавека», які прэтэндуе на тытана. Імперская веліч была прапанаваная тым, хто так і не вырас з «чырвонай утопіі», як адзіны сродак, здольны запоўніць сабою пустэчу адсутнасці гонару, згенераваць усе гадамі выпешчаныя крыўды ў адзін вялікі згустак, накіраваць яго на патрэбную цэль і адпомсціць за тое, што крывое люстэрка гісторыі ў чарговы раз адмовілася паказаць жаданае.

Апафеоз «культурнай мішуры» — усе гэтыя салаўёвы, кісялёвы, скабеевы, азаронкі і мукавозчыкі — галоўная «пабеданосная вайна» ў гісторыі постсавецкай прасторы і, можа быць, нават больш глабальна. Вайна за свядомасць, за каштоўнасці і культурныя коды, за магчымасць называць злачынцаў святымі, акупантаў — вызваліцелямі, свалачэй — героямі, проста гледзячы ў вочы суразмоўцу.

Гэтай імперскасцю, маніяй велічы заражаныя цяпер усе людзі, у якіх культура аказалася настолькі тонкай і нетрывалай перад выклікамі паўсядзённасці, што яна ж першай і стала ахвярай пошуку ворагаў, «не такіх», нічым не апраўданага ўзвышэння над іншымі, пагарды і ганарлівасці, якія проста не ведаюць межаў.

Першымі былі забітыя самапавага і павага да іншага. З тэлевізараў раздавалі цэтлікі, выплёўвалі абразы, заклікалі да расправы... Далей забілі любую праяву чалавечнасці, здольнасці да спачування, імкненне дапамагаць. Да сценкі паставілі і свабоду слова, чужое меркаванне, крытычны погляд на свет. Паралельна, канешне, грамілі СМІ, грамадзянскую супольнасць, НДА, універсітэты, інтэлігенцыю, пакідаючы прастору для гебельсаўскага «вырошчвання свіней».

«Свінні» выраслі на вельмі ўрадлівай глебе: дзясяткі гадоў паразітавання і поўнай адсутнасці хоць якой падставы для гонару. Наша гетаізаваная культура не змагла дайсці да зламанай свядомасці людзей, на чыю долю не выпала нічога заўважнага, істотнага, стваральнага. Інтэлігенцыя, самая думаючая і рэфлексуючая частка грамадства, не прапанавала ім уцямнай ідэі, якая магла б даць сапраўдную нагоду для гонару — таму што мы самі ўвесь час шукалі яе ў перапынках паміж сваркамі за мову. Мы лічылі, што са сваім уставам тут спрацуе, у той час як трэба было думаць з іх пазіцыі — з пазіцыі гэтай маўклівай большасці, якая ўвесь час настальгізавала па вялікай дзяржаве, моцнай руцэ і адсутнасці неабходнасці браць на сябе адказнасць. Адзіны момант кантакту, уздыму, гонару быў у 2020-м, але ён здарыўся позна і быў занадта кароткім, каб яго хапіла для выкаранення дзесяцігоддзяў наратыву «маленькага чалавека, які „не тварь дрожащая“ і „мае права“».

Гэта вайна не за тэрыторыі — таму канфлікт не можа быць і не будзе лакальным. Гэта вайна культур. Архаікі і мадэрна, калі хочаце. Закасцянеласці і развіцця. Мінулага, якое адчайна супраціўляецца, і няўмольна надыходзячай будучыні. Няма ніякага сумневу, што гэтая вайна ўжо прайграная нападаючымі. Няма ніякага сумневу, што ў перспектыве імперыя знікне нават у галовах людзей. Але цалкам магчыма, што гэтая перспектыва — як і культура бескультур’я — расцягнецца не на адно жыццё. І хто застанецца пасля?

Новы Час

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Сайт Саюза палякаў Беларусі ўключаны ў спіс «экстрэмісцкіх матэрыялаў»

Такое рашэнне прыняў суд Ленінскага раёну Гродна 20 траўня, паведамляюць праваабаронцы. Нагадаем, два сябры...

valiancina_shauchenka
Грамадства Гісторыя

Старэйшы горад Беларусі Полацк сёння святкуе юбілей

Найстаражытнейшаму гораду Беларусі Полацку сёння спаўняецца 1160 гадоў. Тры дні ў горадзе будуць ісці святочныя мерапрыемствы,...

valiancina_shauchenka
Грамадства Тэатр

Калі яны – беларусы. Тэатразнаўца Дзімітрый Ермаловіч-Дашчынскі паглядзеў спектакль «1.8 M» і апісаў, што ўбачыў

Прэм’ера спектакля «1.8 M» адбылася напрыканцы 2021 года у варшаўскім Новым тэатры (Nowy Teatr). Тады ён пакінуў пачуццё,...

valiancina_shauchenka
Грамадства Гісторыя

Зьнесьці ці пакінуць? Помнікі ў Беларусі са спрэчнай рэпутацыяй

У гонар людзей, падзей і зьяваў усталявана вельмі шмат помнікаў. У першай частцы падборцы разгледзім бюсты і статуі,...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Сайт Саюза палякаў Беларусі ўключаны ў спіс «экстрэмісцкіх матэрыялаў»
    Грамадства Гісторыя
    Старэйшы горад Беларусі Полацк сёння святкуе юбілей
    Грамадства Тэатр
    Калі яны – беларусы. Тэатразнаўца Дзімітрый Ермаловіч-Дашчынскі паглядзеў спектакль «1.8 M» і апісаў, што ўбачыў
    Грамадства Гісторыя
    Зьнесьці ці пакінуць? Помнікі ў Беларусі са спрэчнай рэпутацыяй
    Грамадства
    Што такое моўная дыскрымінацыя?
    Грамадства Замежжа Літаратура
    Кнігі выдавецтва «Папуры» прадаюцца з дастаўкай па ўсім свеце
    Гатуем з «Будзьма!»
    Сырнікі і печаныя яблыкі родам з Саксоніі. Гатуем з «Будзьма!»
    Афіша
    «Руская дыяспара гатова сустрэць украінцаў з караваем». У Гродне пройдзе Фестываль нацыянальных культур
    Гісторыя Літаратура
    Жыў ідэяй нацыянальнага адраджэння. Гістарычны лёс Максіма Гарэцкага
    Культура Грамадства
    Пра што сведчаць гістарычныя графіці ў самым старажытным захаваным храме Беларусі
    Грамадства
    «Я працую са святымі». Як беларус дапамагаў карміць УСУ і тэрабарону
    Грамадскі сектар
    «Беларуская школа лідараў» у Польшчы. Заяўкі да 31 траўня
    Грамадства Літаратура
    Фестываль інтэлектуальнай кнігі «Pradmova» бярэ тайм-аут
    Грамадства
    Уладзімір Някляеў: «Ягоным сэрцам была Беларусь»
    Грамадства
    Выдавец Андрэй Янушкевіч не выйшаў на волю пасля 10 сутак арышту

Афіша

  • 29.05 — 27.05

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Лідар J:Морс Уладзімір Пугач з канцэртам у Гданьску

  • 29.05Замкі і сядзібы Беларусі ў акварэлях Марыі Сыракваш у Мінску
  • 29.05 — 15.06Выстава графікі Валерыя Славука ў Мінску
  • 29.05 — 30.05Віртуальная выстава «КАНДРАТ КРАПІВА: да 100-годдзя пачатку творчай дзейнасці»
  • 29.05 — 12.06Выстава Ядвігі Раздзялоўскай у Мінску
  • 29.05Персанальная выстава Дзяніса Барсукова «Ён, Яна, Яны» ў Мінску
  • 29.05Выстава «Жывая вада» ў Гомелі
  • 29.05 — 19.06Выстава Лесі Пчолкі «Вуліца слабасці» ў Гданьску

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Мінінфарм Беларусі скардзіцца, што тэлеканал АНТ амаль ніхто не глядзіць
    • Артыстка Кацярына Ваданосава распавяла, што ў яе выявілі рак
    • Як самі бацькі псуюць сваіх дзяцей? 5 галоўных памылак дарослых. Не рабіце так ніколі
    • «Нам варта быць самадастатковымі і шукаць сябе ў сабе». Вера Дзядок пра Нацыянальны мастацкі музей, постакаланіязм і маніпуляванне ідэнтычнасцю
    • Галіна Казіміроўская: «Менавіта тут і цяпер мы адказваем за тое, як будзе існаваць ці не існаваць беларуская культура ў будучыні»
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM