• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • «Пра тэхналогіі і не толькі»
  • Афіша
21.07.2022 | Беларуская мова

Як дыскрымінуюць за беларускую мову. Агляд парушэння моўных правоў у 2022-м

Асацыяцыя «Міжнародны саюз беларускіх пісьменнікаў» падрыхтавала агляд парушэнняў моўных правоў у Беларусі за перыяд з 1 студзеня па 30 чэрвеня 2022 года. 

Аўтары агляду звяртаюць ўвагу на тое, што ў нашай краіне не выконваецца замацаваная заканадаўствам роўнасць моў, бо відавочная перавага надаецца рускай мове, тады як беларуская — у стане выжывання, а тыя, хто ёй карыстаюцца, — могуць атрымаць дадатковыя пакаранні.


mova-404-800x534.jpgФота: Hrodna.life. На здымку — кніга Аліны Нагорнай «Мова 404»

Сярод зафіксаваных парушэнняў:

У лютым 2022 г. стала вядома, што адміністрацыя папраўчай калоніі № 3 ціснула на асуджанага і прызнанага палітзняволеным Валадара Цурпанава і пакарала яго карцарам з-за таго, што ў папраўчай калоніі ён сам размаўляў па-беларуску і патрабаваў таго ж ад супрацоўнікаў. Таксама не былі задаволены хадайніцтва Цурпанава аб падрыхтоўцы дакументаў па яго крымінальнай справе ў суд на беларускай мове. Падчас разгляду крымінальнай справы не было задаволена хадайніцтва, каб працэс вёўся па-беларуску.

На мерапрыемстве дзяржаўнага значэння — рэферэндуме, які адбыўся 27 лютага 2022 года, — камісіі не мелі бюлетэняў на беларускай мове.

З атрыманага ў лютым 2022 г. ліста асуджанага Алега Кулешы адміністрацыя папраўчай калоніі №2, у якой ён адбывае пакаранне, праводзіла тлумачальныя мерапрыемствы, каб данесці, што ў папраўчай установе трэба размаўляць выключна па-руску.

10 сакавіка 2022 г. мастакі Алесь Цыркуноў і Віталь Борыс былі арыштаваныя на 15 сутак у памяшканні Мінскага гарадскога суда за тое, што размаўлялі па-беларуску.

У сакавіку 2022 г. выкладчыка фізічнай культуры фізічнага факультэта БДУ Сяргея Моўчана звольнілі праз тое, што ён пачаў весці свае заняткі па-беларуску.

14 красавіка Міністэрства інфармацыі прыпыніла на 3 месяцы дзейнасць выдавецтва «Медысонт», 18 красавіка — выдавецтва «Галіяфы», 13 траўня — выдавецтваў «Лімарыус» і «Кнігазбор». Прычына прыпынення дзейнасці незалежных выдавецтваў — ва ўсіх адна і тая ж: «Своечасова не звярнуліся ў Міністэрства інфармацыі з апавяшчэннем аб змене звестак, якія падлягаюць уключэнню ў дзяржаўны рэестр выдаўцоў, вытворцаў і распаўсюджвальнікаў друкаваных выданняў». Пазначаныя выдавецтвы выпускалі кнігі пераважна па-беларуску.

16 траўня 2022 г. ГУБАЗІК зладзіў ператрус у новаадчыненай краме выдавецтва «Янушкевіч» «Кнігаўка», дзе прадаваліся кнігі пераважна на беларускай мове. 200 кніг былі адпраўлены на экспертызу па прыкметах экстрэмізму. Самаго Андрэя Янушкевіча і супрацоўніцу выдавецтва, літаратурную аглядальніцу, блогерку Насту Карнацкую неаднаразова пакаралі арыштам.

Аўтары агляду таксама звяртаюць увагу на наступныя тэндэнцыі:

• пастаянна змяншаецца колькасць людзей, якія лічаць беларускую мову роднай (згодна з вынікамі перапісу насельніцтва ў 1999 годзе, 85,6% беларусаў лічылі сваёй роднай мовай беларускую, а ў 2019 годзе колькасць такіх беларусаў скарацілася да 61,2%).

• Адбываецца русіфікацыя адукацыі. За апошнія 5 гадоў колькасць вучняў сярэднеадукацыйных школ, якія навучаюцца па-беларуску, зменшылася са 128,9 тысяч чалавек (у 2016/2017 навучальным годзе) да 107,6 тысяч (у 2020/2021); а па-руску, наадварот, павялічылася з 851,7 тысяч вучняў (у 2016/2017) да 949,2 тысяч (у 2020/2021). За апошнія 6 гадоў у Беларусі зніклі амаль у 3,5 разоў больш беларускамоўных школ, чым рускамоўных. Таксама ў Беларусі не існуе ніводнай вышэйшай навучальнай установы, дзе ўсе прадметы выкладаліся б па-беларуску, што фактычна перарывае поўны адукацыйны цыкл і вымушае бацькоў аддаваць дзяцей у рускамоўныя школы.

• Згодна з афіцыйнай статыстыкай (2019), на беларускай мове размаўляюць 28,47% беларусаў (або 2 275 243 чалавекі); а на рускай — 70,96% (або 7 990 719 беларусаў).

• Мова пераважнай большасці беларускіх СМІ — руская. Па стане на 1 траўня 2020 года ў Беларусі было зарэгістравана 1160 выданняў, з іх беларускамоўнымі з’яўляліся толькі 118 выданняў (каля 10%), 209 дэкларатыўна выходзяць па-беларуску і па-руску, 271 — па-руску і па-беларуску. Рэчаіснасць паказвае, што так званыя «двухмоўныя» выданні ўжываюць беларускую мову выключна ў назве і выходных даных.

• Культурная сфера. Улады забараняюць выставы і канцэрты, закрываюць незалежныя кніжныя выдавецтвы і крамы, фарміруюць спісы экстрэмісцкіх матэрыялаў беларускамоўных кніг (усе кнігі, унесеныя ў гэты спіс сёлета, — на беларускай мове).

• Мова ў кніжным друку. Паказчыкі выпуску беларускамоўных выданняў за апошнія пяць гадоў дэманструюць адносную стабільнасць. У агульнай колькасці доля кніг на беларускай мове ў гэтым часовым адрэзку складала 12-13% у розныя гады, а агульны наклад — у межах 14-15%. 

• Мова дзяржаўнага справаводства, як і мова арміі, — руская.

Стваральнікі агляду плануюць і далей сачыць за станам беларускай мовы, таму тых, каму вядомыя прыклады дыскрымінацыі па моўнай прыкмеце, просяць дасылаць інфармацыю на адрас naszamova@gmail.com.

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства Музыка

Музыку Ганну Пышнік (Чымпаеш) асудзілі на тры гады калоніі агульнага рэжыму

Ганна выступала ў гуртах «Ня Варта», «ХАМ», VIKT(A)R xOi!. Была затрыманая 22 сакавіка нібыта за перадачу відэа з перасоўваннем...

valiancina_shauchenka
Адукацыя Гісторыя

След Рагнеды і два Менскі. Што «накапалі» археолагі і як гэта змяняе погляд на беларускую гісторыю

Наогул, навука — занятак, скажам так, «на аматара»: сумны, кабінетны, для дасведчаных. Каб убачыць сувязь «вузкаспецыяльных»...

valiancina_shauchenka
Адукацыя

Як будуць вучыць патрыятызму ў беларускіх школах? Мінадукацыі зацвердзіла праграму новага факультатыва

У Беларусі другі год вывучаюць «Асновы духоўна-маральнай культуры і патрыятызму». Гэта факультатыўныя заняткі для вучняў...

valiancina_shauchenka
Грамадства Гісторыя

Як аддавалі Беласток

16 жніўня 1945 года ў Маскве была падпісана дамова паміж СССР і Польшчай аб канчатковым вызначэнні савецка-польскай мяжы....

Апошнія навіны

    Грамадства Музыка
    Музыку Ганну Пышнік (Чымпаеш) асудзілі на тры гады калоніі агульнага рэжыму
    Адукацыя Гісторыя
    След Рагнеды і два Менскі. Што «накапалі» археолагі і як гэта змяняе погляд на беларускую гісторыю
    Адукацыя
    Як будуць вучыць патрыятызму ў беларускіх школах? Мінадукацыі зацвердзіла праграму новага факультатыва
    Грамадства Гісторыя
    Як аддавалі Беласток
    Культура Грамадства
    Традыцыя вырабу чоўна ў вёсцы Перароў атрымала статус нематэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці
    Грамадства Гісторыя
    Колькі карон было ў Стэфана Баторыя і які іх лёс
    Культура Літаратура
    Акцёры як літаратурныя героі
    Грамадства Гісторыя
    Знайшлі яшчэ адну копію самай знакамітай гравюры Гродна. Але захавалася толькі палова
    Грамадства
    «Такія гісторыі здараюцца таму, што мы дазваляем моўнай дыскрымінацыі быць». Аліна Нагорная — пра тое, як у Беларусі затрымліваюць за мову
    Грамадства
    Нешта неверагоднае! Глядзіце: школьнікі пабудавалі плыт з 6 тыс. пластыкавых бутэлек – зараз на ім можна перавозіць 2 легкавыя машыны
    Грамадства Асоба
    Ганна Севярынец: Чалавек не можа і не мусіць мець усёдазволенасці, яму ў гэтым блага
    Культура Асоба
    Крысціна Дробыш пра «Кніжны Воз»: «Аплікацыя стварае асацыяцыі таго, што беларуская мова — гэта можа быць весела, прыгожа, цікава, забаўляльна»
    Навіны "Будзьма!" Гісторыя
    Ці была Гродзеншчына той самай старажытнай Літвой? «Гісторыя за 5 хвілін» шукае адказы
    Грамадства
    Сайт газеты «Народная воля» заблакавалі паводле рашэння Мініфарма
    Літаратура
    Антыгона як сімвал беларускіх пратэстаў

Афіша

  • 17.08 — 31.08

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Адкрыццё выставы Багдана Даўгялы «Мінск да мяне» ў Мінску

  • 17.08 — 31.08Зброя ВКЛ на выставе ў Нясвіжы
  • 17.08 — 25.09Выстава беларускага мастацтва «Калі сонца нізка — цені доўгія» ў Лейпцыгу
  • 17.08 — 28.08Выстава Марка Шагала ў Мінску
  • 17.08 — 18.09Арганны фестываль Ars Magna Organi па гарадах Беларусі
  • 17.08 — 18.08Выстава «Odszkolnić!» у Беластоку
  • 17.08 — 19.09Выстава Сяргея Селіханава «Вяртанне» ў Віцебску
  • 17.08 — 04.09Выстава маляванак Яээпа Драздовіча ў Віцебску

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Як аддавалі Беласток
    • Вядомы рэпетытар і педагог Яўген Лівянт тлумачыць, чаму правалілася кампанія па набору ў ВНУ
    • З’явілася магчымасць усталяваць беларускі інтэрфейс у Windows
    • З успамінамі пра забітых герояў: Вольны хор выступіў у Варшаве на гадавіну выбараў
    • Рабіся інакшым — альбо загінеш
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM