Праект другога этапу рэканструкцыі гродзенскага замка пакуль ёсць толькі ў эскізах і накідах. У другі этап рэстаўрацыі ўваходзіць сам палац Стэфана Баторыя — былы будынак гісторыка-археалагічнага музея, і флігель адміністратара з боку гараднічанкі. Рэалізацыя чарговага этапу запатрабуе мінімум 80 млн рублёў, піша Hrodna. life.
Да праектавання другой чаргі прыступілі год таму. За гэты час правялі комплексныя навуковыя пошукі, афармленне якіх зараз завяршаюць. На іх аснове і будзе распрацоўвацца праект.
Гэта будзе самы галоўны аб’ём, які менавіта рэстаўруецца, а не аднаўляецца нанава, аднаўленне там таксама будзе, але значна менш, чым у частцы першай чаргі.
«Вельмі вялікія грошы»
Першы этап рэканструкцыі замка і прыстасаванне яго памяшканняў пад музей у суме каштуе 29,7 млн рублёў, распавяла начальніца ўпраўлення культуры Гродзенскага аблвыканкама Алена Клімовіч. Большая частка гэтых грошай ужо ўкладзена ў аб’ект. У працы застаюцца інтэр’ерныя экспазіцыі чатырох памяшканняў. Гэта замкавая капліца, каралеўская лазня, над ёй — алебастравая зала (месца адпачынку караля) і пакой каралеўскага сакратара — Жыгімонта Гендэнштэйна, распавёў дырэктар Гродзенскага гісторыка-археалагічнага музея Юрый Кітурка. Сакратар увесь час быў пры Баторыі і напісаў запіскі аб яго вайне з маскоўскім царом Іванам Грозным. Аднаўленнем у гэтых памяшканнях печаў, драўляных канструкцый, кавання, мастацкіх вырабаў займаецца «Белрэстаўрацыя».
Другая чарга папярэдне па архітэктурным праекце будзе каштаваць каля 80 млн рублёў, распавяла Алена Клімовіч. Яна ўпэўненая, што хоць гэта «вельмі вялікія грошы», але «сістэмна, планава» праца будзе працягвацца.
Знойдзеныя раннія фрагменты захаваюць Вызначылі, што асноўным перыядам, на які арыентуюцца пры аднаўленні будынкаў, будзе XVI стагоддзе. Пры гэтым больш раннія фрагменты, якія адкрываюцца ў працэсе працы, захаваюць, паабяцаў Юрый Кітурка.
З эпох, у якія існаваў Стары замак, выбралі Рэнесанс, бо да моманту пабудовы рэнесанснага палаца гатычны замак быў ужо ў руінах, патлумачыла загадчыца аддзела археалогіі гісторыка-археалагічнага музея Наталля Кізюкевіч. Засталася адна вежа і абарончыя сцены. У 80-х гадах XVI стагоддзя над імі пабудавалі галерэі, а дзве вежы проста разабралі. Таму каб аднаўляць гатычны замак, прыйшлося б цалкам разбіраць рэнесансны палац, які застаўся да нашага часу, і іншыя пабудовы. Пры гэтым археалагічных слаёў на тэрыторыі замка вельмі шмат — жыццё ў ім не перарывалася з XI стагоддзя, там увесь час нешта знаходзілася.
Спрэчкі аб замку яшчэ наперадзе
Усяго рэканструкцыю Старога замка падзялілі на тры этапы. Над рэканструкцыяй пачалі працаваць у 2017 годзе, першую чаргу завяршылі ў 2021 годзе. Частку памяшканняў з новай экспазіцыяй адкрылі для наведвання 6 лістапада 2021 года.
Рэканструкцыя выклікала шмат дыскусій і крытыкі спецыялістаў. Сярод «вострых» момантаў — «Камяніца» каля сярэдняй вежы (вежа з боку Нёмана). Пасля раскопак археолагі схіліліся да высновы, што яе не было ў гэтым месцы, а была невялікая знешняя лесвіца. Будынак «мернай хаты» ў двары быў драўляным, а не каменным, лічаць гісторыкі. На вежы і над варотамі з’явіліся «лішнія» паверхі, малюнкі ў стылі сграфітта на ўязной вежы зробленыя без апісання, што там было выяўлена, так як яно не захавалася. Канфлікты выклікаў і купал над уязной брамай — у праекце Уладзіміра Бачкова ён быў вялікім і амаль сферычным. Пасля крытыкі навукоўцаў з’явіўся «кампрамісны» варыянт.
Шмат спрэчак справакавала і частка першапачатковага праекта архітэктара Уладзіміра Бачкова, якая тычыцца другога этапа. Супрацоўнікі музея на аснове археалагічных раскопак і інвентароў замка падрыхтавалі гістарычную даведку, якая шмат у чым супярэчыла праекту Бачкова. «Любы праект для рэстаўрацыі — гэта заўсёды кампраміс. Пытанне толькі ў аб’ёме кампрамісу», — сказаў Алег Шымбарэцкі Hrodna. life пасля канферэнцыі 29 красавіка 2021 года. На ёй і прадставілі гістарычную даведку аб’ёмам у 700 старонак.
Сур’ёзныя дыскусіі выклікае і трэці этап, лічыць загадчык аддзела найноўшай гісторыі музея Андрэй Вашкевіч. Гэта месца, дзе знаходзяцца самыя старажытныя пласты гісторыі Гродна: ніжняя царква, рэшткі княскага церама і ўмацаванняў сярэднявечнай эпохі, рэшткі замка Вітаўта. «Ёсць розныя погляды на тое, як можна было гэта зрабіць», — падзяліўся ён.
