Цырымонія ўручэння прэміі імя Наталлі Арсенневай за найлепшую кнігу паэзіі на беларускай мове ўпершыню прайшла 6 снежня ў Прэс-клубе ў Мінску. Лаўрэатам прэміі стаў паэт Уладзімір Някляеў за зборнік паэзіі “Толькі вершы”.
Прэмія імя славутай беларускай паэткі была заснаваная ў верасні гэтага года МГА “ЗБС “Бацькаўшчына”, ГА “Саюз беларускіх пісьменнікаў”, Беларускім ПЭН-цэнтрам пры спрыянні Фонду культуры і адукацыі Орса-Рамана і Харытатыўнага фонду Згуртавання беларусаў Вялікай Брытаніі. Пераможцу вызначала журы: Ірына Багдановіч, Леанід Баршчэўскі, Уладзімір Глазаў, Вальжына Морт, Ціхан Чарнякевіч.
У шорт-ліст увайшлі паэтычныя зборнікі Віктара Жыбуля, Ганны Комар, Насты Кудасавай, Уладзіміра Някляева, Сяргея Прылуцкага, Міхася Скоблы, Андрэя Хадановіча і Юлі Цімафеевай.
Ёсць спадзеў, што прэмія стане традыцыяй і будзе ўручацца штогод.
Уладзіміра Някляева больш парадавала, чым пакінула абыякавым, тое, што ён стаў першым лаўрэатам прэміі імя Наталлі Арсенневай. Ён адзначыў, што гэтая прэмія дае яму надзею, што Някляеў-паэт яшчэ існуе па-за Някляевым-палітыкам.
Пры гэтым Уладзімір Някляеў вельмі шкадаваў, што прэмію не атрымала паэтка Наста Кудасава, і нават аддаў ёй памятную статуэтку.
Ён заўважыў, што лагічна было б адзначыць прэміяй імя Наталлі Арсенневай паэтку. “Я заўсёды з цікавасцю чытаў тое, што называецца жаночай паэзіяй. Дарма паэткі хочуць, каб іх называлі паэтамі: ёсць своеасаблівасць пісьма жаночай натуры, яна істотна адрозная ад манеры пісьма натуры мужчынскай. У нашай паэзіі вельмі моцная эмацыйная скразная лінія жаночай паэзіі – гэта Геніюш з Арсенневай, працяг таго, што яны рабілі, – цяпер вось тут (на ўручэнні прэміі), тыя вершы, якія чыталі сёння сучасныя паэткі”.
Таксама, ужо ў якасці лаўрэата прэміі, паэт прачытаў верш “Рымцелі” з кнігі “Толькі вершы”, з раздзела “Турэмная бібліятэка”.
“Амерыканка” – адзіная турма ў Беларусі, дзе вельмі добрая бібліятэка. Там было немагчыма спаць на ложку, бо на ім – скручаныя вузламі жалезныя пласціны. Калі я прыйшоў, выявілася, што пад тонкім матрасікам усё ложа было засцеленае кнігамі – іх бралі з бібліятэкі не для таго, каб чытаць, а каб пад бакі падкладаць. Вось тады ў мяне і ўзнікла ідэя “Турэмнай бібліятэкі”, – распавёў паэт.
Старшыня ЗБС “Бацькаўшчына” Алена Макоўская падчас свайго выступу распавяла, што для арганізацыі, якая апякуецца беларускай дыяспарай, вельмі істотна, калі прэміі называюцца імёнамі славутых беларусаў – прадстаўнікоў эміграцыі: гэта дэманструе лучнасць беларускай прасторы і адзінства беларускай культуры. Таксама яна адзначыла, што гэта не першы выпадак, калі прэміі называюць у гонар беларусаў замежжа. Ужо існуюць прэміі імя Міколы Ганька, Янкі Юхнаўца, Зоры Кіпель, Аляксандры і Марыі Стагановічаў.
“Прэмія Наталлі Арсенневай вяртае імя слыннай паэткі ў Беларусь. Імя, якое незаслужана забытае і нашай сістэмай адукацыі. Мы вельмі спадзяёмся, што з аднаго боку прэмія будзе матываваць нашых творцаў, з другога – папулярызаваць нашу паэзію. Спадзяёмся, што імя Наталлі Арсенневай вернецца ў падручнікі”, – падагуліла Алена Макоўская.
Старшыня Саюза беларускіх пісьменнікаў Барыс Пятровіч адзначыў, што асабліва рады за паэтаў: у апошнія гады з’явіліся прэміі для празаікаў і перакладчыкаў, аўтараў дзіцячай літаратуры. А вось паэты адчувалі сябе крыху абдзеленымі – прэміі за найлепшую кнігу вершаў не існавала. Цяпер несправядлівасць выпраўленая.
Па словах прадстаўніка журы Лявона Баршчэўскага, правальных і слабых кніжак на прэмію прадстаўлена не было, і гэта яшчэ раз сведчыць, што беларуская нацыя – нацыя паэтаў.
Пісьменнік Уладзімір Арлоў у сваю чаргу згадаў сваю сустрэчу з Наталляй Арсенневай у Рочэстэры, на той час паэтцы было 92 гады. За накрытым пад чарэшняй сталом Арсеннева распавяла, як першы раз пачула беларускую мову. Сям’я ў дваццатым годзе вярталася з бежанства ў Вільню і па дарозе спынілася пераначаваць у беларускай вёсцы пад Дрысай. Пакой сялянскай хаты, дзе яны спыніліся, быў раздзелены шафай. У адной частцы паклалі гасцей, у другой леглі спаць самі гаспадары, Юрка і Аўдоцця. Юрку ўначы пацягнула на любошчы, а Аўдоцця ўсё цыкала: “Ціха ляжы – госці ў хаце”, а пасля не вытрывала: “Палезеш – юшку спушчу”. Вось гэтае слова “юшка” заваражыла Наталлю на ўсё жыццё.
Уладзімір Арлоў згадаў яшчэ некалькі цікавых выпадкаў з жыцця паэткі і прачытаў яе верш “Снежань”, напісаны ў 1945 годзе.
На прэмію намінаваліся паэтычныя зборнікі, напісаныя на беларускай мове ў 2016 годзе. Паводле старшыні беларускага Пэн-цэнтра, а таксама каардынатаркі прэміі Таццяны Нядбай, на разгляд журы была дасланая 21 паэтычная кніга з 8 выдавецтваў, прычым не толькі мінскіх: былі прадстаўленыя брэсцкае і беластоцкае выдавецтвы. Лідарам стала выдавецтва “Кнігазбор” , якое прадставіла 11 кніг.
Мадэраваў цырымонію паэт Усевалад Сцебурака. Паэты і паэткі, чые зборнікі ўвайшлі ў шорт-ліст прэміі, чыталі ўласныя вершы. Вершы тых, хто не змог трапіць на цырымонію, чыталі са сцэны сябры журы.
Усе фіналісты атрымалі дыпломы, дыск з паэтычнымі песнямі і рамансамі на вершы Наталлі Арсенневай, выдадзеныя Віталём Супрановічам у межах праекта “Беларускі музычны архіў”, а таксама кнігу “222 альбомы беларускага року і не толькі” Вітаўта Мартыненкі і Анатоля Мяльгуя.
Напрыканцы цырымоніі адбыўся музычны выступ Змітра Вайцюшкевіча.
Аляксандра Дварэцкая, фота Яўгена Ерчака
