Шосты фестываль беларускамоўнай рэкламы і камунікацыі ,.!adnak, арганізаваны кампаніяй “Будзьма беларусамі!” і парталамmarketing.by, запомніўся ўдзельнікам не толькі цырымоніяй узнагародаў: традыцыйная адукацыйная праграма сёлета выявілася надзвычай разнастайнай. “Будзьма” працягвае расказваць вам пра найбольш цікавыя моманты праграмы.
Віктар Марціновіч пра культуру разважаць любіць, а галоўнае ўмее. І не дзіўна, з улікам таго, што ўсе чатыры раманы спадара Віктара сталіся культурніцкай падзеяй, а апошні з іх – “Мова” – перажывае ўжо якое па ліку перавыданне, што для беларускай літаратуры – значны паказчык.
Культура і літаратура – гэта, канечне, добра, аднак чаму пісьменнік, хай і папулярны, чытае лекцыю на адукацыйнай праграме рэкламнага фестывалю? Адказ просты: тэма лекцыі – “Культура і бізнес”, паняткі, якія даўно ідуць поруч па ўсім свеце, а ў беларускім кантэксце побач выглядаюць эклектычна.
“У Мінску цяпер занятыя ўсе перспектыўныя бізнес-нішы, апроч адной, – кажа спадар Віктар. – Ёсць адна белая пляма, культура. Наша задача – змяніць да яе стаўленне, каб супрацоўніцтва культуры і бізнесу перастала быць мецэнацтвам, бо культура цалкам супастаўляльная з прыбытковымі галінамі бізнесу”.
На думку спадара Віктара, для сённяшніх бізнесоўцаў “шклянкі бізнесовых цэнтраў” выглядаюць больш перспектыўнымі ў параўнанні з, напрыклад, кінавытворчасцю.
“Глядзіце, у суседняй Літве Міністэрства культуры падтрымлівае фільм пра прыгоды брытанцаў, такіх сабе гопнікаў, у Літве. І прыбыткі ад гэтага фільма перакрылі затраты, і рэклама фільма была па ўсёй краіне, нават на грамадскім транспарце. А тое Літва, дзе жыве два мільёны чалавек. Дзе нават кнігі Акуніна выходзяць у перакладзе на літоўскую, зазірніце ў любую віленскую кнігарню – які там выбар”.
На думку спадара Марціновіча, культурніцкі рынак ёсць, але на ім пакуль што няма гульцоў. Літаратура за мяжой – бізнес, тэатр – бізнес. Хто ў Беларусі цяпер укладзе грошы ў тэатр?
І ўвогуле, ці гатовы бізнес працаваць, “раскручваць” беларускую культуру, з улікам таго, што за першы час гэта прыбытку не прынясе? Ужо прасцей у мільён першы раз прывезці ў краіну Задорнава, чым знайсці мясцовы талент і падняць яго.
“Гэтай працай – наладжваннем кантактаў паміж культурай і бізнесам – мусяць займацца спецыяльныя людзі, нам неабходныя культуртрэгеры як ніколі. Універсітэт культуры, напрыклад, пазіцыянуе сферу культуры як асветніцкую дзейнасць, а не як індустрыю. Сітуацыя за апошнія дзесяць гадоў вельмі змянілася, 3-4 гады таму ініцыятыва па падтрымцы культуры перастала давіцца “зверху”. Знікла негалоснае правіла “займаешся культурай – значыць маеш лішнія грошы”. Да таго ж культурніцкі бізнес не так залежыць ад крызісаў, калі быў такі час, што праўда, расійскі кніжны рынак, гэта не залежала ад вонкавага крызісу. Цяпер жа, калі часы для бізнесу не самыя простыя, кніжны рынак пачуваецца добра”.
Тэзісы, прапанаваныя спадаром Марціновічам, выклікалі дыскусію ў зале, адразу прагучаў класічны контраргумент пра тое, што “могуць жа і пасадзіць”.
“Калі ўвесь час думаць пра тое, што могуць пасадзіць, то трэба хіба што эміграваць, – мяркуе пісьменнік. – Не бачу, каб сфера культуры была больш небяспечнай за, напрыклад, будаўніцтва, але будаўніцтвам у нас займаюцца шмат”.
Прыгадалі і новы праект Андрэя Курэйчыка “ГараШ”, на які збіралі талакой, аднак поўнай сумы сабраць так і не атрымалася. Ці гатовая публіка плаціць за культуру?
“Для мяне гэта вельмі дзіўна, што творца ўзроўню Курэйчыка не здолеў сабраць грошы, гэта невытлумачальна, – кажа спадар Віктар. – Дарэчы, чым яшчэ ўнікальная беларуская сітуацыя: мы абароненыя ад пірацтва. Вы не знойдзеце пірацкіх копій нашых кніг у інтэрнэце, і гэта ізноў жа плюс для бізнесу”.
А як жа быць з крытыкай, пытаюцца з залы. Можа, праблема ў тым, што ёсць літаратура, а крытыкі зусім мала?
“Інстытут крытыкі трэба ствараць, – пагаджаецца спадар Віктар. – Калі выходзіць вартая кніжка, пра яе ўсё адно напішуць усе. Але тут нам не хапае працы не столькі крытыка, колькі піяршчыка”.
А контрнацыянальная культура, калі можна так сказаць? Вось якраз яна часам абмяркоўваецца больш актыўна, чым вартая нацыянальная, што рабіць тут. Відавочна, супрацьпастаўляць якасныя прыклады культуры нацыянальнай, мяркуе спадар Віктар.
“Размова пра мецэнацтва мусіць быць спыненая, – кажа спадар Марціновіч. – Некаторыя лічаць, што я разважаю пра культуру і бізнес занадта аптымістычна, але, калі не баяцца рызыкі, мець упэўненасць, то ўсё атрымаецца”.
Мікалай Левертаў
