Ужо некалькі гадоў у Беластоку паспяхова дзейнічае Беластоцкі музычны клуб. Як ён ствараўся? Чаму Падляшша — самае беларускае месца ў свеце і як дасягнуць амбітнай мэты — зрабіць Беласток цэнтрам беларускай культуры ў Польшчы? Паразмаўлялі пра гэта Антонам Сіроціным — вакалістам гуртоў «Vse Crazy» і Kurwadziki, стваральнікам і кіраўніком Bialystok Music Club.
Антон Сіроцін на курсах Мова Нанова ў Беластоку
— Распавядзі ў першую чаргу пра сябе: хто ты і чым займаешся.
— Ну, я Антон. І гэта вырашыла мой лёс. То-бок, калі ты жывеш з імём Антон, у цябе ёсць два шляхі: ці ты ламаешся, ці ты становішся сапраўдным Антонам. Я ведаю, напрыклад, 35 рыфмаў на імя Антон. І гэта таксама паўплывала на тое, чаму я пачаў займацца музыкай. Таму што калі ты Антон, чымсьці ты павінен выбівацца з іншых людзей.
Насамрэч гэта такі пункт погляду, які я растлумачыў ужо сваім студэнтам у Акадэміі мастацтваў. Чаму, напрыклад, заходняя музыка гучыць лепей за ўсходнюю, айчынную? Так ёсць. Таму што ёсць магчымасці, і калі табе дзевяць гадоў, у цябе ёсць, напрыклад, тата, ёсць гараж. Тата табе набывае ўдарную ўстаноўку, ты ставіш яе ў гаражы, знаходзіш суседа, які грае на бас-гітары, яшчэ каго-небудзь, і вось усё, у вас ужо гаражны бэнд. І да 16 гадоў вы ўжо лупіце, як божанькі. Там ужо канкурэнцыя, і зразумела, што найлепшыя кудысьці выходзяць.
У нас усё інакш. У нас ты пачынаеш займацца музыкай толькі тады, калі цябе пачынаюць цікавіць дзяўчаты. Калі ты такі, як казала мая маці, «мыслящий тростник», то-бок такая палка патлатая і прышчавая без аніякага досведу сексуальнага і наогул, то адзінае, чым ты можаш выдзеліцца сярод сваіх крутых аднагодкаў, гэта тым, што ты маеш досвед нейкі ў музыцы. То-бок, граеш на гітары. І з гэтага ўсё пачынаецца. У мяне таксама.
Я калісьці ў дзяцінстве хадзіў у музычную школу, але ж гэта ўсё не тое. Сапраўды я пачаў займацца, калі мяне зацікавілі дзяўчаты, то-бок гадоў у чатырнаццаць. І з тых часоў і займаюся. І дзяўчаты цікавяць.
— А з чаго ты пачынаў? Чым натхняўся?
— З гітары. З гітары і са сваіх песень, якія я сам пісаў яшчэ ў 1995 годзе. Натхняўся... Там былі песні пра бамжоў... Натхняўся панк-рокам, зразумела. Такім яшчэ, савецкім панк-рокам, «Гражданской обороной», «ДДТ» час ад часу, тое-сёе. Мяне натхняла вельмі, таму што мне бачылася, што гэта такая адкрытая музыка, вельмі праўдзівая. І потым, праз гады я не змяніў свайго пункту погляду, я да сёння лічу, што гэта адкрытая і праўдзівая музыка, яна дагэтуль мяне натхняе.
— А як ты пачаў граць у гурце, як гэта пачыналася і развівалася?
— Каб пачаць граць у гурце, трэба зрабіць гурт. Чым я і займаўся разам са сваімі аднакласнікамі, Максімкам і Сашкам, то-бок Макс і Піпа. І я. Мы зрабілі гурт, які называўся яшчэ «Мирное оружие», такая была назва ў нас. Лабалі штось накшталт «Нірваны», але ў нас не было бубнача і не было басіста. Яны гралі на дзве гітары. Ну не «Нірвану», гэта была такая вельмі своеасаблівая «Нірвана» — «нірвана-гражданская абарона».
Мы пісалі тэксты даволі наіўныя, але ж з тых часоў некалькі песень дажыла да гэтых часоў. І мы нават іх час ад часу выконваем. Напрыклад, першая песня, якую мы напісалі, я казаў, пра бамжоз. «Мы бамжы, мы бамжы, мы танцуем на вакзале». Мы яе дагэтуль выконваем.
«Свіслач» таксама. Гэта наогул лічыцца хітом з нашага першага альбома гурта ўжо «Vse Crazy», гэта 2011 год, здаецца. Ці восьмы, не памятаю. Мы гралі зараз канцэрт у Варшаве на Дзень святога Патрыка, і людзі прасілі менавіта гэтую песню выканаць. То-бок людзі помняць, а прайшло гадоў там...
Vse Crazy ў Варшаве, канцэрт да Дня святога Патрыка
Яна напісаная была ў 1998 годзе, калі быў «Чарнобыльскі шлях», я ўцякаў ад мянтоў, і я скочыў у Свіслач і пайшоў. Яна неглыбокая там, па грудзі дзесьці было. Я пайшоў па ёй, уверх па плыні, а мянты ішлі па беразе, чакалі, калі я выйду. Потым, калі быў мост, яны раздзяліліся і ішлі з двух бакоў, каб я не мог выйсці ні туды, ні туды. Потым іх заматала і яны сышлі, а я дайшоў амаль што да Серабранкі, там выйшоў ужо і ўсё было нармальна. Дзесьці тады яна і была напісаная.
— А як пачалася «Vse Crazy»? І вельмі цікава было б пачуць гісторыю назвы.
— «Vse Crazy» пачалося з гурта «Сірдамакс». Калі Піпа ад нас сышоў, мы з Максам сталі ладзіць больш прафесійны гурт. То-бок мы сталі выступаць не толькі па падвалах і каморах, а нават выбіліся і гралі ў «Графіці», яшчэ дзесьці, на нейкіх пляцоўках больш-менш. Трэба было гэта ўсё пераводзіць на нейкае больш сур’ёзнае. І мы стварылі «Vse Crazy».
А назва, там усё проста. Ну, «всё сразу», «Vse Crazy», транслітарацыя такая звычайная. Ніякай глыбокай задумы. Мы гралі проста ў розных стылях, не маглі вызначыцца, што мы граем: рэгі, панк ці, там, блюз. І таму вырашылі, мы будзем так называцца «Vse Crazy», бы мы граем «всё сразу»: і рэгі, і панк, і блюз, і гаўна пірага. І так яно і засталося дагэтуль, вось адзначылі 22 гады з моманту заснавання гурта «Vse Crazy» 20 красавіка гэтага года.
«Vse Crazy» у Сувалках у гадавіну стварэння гурта. Фота з Instagram гурта
— Вы выступалі на буйных фестывалях і канцэртах?
— Так, канешне. За гісторыю «Vse Crazy» мы дзе толькі не гралі. Нават гралі на плошчы перад Палацам Рэспублікі, на Кастрычніцкай гралі. Гралі на ўсякіх Peep-show, Брэст, усякія фестывалі... ды да халеры ўсяго было за 22 гады актыўнай дзейнасці. Асабліва калі мы вызначыліся са стылем нарэшце і пачалі рабіць кельцкі панк і ўсю гэтую кільтотную марскую тэму, то гэта адразу атрымалася свая ніша, якой у Беларусі ніхто не займаўся. Потым з’явіліся больш-менш падобныя да таго «Дзецюкі» і «Бостонское чаепитие», але ж мы былі першыя і заўсёды існавалі як флагманы і першапраходцы беларускага кельт-панку. І тады так, да халеры ўсяго было. Туры на Святога Патрыка, калі там па восем канцэртаў за тыдзень, ці калі сам Дзень святога Патрыка, у нас быў рэкорд чатыры канцэрты ў дзень.
— То-бок можна сказаць, што ў Беларусі вы былі вельмі паспяховымі.
— Так, але калі пераводзіць у грошы, то не. Мы ніколі не былі паспяховымі ў сэнсе зарабіць штосьці з нашай творчасці. Гэта заўсёды заставалася андэграўндам, некамерцыйным абсалютна прадуктам. І нават і прадуктам-та і не назавеш, проста сэнсам, пошукам сэнсу.
— Як склаўся ваш лёс пасля падзей дваццатага года?
— Пасля дваццатага мы яшчэ нейкі час працягвалі, ладзілі нейкія дваровыя канцэрты, і нават і не дваровыя, у вольных прасторах ладзілі, спявалі. Гэта быў яшчэ такі энергетычны ўздым добры, і творчы ўздым таксама. Таму што шмат новага матэрыялу, ужо пачаў на беларускай мове, было шмат матэрыялу, пісалася ў тыя дні. Здавалася, што гэта супер. Яно і было супер, здавалася, што гэта ўсё ж такі будзе працягвацца. Але ж атрымалася так, што пачалі музыканты з’язджаць, я сам таксама з’ехаў у 22-м годзе.
Так што вельмі цяжка стала рэпетыцыі рабіць, і наогул. Мы зараз маем 2-3 канцэрты на год, можа чатыры, як «Vse Crazy». Гэта максімальна, што мы можам рабіць, калі жывем у розных краінах. То-бок мы захоўваем тое, што ёсць, але мы не можам зрабіць нічога новага як «Vse Crazy». Гэта вельмі сумна, з аднаго боку. З іншага боку, зразумела, што гэта такі наш эмігранцкі лёс, што з гэтым зробіш. Таму зараз і пасля дваццатага года «Vse Crazy» знаходзіцца ў стане стагнацыі, я б сказаў. Таму што мы не можам рабіць новага матэрыялу. А стары мы можам граць ну вось колькі мы збіраемся на якія-небудзь мерапрыемствы, куды нас там клічуць, фестывалі, туды-сюды, столькі раз і іграем.
Kurwadziki на канцэрце да Дня Волі ў Беластоку
— А як утварыўся гурт «Kurwadziki»?
— «Kurwadziki» даволі проста ўтварыліся. Калі я з’ехаў у Беласток з Беларусі, я тут пачаў ладзіць музычны клуб, сам спяваў проста песні. У мяне ўжо быў матэрыял троху накоплены, тут я яшчэ пачаў пісаць такія больш... скажам так, менш дзвіжовыя і больш песні «на падумаць». Я іх проста выконваў у пабе. А потым, калі Рагаты з’ехаў ужо. Ён перакваліфікаваўся ў басіста, мы пачалі граць разам. Тут і Коля вырашыў, што ў Варшаве жыць дорага, і перабраўся ў Беласток. І вось мы ўтраіх пачалі ладзіць, пагналі адразу пець песні. Зразумела, што спачатку мы пелі песні ў асноўным «Vse Crazy». Потым паціху частка засталася ад «Vse Crazy», але ўжо перааранжыраваная, частка новых зусім з’явілася. А потым другі Коля прыехаў, ужо бубнач, пайшоў гук. З’явілася кропка, і карацей пагнаў наш беластоцкі дзвіжняк і варушняк. Ну і маем што маем зараз.
— Распавядзі, калі ласка, падрабязней пра Беластоцкі музычны клуб.
— Беластоцкі музычны клуб — гэта рэч, якая ўзрасла з майго жадання граць на піяніна, як негр. Я яшчэ ў дваццатым годзе вырашыў, што хачу граць на піяніна, як негр. То-бок не думаць, на якія клавішы я націскаю і якія ноты бяру, але каб пры гэтым атрымоўвалася нармальна. Я хадзіў спачатку да аднаго настаўніка, потым да другога, але яны штосьці мяне спрабавалі вучыць нотам. Я кажу: «Не, мне гэта не цікава». Я пайшоў да Willie Blues Mob, быў такі хлопец Віталік. Ён сам-та губны гарманіст, але ж сказаў: «Слухай, я цябе навучу». І навучыў мяне. Я пачаў практыкаваць, у мяне дома два піяніна стаяла, і ў вёсцы яшчэ адно піяніна. Я там практыкаваў, практыкаваў, а потым, калі прыехаў сюды, тут у мяне не было магчымасцяў. Хата не вельмі вялікая, куды там дзець піяніна — незразумела. Таму я пачаў шукаць месца, дзе я змагу граць на піяніна. Спачатку я хадзіў у «Duży Pokój», кавярня ёсць такая. Там ёсць піянінка, я хадзіў туды, граў на піянінцы па вечарах. Мне там не падабалася, таму што там не налівалі. Спачатку ідзеш у «Pijalnia Wódki i Piwa», выпіваеш, потым ідзеш у «Duży Pokój» граеш, потым зноў ідзеш у «Pijalnia Wódki i Piwa», выпіваеш, потым у «Duży Pokój»... Карацей, вось гэта мітусня.
А ў бары «Beer4u» не было піяніна. Але я там ужо пазнаёміўся з хлопцамі, і такія: «А давай набудзем піяніна ў «Beer4u»». Ну і набылі піяніна за трыста злотых, вось гэтую рухлядзь раздалбаную, якая там і зараз стаіць. Прыцягнулі яго, усталявалі, направілі як маглі, потым яшчэ там чалавек адзін направіў. Ну і ўсё, пачаў прыходзіць туды граць.
Яўген, Андрусь Такінданг і Антон Сіроцін у пабе Beer4U. Фота: Антон Бізон
А потым прыехаў Рагаты, мы яму набылі бас адразу і сталі граць піяніна плюс бас. Ужо атрымоўваўся такі джаз-бэнд. Коля прыехаў з Варшавы. Гітара-піяніна-бас. І мы пачалі лупіць каверы ўсялякія прышпільныя, прыджазовыя такія. На Стынга там, на «Brothers Moving», яшчэ на ўсялякае такое. І дамовіліся, што мы па чацвяргах будзем гэта рабіць. І рабілі гэта ўсё да сярэдзіны лета.
А потым вырашылі: «Давай можа кагосьці запросім, а то што там кожны чацвер мы граем, давай запросім каго-небудзь яшчэ». Спачатку там вось DzyaDZEN’ka з Пасекавым адгукнуліся, яшчэ хтосьці. Потым распачалі сезон, абвясцілі сябе як «Беластоцкі музычны клуб», прывезлі Памідорава, і пагнала.
Сталі вазіць музыкаў, прывозіць, яны пачалі граць, і панеслася. Новы сезон ужо на ўзровень вышэй атрымаўся, наступны сезон яшчэ лепей. Вось так і атрымаўся Беластоцкі музычны клуб. То-бок, з жадання граць на піяніна, як негр.
— Што такое таварыства «Гэныя» і якая ў вас мэта?
— «Гэныя» — гэта суполка людзей ад культуры, якія лічаць, што ўся культура, сапраўдная культура, ідзе знізу, з нізавых ініцыятыў. То-бок усё тое, што ідзе ад кан’юнктуры, яно несапраўднае. Дык вось «Гэныя» — гэта тыя людзі, якія лічаць, што трэба рабіць самому. «Калі хочаш, каб было добра, зрабі сам».
Зараз Падляшша — гэта самае беларускае месца ў свеце.
У Беларусі беларускасць уся пад прыгнётам. У Літве, здавалася б, Вільнюс павінен быць такім, як заўсёды было ў гісторыі. Але не, так не атрымоўваецца, у Вільні таксама шмат праблемаў. Варшава — гэта наогул мультыкультурная такая рэч. А ў Бялымстоку — па-першае, тут гэта не пад прыгнётам, яна наадварот падтрымліваецца, уся беларускасць, па-другое, тут нацыянальныя меншасці мясцовыя — гэта беларусы.
І так атрымоўваецца, што Беласток і Падляшша — гэта самае беларускае месца ў свеце. І мы вырашылі, што трэба замацаваць гэтую пазіцыю. І сваёй мэтай і ідэяй мы ставім зрабіць Беласток сталіцай беларускай культуры ў Польшчы. Спачатку.
Музычная кропка Беластоцкага музычнага клуба. Фота: Антон Бізон
— Што вы ўжо зрабілі і чым зараз займаецеся?
— Мы зрабілі музычную кропку, дзе беларускія музыкі могуць не за 50 злотых за гадзіну, а за мэтавыя ўзносы невялічкія займацца колькі ім заўгодна творчасцю. Пры гэтым насамрэч датычыцца не толькі беларусаў, але пакуль гэта разыходзіцца толькі па беларускіх колах. Упэўнены, што далей гэта будзе больш шырока. Калі мы зараз зарэгістравалі «Гэныя» і займеем якую-небудзь падтрымку, напрыклад, мы зараз вельмі былі б удзячныя польскай дзяржаве, калі б нам выдзелілі памяшканні, з добрай плошчай, каб было некалькі памяшканняў, каб можна было некалькі падзей ладзіць адначасова. Гэта было б вельмі добра. Гэта тое, што мы ўжо зрабілі. Мы правялі за гэты год больш за 30 імпрэз рознага ўзроўню, амаль усе яны былі ўспрынятыя людзьмі вельмі добра.
Я лічу што вельмі важна, знаходзячыся тут, у Польшчы, з аднаго боку, не губляць сваю самаідэнтычнасць, а другога боку — добра інтэгравацца ў польскае асяроддзе.
І гэтым, здаецца, і займаюцца «Гэныя» ў тым ліку. Мы будуем нейкі такі мост ці шлях паміж гэтымі дзвюма вельмі падобнымі адна да адной культурамі. Таму гэта не мост нават і не сцяжынка, гэта паленца, перакінутае праз ручаёк. Вось гэта паленца — гэта «Гэныя».
Антон Сіроцін, канцэрт у пбе Beer4U. Фота: Антон Бізон
— І распавядзі, калі ласка, як і з чаго пачыналася твая беларускасць?
— Мая беларускасць пачыналася, як ва ўсіх дзяцей, якія вучыліся ў дзевяностых гадах, ад настаўніцы беларускай мовы. Якая вельмі мяне не любіла. Але паставіла мне пяцёрку ў атэстат, па беларускай мове і па беларускай літаратуры. За тое што я вывучыў вершы ўсе і пераклаў іх на музыку, бо я не мог вучыць вершы проста як вершы. Я і дагэтуль не магу так. Мне трэба, каб былі рытміка і мелодыка. І вось усю школьную праграму, каб вывучыць, я паклаў на нейкую музыку. І потым на экзамене так і адказаў. За гэта атрымаў пяцёрку. З гэтага, я лічу, пачалася мая беларускасць. У тым сэнсе, што моўная беларускасць.
Калі мова ідзе пра беларускасць асабістую, як чалавека, то гэта пачалося, я мяркую, яшчэ з тых часоў, калі навуковым кіраўніком майго бацькі быў Станіслаў Шушкевіч. І я памятаю ўсе васьмідзясятыя гады. Ну, я яшчэ малы быў, я восемдзесят другога года нараджэння. Але ж я памятаю гэтыя спрэчкі ўсе на кухнях, пра беларускасць, не беларускасць. І потым, ужо ў дзевяностых, калі ён стаў чальцом урада, тым не менш ён прыходзіў да нас у госці, і з бацькам яны размаўлялі пра нешта, меркавалі, спрачаліся. І я быў у гэта асяроддзе ўціснуты, то-бок я ў ім рос. У мяне ніколі не было пытання, якой я нацыянальнасці. З іншага боку, у мяне бацька рускі, а маці — полька. Таму ў мяне таксама не было пытання, хто я: зразумела, беларус.
А самаасэнсаванне як беларуса — гэта... Калі «Чарнобыльскі шлях» у 1998-м — гэта было так (мы былі маладыя панкі і нам было проста прышпільна пакідацца камянямі ў мянтоў), то ўжо ў 2006 годзе на плошчы, на першай Плошчы, тады гэта ўжо было асэнсавана, і вось там я ўжо быў беларусам-беларусам.
Вікця Жытнік, Budzma.org
