Як прадзюсер, ён выбраў нялёгкі шлях: займацца беларускай альтэрнатыўнай музыкай, загадзя ведаючы, што яна не атрымае вялікага распаўсюджання – адчайны крок. Шмат гадоў таму ён пачынаў з кватэрнікаў і судзімасцяў за незарэгістраваную канцэртную дзейнасць. Зараз Аляксандр Багданаў (або Папа Бо) афіцыйна ўзначальвае канцэртнае агенцтва і лэйбл BOpromo, а таксама з’яўляецца дырэктарам найбольш цікавых незалежных груп і музычных праектаў Беларусі: «Серебряная свадьба», «Кассиопея», Port Mone, Botanic Project, «Нагуаль» ды інш. Чаго яшчэ яму для прафесійнага шчасця трэба – у інтэрв’ю для “Будзьма беларусамі!”
– Саша, у нас сёння так шмат культуры, што яе цэлых дзве: незалежная, якой як бы няма (яе ведае толькі пэўнае кола людзей, а не ўся краіна), і ёсць другая, якая (музыка, напрыклад) гучыць па радыё і тэлебачанні, а значыць, яе выканаўцы знаёмыя ледзь не кожнаму беларусу?
– Справа ў тым, што ў Беларусі зараз склалася сітуацыя, калі існуе толькі адзін напрамак, праз які можна даносіць інфармацыю да вялікіх мас. Гэта радыё і ТБ, якія кантралююцца Мінкультам. У Міністэрства ёсць сваё бачанне нацыянальнай культуры. Аб’ектыўна гэта бачанне абумоўлена застоем кадраў: развіццём культуры займаюцца людзі з мінулага, людзі з састарэлымі поглядамі, і ў сілу гэтага яны рухаюць тое, што для іх звыклей, тое, што было актуальным 20 і больш гадоў таму.
– Гэта значыць, мы гаворым аб савецкай эстрадзе?
– Так. І, на жаль, гэта – другагатунковая эстрада, а першагатунковай у нас не існуе. У нас няма добрай папсы. Ну такой, за якую, так бы мовіць, не крыўдна было б. Але большасць гэта задавальняе, паколькі беларусы, як правіла, слухаюць музыку фонам, а не дзеля эмоцый, напрыклад.
– А вось чаму амерыканская папса цікавіць увесь свет, а наша … ну, ці бог з ёй, хоць бы расейская папса, у якую ўкладваюцца зусім іншыя, чым у Беларусі, грошы – і таксама нікому ў свеце не патрэбна? Чаму Мадону і Беёнсэ слухаюць і глядзяць ва ўсіх кутках свету, а расійскіх і беларускіх спявачак – не? Замежная эстрада сапраўды якасней ці гэта справа ўмелай раскруткі?
– Па-першае, таму, што мы, расейцы і шмат хто ў свеце (але мы асабліва) да гэтага часу пакланяемся заходняй культуры. Такім чынам, усё, што адбываецца ў сучаснай расійскай поп-культуры, у нейкай меры з’яўляецца калькай: любы кліп, любы выканаўца, любы гурт – нават у прэс-рэлізах гэтых спевакоў і спявачак часта пішуць «творчасць менавіта гэтага заходняга выканаўцы паўплывала на станаўленне вось гэтай расійскай спявачкі».
– А як становяцца «зоркай» такога ўзроўню, як Мадона, напрыклад?
– Трэба быць родапачынальнікам новага стылю, новага кірунку, нейкі новай музычнай эпохі – толькі так можна стаць «зоркай» сусветнага фармату.
– У свой час у расійскай музыцы з’явілася вельмі незвычайная Земфіра, і ўсе крычалі, што, маўляў, не было нічога падобнага з часоў Цоя. Але далей Расіі Земфіра «не пайшла». А вось, напрыклад, нейкая дзяўчынка спявала песні на Манмартры, і сёння яе гурт Zaz ведаюць ва ўсім свеце.
– Мне здаецца, што мова, на якой выконваюцца песні, таксама немалаважна. Песні на рускай не надта цікавяць шырокага сусветнага слухача. Але, паўтаруся, калі не быць родапачынальнікам новага стылю, нават выкананне на англійскай не моцна дапаможа.
– Наколькі важныя ва ўсёй гэтай справе намаганні прадзюсараў? Як ты ацэньваеш поспехі працы беларускіх прадзюсераў поп-музыкі?
– Яны першапачаткова робяць прадукт, накіраваны на ўнутранае карыстанне. Мяркуючы па ўсім, іх і не цікавіць замежны слухач. З усіх беларускіх поп-выканаўцаў набярэцца пару чалавек (не больш), якія час ад часу выбіраюцца на гастролі ў замежжа.
– Забаўна, а большасць групп, якія курыруеш ты, рэдка пачуеш тут, у Беларусі: яны усё больш па замежжах.
– На жаль, гэтыя выдатныя музыкі не здольныя зарабляць у Беларусі, хоць тут у іх ёсць шматлікія слухачы і прыхільнікі. Але асноўны заробак ідзе ўсё ж з замежных паездак. Мы актыўна прабіваем дарогу ў Еўропу, у Амерыку. Мы шмат падарожнічаем і гастралюем. «Серебряная свадьба» хутка паедзе на буйныя фестывалі ў Шатландыі, у Хельсінкі, у Мюнхен …
– Вось, дарэчы, Бенька – па сутнасці, «зорка». Але чаму ўсё ж не «зорка»?
– «Серебряная свадьба», як усе незалежныя гурты, не можа прабіцца на радыё і тэлебачанне, а гэта – адзіны і самы ўплывовы канал данясення інфармацыі да шырокіх мас. Інтэрнэт у Беларусі ўсё яшчэ слаба развіты, ён часцяком «павольны», ім карыстаецца ў асноўным моладзь і з нядаўняга часу людзі сярэдняга ўзросту. А ў Маскве, напрыклад, нават бабулі слухаюць Інтэрнэт-радыё. Пакуль мы вельмі моцна адстаем проста нават у тэхнічных магчымасцях, каб гаварыць аб раўнапраўі незалежнай і афіцыйнай музыкі.
– Чаму «Серебряная свадьба» – не фармат для радыё і ТБ? Ніякай палітыкі, максімальна светлая і класна зробленая музыка – чым матывуюць адмову круціць гэты гурт?
– Шчыра кажучы, я ў замяшанні з гэтай нагоды: хай не ўсе песні, але ў «Свадьбы» ёсць трэкі фармату добрага радыё. Гэты гурт – адназначна «фармат». Справа, верагодна, у дзейнай дзяржаўнай палітыцы, якая часта сама сабе супярэчыць. Бо мільгаюць час ад часу ў афіцыйных СМІ J: Морс, «Без білета», Аня Хітрык – людзі, якіх можна смела назваць незалежнымі музыкамі. Я не ведаю адказу на гэтае пытанне: рассылаем, прыносім – «выбачайце, не фармат». І не тлумачаць чаму. Я асабіста размаўляў з рэдактарамі, са «сваімі» людзьмі на радыё, якія ўсё разумеюць – адказ той жа: «Вышэйшае кіраўніцтва не дазволіла».
– А наколькі наогул вялікі попыт? Ты можаш уявіць, каб «Серебряная свадьба» сабрала менскі Палац спорту або «Мінск-арэну»?
– У «Серебряной свадьбы» няма такой мэты. Гэта група, якой неабходны кантакт з гледачом і канцэрты ў залах, здольных змясціць да тысячы чалавек. А наогул альтэрнатыўная музыка на тое і альтэрнатыўная, каб быць для меншасці. Да таго ж у нас занадта мала людзей, якія наогул слухаюць музыку, а не выкарыстоўваюць яе як фон. Гэта, дарэчы, таксама следства культурнага голаду, спазнення ў культурным развіцці: у нас жа няма канала «Культура», няма тэматычных перадач ні па адным з ТБ-каналаў (я нават не ведаю, як яны там у нас цяпер называюцца «Беларусь-1 »,« Беларусь-2 »?). Дык як людзям атрымліваць інфармацыю аб тым, што адбываецца ў сусветнай культуры? Ты можаш назваць хоць адну актуальную перадачу пра тэатр, музыку, кіно, наогул, культуру? Я не магу.
– Сапраўды, быў калісьці тэлеканал “Культура” …
– Верхавіна ўлады лічыць аграрны кірунак развіцця краіны больш важным, чым культурны. Гэта ў Еўропе даўно зразумелі, што з дапамогай культуры можна ўплываць на ўсе сферы жыццядзейнасці чалавека. Калі людзям добра ўнутры, то і ўсе вонкавыя «моманты» у яго сыходзяцца. У нас першапачаткова іншыя паняцці: спачатку пад’есці, а потым карціны глядзець. Спачатку бухнуць, а потым пайсці на выставу, а не наадварот.
– Слухай, а стань бы ты заўтра, скажам, міністрам культуры, што б зрабіў у першую чаргу?
– Я б адмовіўся. Я вельмі хачу нешта змяніць, але ўсё ж уносіў бы сваю лепту ў развіццё беларускай культуры з прыватнай пазіцыі. Гэта значыць, я хацеў бы, каб да маіх меркаванняў прыслухоўваліся, а не чынілі перашкоды ў арганізацыі культурных праектаў, заснаваных на маёй жа ініцыятыве. Па шчырасці, каб рабіць глабальныя, значныя музычныя падзеі ў Беларусі, мне нічога не трэба, акрамя ліквідацыі бар’ераў з боку дзяржавы. А міністрам я не згадзіўся б стаць: я больш-менш разбіраюся ў музыцы, але зусім не разбіраюся ў кіно, літаратуры, тэатры, у выяўленчым мастацтве …
– А як ты думаеш, разбіраюцца ва ўсім гэтым людзі, якія сёння займаюцца культурай?
– Не думаю. Яны хутчэй дзейнічаюць па прапісаных стандартах, якія працавалі яшчэ ў савецкія часы. І гэтыя стандарты, зразумела, прапісаныя ў іх у галовах. Чалавек сядзіць на сваёй пасадзе ўжо 30 гадоў, яму пад 60 … гэй, сёння не 80-е, а 2012 год! На пасадах сядзяць старыя людзі, і менавіта яны ўплываюць на нашу сучаснасць. Па сутнасці, у гэтых людзей рычагі ўплыву на цэлы сектар жыцця насельніцтва (на культуру, ад узроўню якой, як мы ведаем, залежыць вельмі многае), і ў сілу сваёй спарахнеласці, іржы, якая пакрывае гэтых людзей, мы маем тую культуру, якую маем. Карацей кажучы, на пасады трэба ставіць маладых і свабодных ад стэрэатыпаў, і ўсё будзе па-іншаму.
– Але ты ж не згодны «на пасады»?
– Не, ну я занадта малады. І да таго ж я займаюся толькі музыкай. Але калі казаць пра нейкія сацыякультурныя рэформы, якія проста неабходна зрабіць, то я прапанаваў бы, па-першае, перагледзець заканадаўства з нагоды канцэртнай дзейнасці, квітковай гаспадаркі, падаткаабкладання культурных камерцыйных праектаў, іх фінансавання ад дзяржавы (чаго пакуль наогул не адбываецца). Я паўплываў бы на дзяржаўныя канцэртныя залы, якія вылічваюць суму арэнды па магічнай формуле, і ў выніку заўсёды атрымліваецца велізарная лічба. Гэтыя ж канцэртныя залы заўсёды бясплатныя для дзяржаўных эстрадных канцэртаў. Поп-«зорак» у нас, як вядома, падтрымлівае дзяржава. А для незалежнага артыста арэнда канцэртнай залы – гэта вялізныя грошы!
– То бок ты кажаш пра тое, што дамагаўся б раўнапраўя для альтэрнатыўнай і афіцыйнай культуры?
– Калі не раўнапраўя, то хаця б нейкай разважнасці. Я разумею асцярогі ўлады: ёсць вялікі пласт культуры, які (у сілу сучаснай палітычнай абстаноўкі) актыўна выказвае сваю супрацьлеглую пазіцыю. Але ёсць таксама велізарны пласт нейтральнай культуры, якая прапагандуе агульначалавечыя каштоўнасці, і таму павінна быць даступная для ўсіх. Але што значыць нейкая музыка даступная, а нейкая забароненая? Так таксама нельга і не разумна, таму што заўсёды ёсць той, хто хоча нешта сказаць тым, хто хоча слухаць. Музыка павінна быць даступная і вольная!
Ганна Трубачова, фота Аляксандр Tarantino Ждановіч