Аўтамабіль Ford Kuga для вандроўкі прадстаўлены партнёрам экспедыцыі “У пошуках Цмока” — дылерам Ford у Беларусі, кампаніяй “Атлант-М Баравая”.
Адкрыццё першага і пакуль адзінага ў Беларусі помніка Цмоку было прызначана на суботу, 9 лістапада.
У спісе прамоўцаў на адкрыцці – старшыня Лепельскага райвыканкама Барыс Яфрэмаў; аўтар Цмока, скульптар Леў Аганаў; ініцыятар стварэння скульптуры, краязнаўца Валацуга Шушкевіч; а таксама ваш пакорлівы слуга – як прадстаўнік сайта “Краіна цмокаў”.
Мы падрыхтавалі да свята адмысловыя падарункі. Старшыню выканкама ўрачыста перадалі шыльду “Тут жыве беларускі Цмок!” і скуранога Цмока ручной працы.
Валацугу Шушкевічу – нашага фірмовага мяккага Цмока.
Гасцям і выступоўцам імпрэзы – торбы “Краіна цмокаў”. А ўсім-усім удзельнікам свята – фірмовыя значкі з выявай Цмока і адрасам нашага сайта. Значкі карысталіся асаблівай папулярнасцю ў дзетак, якіх арганізавана прывялі на ўрачыстасць настаўніцы.
— Сёння ў нас напраўду значная і добрая падзея, — прывітаў гасцей старшыня райвыканкама Барыс Яфрэмаў. – Дзякуючы сумесным намаганням Лепельскага райвыканкама і праграме Еўрасаюза “Вада, прырода і людзі ў знікаючым ландшафце” мы адкрываем скульптурную кампазіцыю “Цмок”. Мы вельмі спадзяемся, што лепельскі Цмок, і гэтая скульптура ў прыватнасці, стане сапраўдным брэндам Лепельшчыны. Шчыра дзякую ўсім удзельнікам, асабліва Уладзіміру Шушкевічу, які быў ініцыятарам гэтай ідэі. Усё ў яго атрымалася!
Каардынатарка згаданага праекта Еўрасаюза ў Беларусі Вольга Маханенка.
Скульптар Леў Аганаў падкрэсліў, што беларускі Цмок – добры!
— Сябры, калі я пачынаў працу над Цмокам, то прачытаў пра беларускага Цмока ўсё, што мог. Аказваецца, беларускія цмокі былі вельмі добрыя! І заўсёды жылі з людзьмі ў згодзе. У гэтым ключы я і стаў працаваць над ім. І намагаўся, каб гэты Цмок нёс станоўчыя эмоцыі і дабрыню. Спадзяюся, у мяне гэта атрымалася!
Дарэчы, Цмок – ужо трэцяя па ліку скульптура Льва Аганава ў Лепелі. Пачынаючы з 2009 года тут з’явіліся Леў Сапега і помнік “пятачку” (5 капеек). Цмок склаў ім добрую кампанію!
Краязнаўца Валацуга (Уладзімір) Шушкевіч, чыёй неўтаймаванай энергіяй рухалася справа з помнікам, сказаў, што паспрыяў з’яўленню помніка Цмоку… Шура Балаганаў!..
— А чаго я з тым помнікам завёўся? Пачуў, што ў Бабруйску паставілі помнік Шуру Балаганаву. Толькі за тое, што ў Ільфа і Пятрова Бабруйск адным радком згадваецца!.. Ну мяне і заела: пра нашага Цмока нават Караткевіч пісаў, столькі ўсяго вядома!.. Вось я і рашыў, што ў нас у Лепелі павінна быць постаць Цмока!..
Аздаблялі мерапрыемства ўдзельнікі Студэнцкага этнаграфічнага таварыства са сталіцы.
Ад імя сайта “Краіна цмокаў” мы выказалі шчырую падзяку лепельскім патрыётам за такое высокае ўшанаванне Цмока. І ўнеслі рацпрапанову: усталяваць на трасе ўказальнік, што тут, у Лепелі, стаіць адзіны ў Беларусі помнік Цмоку! Мясцовыя ўлады прапанову ўхвалілі!
Дарэчы, лепельскі Цмок у народнай легендзе шчыльна звязаны з абрадам вяселля і пэўным рытуалам для маладых.
— Мая бабуля Анэта Шушкевіч разам з дзедам Тарэнтам жылі ў вёсцы Верабкі Лепельскага раёна, – апавядае спадар Валацуга Шушкевіч. – На Лепельшчыне ёсць традыцыя: маладыя павінны пайсці на возера і ў самае глыбокае месца ўкінуць пачастунак Цмоку – гарэлку ды закуску. Тады Цмок пачынае там бушаваць – і гэтак дабраслаўляе маладых.
Пачуўшы гэта, старшыня выканкама прапануе развіць тэму з помнікам у гэты, “вясельны бок”.
— Цяпер вельмі модна на шлюбе маладым вешаць на памяць сімвалічныя замочкі, — кажа спадар Барыс. – Такое ёсць шмат дзе ў Беларусі. Трэба нам каля Цмока паставіць каванае разгалінастае дрэва – каб лепельскія маладыя на яго свае замочкі вешалі!..
— Таксама можна запачаткаваць штогадовае свята – Дзень Цмока, — прапануе начальнік аддзела ідэалагічнай працы, культуры і справаў моладзі Ігар Урбан. – Абавязкова трэба вырабіць таксама сувеніры з Цмокам – каб турыстам было што з сабой на памяць узяць.
— Мы ўжо думаем, які можна зрабіць “цмачыны” маршрут, — дадае дырэктарка віцебскай турфірмы “РайдаТур” Віялета Грудская. – Я вельмі люблю вышукваць “непапсовыя” месцы для турыстаў, ствараць небанальныя маршруты. А гэты помнік Цмоку ў сукупнасці з легендамі – тое, што трэба!..
Бешанковіцкі каваль Андрэй Трубецкі, які вырабіў кнігу-шыльду да Цмока.
Нашую шыльду “Тут жыве беларускі Цмок!” старшыня выканкама перадаў у Дом рамёстваў на цэнтральнай плошчы – каб кожны ахвочы турыст ці заезнік мог зрабіць змымак на памяць.
Дырэктарка Дома рамёстваў Алена Барадзейка да Цмока паставілася з усёй цеплынёй і прыхільнасцю.
— Вядома, я ганаруся, што ў нас паўстала такая скульптура!.. Нашае возера выбітнае і само па сабе. А з такой легендай, ды яшчэ падмацаванай помнікам, і ўвогуле павінна маніць людзей адусюль!
Перад тым, як ад’ехаць з Лепеля, мы яшчэ раз пайшлі палюбавацца прыгажуном-Цмокам на бераг возера. Каля помніка завіхаліся дзеткі, якія горача абмярковаўвалі:
— Я табе кажу, нос трэба церці на шчасце!.. – дзелавіта даводзіў юны цмоказнаўца свайму сябру.
— А я табе кажу, што вусы!.. – не здаваўся той. – Дзядзькі, якія помнік адкрывалі, вусы церлі!..
…Прызнацца шчыра, адчуванне на адкрыцці помніка Цмоку ў Лепелі было казачнае. За апошнія месяцы мы з фатографам Таранцінам праехалі па Беларусі ў экспедыцыі “У пошуках Цмока” больш за 7000 кіламетраў. І – як у казцы! – роўненька праз тыдзень пасля апошняй вандроўкі ў Лепелі адкрываюць помнік Цмоку! Ды яшчэ такі ладны! Ды яшчэ пры спрыянні мясцовай улады і пры падтрымцы Еўрасаюза! Ды яшчэ і паводле апісання Уладзіміра Караткевіча.
Напэўна, так не бывае – і не было б, калі ю не Цмок. І хто пасля такога скажа, што Цмок – выдумка?..
Дзякуем кампаніі “Атлант-М Баравая”, якая выступіла партнёрам вандровак “У пошуках Цмока”. Дзякуючы цудоўнаму джыпуFord Kuga нам будзе лягчэй знайсці беларускага Цмока!
