…І тут гэтая цётачка табе і кажа:
“Пакет нужан?”
Калі падумаць, нічога страшнага не адбылося. Па сутнасці, гэта звычайны адпаведнік паслужліваму нямецкаму “Eine Tüte?” Але ты ажно здрыгануўся. На нейкае імгненне ўнутры ўзнікае паніка. Пакет? Які пакет? Навошта? Што яна мае на ўвазе?
І вось ты стаіш і ацэньваеш узровень сваёй патрэбы ў гэтым загадкавым пакеце, а чарга чакае. Усе запытальна паднялі на цябе вочы: ім цікава, што ты скажаш. Адказнасць душыць цябе, не дае дыхаць. Раптам адказ будзе няправільны? Ты ўяўляеш сябе з пакетам на галаве. Добра было б паглядзець на яго, перш чым адказваць. Першае, што трэба зрабіць, – гэта пракалупаць у ім дзірачкі для вачэй і носа. Пасля… Але як пасля ты зможаш давесці, што ты – гэта ты? Ніхто не чытае надпісаў на пакетах. Лепш за ўсё сказаць “не” і ўцячы не заплаціўшы. Ты разгублены і хочаш пазваніць сябру.
І тут да цябе ўрэшце даходзіць.
“Так, – кажаш ты з палёгкай. – І яшчэ Ўінстан. Сіні”.
І свет нехаця набывае нейкае падабенства цэльнасці.
Курыць сіні Ўінстан – гэта значыць забыць Нямеччыну. Забыць яе тытунёвыя крамы, падобныя да каланіяльных лавак: там пахне цыгарамі з Дамініканскай рэспублікі і з Інданезіі, там пахне едкай латакіяй і салодкай вірджыніяй, там блішчаць усе гэтыя металічныя штучкі, назваў паловы з якіх ты не ведаеш ні на адной мове; там ляжаць радамі люлькі, падобныя да ключоў ад запаветных пакояў, і падстаўкі для іх – з дрымотнага шкла і шакаладнага дрэва; там стаяць запальнічкі, нібы зброя на выбар – выбірай калібр, і глянцам блішчаць праспекты. Часам ўвесь гэты водар далятае да Кастрычніцкай, рэха водару, водсвет бляску. Усходні тытунёвы рай. У ім ёсць усё, у гэтых раскошных крамах процьма пахучай атруты. Адзінае, чаго там чамусьці няма, – гэта сіні Ўінстан.
Ўінстан Сіні гаворыць з табой па-расійску. Яшчэ некалькі гадоў таму ў Мінску можна было без праблем купіць “Галуаз”, на пачках якога ўсё было па-беларуску, нават тая абавязковая проза, што кажа пра сперматазоіды і іншых жывых істотаў у тваім атачэнні, якіх ты, падлюга, так неабачліва забіваеш. Але вось, па-беларуску ўжо й забіць немагчыма. Той “Галуаз” чамусьці знік – напэўна, з павагі да ўсходніх братоў, розум якіх не можа спасцігнуць, што значаць такія невымоўныя, таямнічыя тутэйшыя словы, як “курэнне”, “смала”, “нікацін”, “інфаркт”, “інсульт” і “рак”. Беларускамоўныя этыкеткі ёсць праявай лютага нацыяналізму – прынамсі, у Беларусі, дзе на бляшанках і слоіках лягчэй сустрэць надпіс па-казахску, чым на сваёй, роднай. Але Ўінстан Сіні інтэрнацыяналіст – як і належыць самой смерці.
Ён дзярэ горла, як песня на чужой мове, якую тым не менш трэба даспяваць да канца. Ён нацыянальны і дэмакратычны, як Лаос. Ён зроблены для сярэдняга класа, які заўжды застаецца на другі год: даражэйшы за “магнаты” з іхнымі “фортамі”, але таннейшы за “кенты”, “данхілы” і ўсе гэтыя залачоныя “сабранія”. Ён не згарае за хвіліну, як какетлівыя “айканы” і “шасцёрачкі”, як усе гэтыя тоненькія папяроскі, разлічаныя хіба што на хуткі флірт, але ніяк не на сур’ёзныя стасункі. Сіні Ўінстан – наша кубінская цыгара, апошні выдых памерлай рэвалюцыі.
Курыць сіні Ўінстан – значыць кінуць агеньчык пад ногі набеглым аўтобусам і паехаць увечары на сотцы ў цэнтр. Сіняга Ўінстана акурат хапае, каб дайсці ад прыпынку да кнігарні. Познім вечарам ты выходзіш на двор, разам з Ўінстанам Сінім – ён будзе тваім гідам па гэтых мясцінах. На яго не абарочваюцца, ён такі, як усе. Курыць сіні Ўінстан – значыць сустракаць восень, далучыцца да яе гаркавых вогнішчаў. Гэта значыць, што на асфальтавай баскетбольнай пляцоўцы так ачмуральна пахне падгнілымі дзічкамі. Гэта значыць думаць пра Стакгольм, куды яна паляціць… паляціць ужо заўтра, будзе бачыць там высокіх мужчынаў са скандынаўскімі скуламі, якія ніколі ў жыцці не курылі сіняга Ўінстана, зробленага ў РБ, і таму будуць жыць доўга і заўжды глядзець на нас звысоку.
І правільна зробяць: курыць сіні Ўінстан – значыць быць нізкарослым і вымарачаным, значыць глядзець сабе пад ногі ў спадзяванні знайсці хоць нешта. Мусіць жа для кожнага кагосьці недзе быць сваё нешта.
Ён свой у дошку, у камень пад нагамі, у бляху сметніцы, аб якую ты яго тушыш. Ён абвязаны чырвонай паліцэйскай стужачкай з надпісам: “Только для продажі в Республіке Беларусь”. Ён дражніць: усё пад кантролем, Ру дэ ля Габэль 1, Каруж, Жэнева, паблізу ад парку Акацыяў, недалёка ад вуліцы Маладосці… Сіні Ўінстан – гэта такі варыянт Еўропы без нас. Проста яго дым занадта смалісты, а на іншы тут няма попыту.
На магіле Бродскага на Сан-Мікеле заўжды ляжыць распячатаны пачак сіняга Ўінстана – у суседстве з нататнікам і асадкай. І пляваць, што сіні Ўінстан у дадзеным выпадку – не больш чым белы “Парламент”. Сіні Ўінстан можа быць хоць Беламорам – на ягоным кончыку пачынаюцца ўсе тэксты. Сіні Ўінстан даканаў іх Іосіфа. Даканае і твайго.
Курыць яго – значыць адвучыцца вітацца з незнаёмымі. Не казаць кожнаму “добры дзень”, як ранішні рэвізор. Навучыцца гаварыць тады, калі сказаць няма чаго. Паважаць невыноснасць для чужога тваёй цішыні. Сіні Ўінстан – у перакладзе з беларускай гэта значыць “вярнуцца”. Сіні Ўінстан – гэта значыць, што без пакета табе ўжо не абысціся. Дайце два.
Па беларускім моры – мінскім моры без мяне – плыве Ўінстан Сіні, пыхкаючы шэрай трубой. Вецер, дробная крошка, застаецца трошкі: якар з паперы, палуба з цэлафану, ветразі з фольгі.