Сучасныя алкагольныя кактэйлі – прадукт амерыканскай цывілізацыі. Не ў апошнюю чаргу – прыхаванага амерыканскага неакаланіялізму. Найбольш папулярнымі ў свеце кактэйлямі заўжды застануцца напоі на аснове рому, тэкілы, віскі, з дадаткам розных экзатычных лікёраў, садавіны, сіропаў і сокаў. Такія правілы гульні на сусветным спажывецкім рынку, якія не мы прыдумалі – і не нам іх аспрэчваць. Аднак часам здараецца і ў рамках гэтай сістэмы магчымасць штосьці сказаць і пра сябе, пра сваю культуру. І не тое каб на роўных паспрачацца з улюбёнымі англасаксамі фешэнебельнымі курортамі, але прынамсі прадэманстраваць трохі самапавагі (каб толькі не без самаіроніі) і пераадолець комплекс непаўнавартаснасці. Верагодна, мы ніколі не будзем сусветнымі заканадаўцамі ў міксалогіі і флэйрынгу, але не варта, як тым аўтыстам, хавацца ў зямлянках фобій і маній. Калі ўжо існуе процьма розных кактэйляў, варта мо падумаць і пра кактэйлі беларускія нацыянальныя? Каб было што прапанаваць у мінскіх барах замежным гасцям у якасці “візітоўкі”краіны. Бо шмат хто з турыстаў галоўнае ўражанне ад Беларусі будзе складаць менавіта паводле кактэйлевай карты. Ці будзе, напрыклад, у Чэмпіянату свету па хакеі – 2014 свой афіцыйны кактэйль?
Апошнім часам беларускія вытворцы алкагольных напояў звярнулі ўвагу на кактэйлі як інструмент прасоўвання сваёй прадукцыі. На некаторых сайтах можна прачытаць рэцэпты кактэйляў, якія можна прыгатаваць з мясцовых гарэлак або шампанскага. Бульбашъ, напрыклад, прапануе сваім прыхільнікам кактэйлі Bulbash De Luxe (гарэлка Бульбашъ Хлебная, лікёр Crème de banane, сіроп Blue Curaçao, ананасавы сок, банан) і Caipiroska Special (Бульбашъ Ліпа з мёдам, 1/2 лайма, цукар, цынамон). Я, прызнаюся, не фанат Бульбаша – ані гарэлкі, ані тым болей адпаведнай канцэпцыі беларускай свядомасці, але з пункту гледжання маркетынгу гэта абсалютна лагічны ход. Напрыклад, цэлую лінейку кактэйляў на аснове славутай літоўскай “999” можна прагледзець тут. Мінскі завод ігрыстых вінаў таксама прапануе некалькі рэцэптаў кактэйляў на аснове сваёй прадукцыі, напрыклад, стандартны персікавы Bellini – 1 частка персікавага соку на 4 часткі шампанскага (пакуль для апошняга мы не прыдумалі нейкую іншую назву – гіперспасылка). Праўда, у гэтым кактэйлі ўласна беларускага кампаненту не так ужо і шмат, бо вінматэрыялы для нашых шампанскіх-ігрыстых-шумлівых вінаў вырабляюцца не ў Беларусі, не кажучы пра персікі. Ну, хай сабе, хаця б нейкая лакалізацыя. Аднак літоўцы ў падобным кактэйлі ўжываюць шампанскае напалову з мясцовым лікёрам Žagarė – з вішні славутага аднайменнага гатунку, якая мае ў свой гонар нават штогадовы турыстычны фестываль. Калі капаць глыбока, дык і гэты фестываль, і ўвогуле высокая рэпутацыя гатунку вішні і лікёру – таксама ў нейкім сэнсе кампаненты кактэйлю. Прынамсі, высокапрафесійны бармэн не ўпусціць шанцу расказаць цікаўнаму замежніку ўсе гэтыя падрабязнасці. У нас жа з гэтым вялікія праблемы: не знойдзем мы на нашым рынку айчынных – натуральных і якасных – лікёраў ды сіропаў, усё спрэс “ідэнтычная натуральнаму” хімія, а такое дадаваць у кактэйлі сорамна, лепш тады ўжо трымацца правераных заходніх рэцэптаў. Гэта моцна стрымлівае развіццё айчыннай міксалогіі – тэорыі і практыкі прыгатавання кактэйляў. Як і адсутнасць у Беларусі і большасці яе алкагольнай прадукцыі ўстойлівага іміджу, а асабліва пэўнага буржуазнага “шыку”. Ну хаця б смеласці і дасціпнасці! Бо вось, напрыклад, даволі ўжо вядомы польскі кактэйль Teraz Polska, названы так у гонар аднайменнага конкурсу на найлепшы польскі прадукт: 20 мл малінавага сіропу, 30 мл гарэлкі, некалькі кубікаў лёду. Выглядае вельмі падобна да эмблемы Teraz Polska – стылізаваны польскі сцяг.
Малінавы сіроп, натуральны і мясцовы, плюс трохі кемлівасці і здаровых амбіцый – вось вам і новы кактэйль. З чаго нам пачаць? Бо каб вырабляць той жа малінавы сіроп, ізноў жа патрэбныя здаровыя амбіцыі. Вось і кола замкнулася. Напрыклад, кактэйль «Пагоня» (тая самая!), які прапануе нястомны энтузіяст падляшскай (і беларускай) кухні Анджэй Федарук (гіперспасылка на артыкул пра Федарука): 1 частка віньяку (польская назва брэнду, бо “каньяк” зарэзерваваны толькі за напоямі з адной французскай вобласці), 1 частка пітнога мёду-трайняку, 1 частка сухога вермуту. Ну дык гэта ж трэба мець хаця б адзін арыгінальны мясцовы кампанент: якая ж “Пагоня” без пітнога мёду (гіперспасылка на артыкул пра мёд пітны), так, фарс адзін!
Я хаця ад міксалогіі даволі далёкі, па барах не гайсаю, але зусім без жартаў хацеў бы прапанаваць айчынным рэстаратарам яшчэ трохі традыцыйных рэцэптаў кактэйляў, якія ўжо маюць устойлівую сусветную рэпутацыю, застаецца толькі дасціпна прапісаць іх у нашай культуры, а гістарычныя або філалагічныя падставы для гэтага ёсць. Вядома, кактэйльную карту і на 10% рэцэптамі з “мясцовым каларытам” не запоўніш, але каб зусім без яго? Правінцыйна-непаўнавартасна.
Вось, дапусцім, вядомы White Russian (“Белы Рускі”). Робіцца з гарэлкі, кававага лікёру (напрыклад, мексіканскага Kahlúa або ямайскага Tia Maria і г.д.) і вяршкоў, які падаюць у шклянках тыпу Old Fashioned з кубікамі лёду. Заміж вяршкоў часам ужываюцца малако, соевае малако, лікёр Baileys і інш. Ніякай сувязі з заходнерусізмам або белагвардзейскім рухам гэты кактэйль не мае. А адзінай сувяззю з Руссю (калі хочаце – трыадзінай) з’яўляецца гарэлка – як рускі нацыянальны напой. Дарэчы, першым у 1949 г. сусветная закуліса вынайшла кактэйль Black Russian (“Чорны Рускі”) – амаль такі самы, толькі без вяршкоў. Назва намякала на рускае паходжанне алкагольнай асновы, у спалучэнні з чорным колерам лікёру. Гэта быў самы пачатак “халоднай вайны”, СССР толькі што выпрабаваў ядзерную зброю, і Black Russian меў пэўны прысмак макартызму і чорнага гумару. А ў першай палове 1960-х, падчас адлігі, вобраз СССР на Захадзе трохі пасвятлеў, і новую версію напою, з вяршкамі, назвалі (выпадкова) аманімічна з Белай Руссю. Да канца ХХ ст. яго папулярнасць трохі падупала, але потым ён некалькі разоў з’явіўся ў мізансцэнах розных папулярных галівудскіх фільмаў, і такім чынам гэты незвычайны “зямляк-беларус” ізноў зрабіўся адным з лідараў сусветнай кактэйльнай карты. Мяркую, айчынным бармэнам варта актыўна прапаноўваць яго гасцям нашай краіны хаця б як “прыкол” – лішняя нагода замацаваць у памяці турыста значэнне назвы “Беларусь”, а заадно і прасунуць прадукцыю мясцовых вытворцаў гарэлкі.
White Russian
50 мл гарэлкі
20 мл кававага лікёру
30 мл свежых вяршкоў
Выліць кававы лікёр і гарэлку ў шклянку тыпу Old Fashioned, напоўненую кубікамі лёду. Дапоўніць зверху вяршкамі і асцярожна перамяшаць.
А вось іншы папулярны кактэйль, асабліва калі рабіць яго цалкам з мясцовых інгрэдыентаў, мае з Беларуссю ўжо больш глыбокую генеалагічную сувязь, хаця вядомы ў нас, бадай, яшчэ меней за White Russian. Досыць арганічнае спалучэнне зуброўкі і яблычнага соку нашы польскія суседзі прапанавалі амерыканскаму спажыўцу, які п’е моцныя напоі хутчэй у кактэйлях, калі прасоўвалі зуброўку на сусветны рынак. У самой Польшчы такі напой называюць tatanka (а часам szarlotka), што на мове індзейцаў лакота азначае “бізон”(саму зуброўку ў ЗША называюць Bison grass vodka, а вось кактэйль – Polish Kiss, “польскі пацалунак”). У Вялікай Брытаніі гэты кактэйль носіць назву Frisky Bison. Версія, у якой заміж яблычнага соку выступае сок чорнай парэчкі (або адпаведны лікёр), называецца Black Bison – “чорны бізон”. Або, у нашым выпадку, Чорны Зубр? Часам іншым папулярным дадаткам да зуброўкі выступае імбірнае піва (ginger ale). Улічваючы, што зуброўку ёсць усе падставы называць таксама і беларускім, а не толькі польскім нацыянальным напоем, а яблыкі і парэчкі ў нас, на шчасце, яшчэ не спрэс польскія, не выпадае лічыць гэты “зубровы” кактэйль чужым. Вось толькі пытанне – як яго назваць, каб не паўтараць палякаў? White Bison? Ice Bison? Belarusian Kiss?
- 100 мл “Зуброўкі”
- Шчыпотка цынамону (карыцы)
- 100 яблычнага соку
Змяшаць у шэйкеры з лёдам.
Трэба пачынаць варушыцца і нешта ствараць. Можа быць, яшчэ не хутка нашы мясцовыя кактэйлі афіцыйна прызнае IBA (міжнародная асацыяцыя бармэнаў), але не маючы амбіцый, мы ніколі нічога не дасягнем. Таму няхай жывуць будучыя беларускія кактэйлі!
