Добры дзень! Сядайце ўтульней, падцягвайце бліжэй свой папкорн. Зараз мы пагаворым пра феміністак і правы мужчын.

Ала Альчук. З цыкла “Дзявочая цацка”. 1986

Яшчэ ні адна размова пра дыскрымінацыю, прывілеі і размеркаванне ўлады ў сучасным свеце не абышлася без агаломшаных каментароў:

— Мужчыны мусяць заставацца мужнымі, а жанчыны — жаноцкімі! — гавораць адны.

— Гендарная роўнасць — гэта не толькі пра жанчын, — адгукаюцца іншыя. — Што гэта вы, феміністкі, не змагаецеся за права служыць у войску і валіць лес? Не адмаўляецеся ад дэкрэтнага адпачынку і аліментаў, раз ужо такія самастойныя? Што за двайныя стандарты?

— Калі вы за справядлівасць, дык чаму не дбаеце пра правы мужчын? Дзе “мужчынская павестка”? — далучаюцца тыя, хто часцяком прэзентуе сябе як заліхвацкіх прыхільнікаў усебаковай эмансіпацыі.

Аматараў “прыродных” аргументаў і вульгарных уяўленняў пра раўнапраўе пакінем сёння без увагі. Звернемся да апошняга кшталту прэтэнзій да фемінізму. А менавіта да таго, дзе ў ім “правы мужчын” і хто мусіць за іх змагацца. І ўвогуле, на чым грунтуюцца прэтэнзіі і сацыяльныя замовы да нізавых ініцыятываў і асобных актывістак? І як у некалькіх абзацах патлумачыць, што нават такая пастаноўка пытання — не ок?

Пачнём з галоўнага. Нягледзячы на значныя палітычныя і светапоглядныя змены ў розных кутках свету, мы па-ранейшаму жывём ва ўмовах патрыярхату. Нас працінае сістэма, у якой рэсурсы, па вялікім рахунку, сканцэнтраваныя ў руках мужчын. Менавіта яны атрымліваюць максімум прывілеяў. Менавіта яны валодаюць інструментамі прыгнёту і ў той жа час маюць большы ўплыў на механізмы, якія дазваляюць гэты лад змяніць. І вось тут перад намі просты лагічны ланцужок. Калі людзі з вопытам мужчынскай сацыялізацыі і недыскрымінацыйнымі каштоўнасцямі замест крытыкі фемінізму будуць даваць слова прадстаўнікам і прадстаўніцам уразлівых групаў, слухаць, а не вучыць, як трэба змагацца за правы, ісці поруч, а не ачольваць ініцыятывы, ёсць шанец, што змены на структурным узроўні адбудуцца хутчэй.

Такі падыход тычыцца, безумоўна, не толькі мужчын як групы. У любой сітуацыі, калі ў цябе ёсць улада і няма ўласнага адпаведнага вопыту дыскрымінацыі — слухай, а не дыктуй, што трэба рабіць, будзь побач, а не здалёк паказвай на памылкі.

І гэта зусім не пасіўная роля, бо тут ёсць шмат працы, і было б добра, калі б за яе ўзяліся людзі з прывілеямі. І раз ужо размова зайшла пра правы мужчын, дык каму, калі не ім, асэнсоўваць, што з імі адбываецца. У прыватнасці, чым ёсць сістэмная дыскрымінацыя па “свой бок” барыкадаў, як яна ўплывае на разуменне, што значыць быць “мужчынам” у сучасным грамадстве.

Тады, імаверна, знікне пытанне наконт арміі, пенсійнага ўзросту, спісу забароненых прафесій, бо стане відавочна: гэта не што іншае, як адваротны бок прывілеяў. Вынік таго, хто і як у межах патрыярхату прымае рашэнні. І гэта зусім не жанчыны і тым болей не феміністкі трымаюцца культу фізічнай сілы, мілітарызму і агрэсіі. Абмеркаванне “правоў мужчын” варта пачынаць з публічнай крытыкі інстытутаў дамінавання. Сапраўды, вельмі лагічны ход — выказвацца пра свой вопыт, працаваць з ім, а не выстаўляць спіс прэтэнзій да феміністак і патрабаваць ад іх пільнай увагі да сябе.

Далучыцца да позвы недыскрымінацыі — значыць ствараць і падтрымліваць бяспечную прастору навокал, браць на сябе выпады таксічнай маскуліннасці і тлумачыць сябрам і калегам, што сэксізм і гамафобія нічога станоўчага ў сваім падмурку не маюць, а вось фемінізм прапаноўвае прынцыпова іншы падыход да арганізацыі грамадства. І падтрымліваючы яго, вы выбіраеце свет, дзе нікому больш не давядзецца здаваць нарматывы па “мужнасці” і “жаноцкасці” і мерацца дыскрымінацыямі.

Таня Сяцко, budzma.org