Нікога не здзівіць ужо «Тэрмінатарам 2» ці мультфільмам «Уверх» па-беларуску. Але як гэта справа робіцца знутры? Наколькі гэта цяжка, дорага фінансава і маральна ды запатрабавана. Budzma.org спыталі пра гэта ў перакладчыка дубляжа ці «дабера» Аляксея пад працоўным псеўданімам «Вожык» з аматарскага праекта «Лагодны цмок».
– Як Вы зацікавіліся гэтай справай і чаму для Вас гэта стала важна?
– Спачатку я рабіў відэа на рускай мове, нешмат. Пачалося проста з таго, што зрабіў жартоўнае відэа для знаёмага. Спадабалася. Потым гэта супала з тым, што я вырашыў перайсці на беларускую і не было амаль кантэнта такога забаўляльнага на ютубе, ну і вось так усё склалася і пайшло-паехала.
– Хто рабіў для вас пераклады?
– Я сам менавіта фільмы перакладаю мала, у асноўным я браў ужо гатовыя субцітры і агучваў па іх. А відэа кароткія амаль усе сам перакладаў і агучваў. Я лінгвіст, таму мне было яшчэ цікава падцягнуць сваю ангельскую ў перакладах. Не прафесійны лінгвіст, але карыстаюся замежнымі мовам і ў сваёй працы.
– Які першы фільм пераклалі?
– Першай працай ўвогуле быў не фільм, а кароткі гумарыстычны скетч. Першы фільм я сам не перакаладаў, а агучваў са знаёмымі ажно ўтраіх. Грунтоўная праца такая была. Рэакцыя паўсюль была станоўчая.
Гэта камедыйны фільм Wer früher stirbt, ist länger tot (2006). Чаму ён — быў ужо гатовы прафесійны пераклад, якім займаўся знаёмы перакладчык.
Разам з ім і яшчэ адной дзяўчынай і агучылі стужку.
– Якім чынам гэта адбывалася?
– Агучвалі наўпрост дома, я з перакладчыкам у мяне дома, дзяўчына — у сябе. Выкарыстоўвалі праграму Sony Vegas. Файлы з агучкай манціруюцца і рэндарыцца фільм.
– Якая была рэакцыя на вашую працу?
– Вельмі падтрымліваюць украінскія гледачы. Заўважыў, што станоўчых водгукаў з боку расійскіх суседзяў я не бачу, толькі ад украінцаў.
– Ці збіралі Вы каманду?
– Не тое, каб збіраў, яна неяк сама склалася-знайшлася. Я заўсёды любіў працаваць самастойна, ну, і быў такі праект як «Кукумба», там людзі дапамагалі з перакладамі і агучвалі таксама разам. Ну, і цяпер таксама ёсць праекты аматарскія, як «Лагодны цмок» ці anibel.net, з імі заўсёды можна папрацаваць разам.
– Як шукалі аднадумцаў?
– Звычайна аднадумцы шукаюцца сярод знаёмых. Можна спытаць у беларускіх чатах. Сёння, напрыклад, гэта не мусіць быць праблемай, трэба толькі спытаць і аднадумцы адклікнуцца ці падкажуць, куды звярнуцца.
– З якімі цяжкасцямі сутыкаліся і сутыкаецеся дасюль падчас сваёй працы?
– Недахоп часу. Распаўсюд кантэнта таксама кульгае, на маю думку. Хочацца вялікіх платформ, а з гэтым праблемы. Выгаранне. Трэба за гэтым сачыць і не дапускаць перанапружвання, бо можна скаціцца ў эмацыйную яму.
Праз вайну (маецца на ўвазе ва Украіне — заўвага рэд.) і падзеі вакол Беларусі таксама эмацыйны стан не самы лепшы, але разуменне, што ты робіш важную справу, дапамагае не апускаць рукі.
Кошт абсталявання. Нармальная гукавая картка і мікрафоны могуць каштаваць пад 1000 даляраў + рэхапаглынальныя рэчы, але для пачатку можна абысціся і танным USB мікрафонам.
Тут трэба адзначыць, што дарагое абсталяванне — гэта зусім не абавязкова, гэта хутчэй для сапраўдных такіх аматараў, якія гараць сваім хобі, ці якія зарабляюць грошы агучваннем. Можна агучваць увогуле на смартфон (суперская праграма CapCut) і выкладваць у сеціва і гэтыя ролікі будуць глядзець. Галоўнае — пачаць.
Ну, і трэба патраціць пэўны час, каб разабрацца ў софце (маюцца на ўвазе адмысловыя праграмы) для мантажу/агучвання. Але гэта не супер складаная рэч.
– Колькі часу ідзе на пераклад сярэднястатыстычнага фільма, прыкладам, у паўтары гадзіны?
– Дакладна не скажу, але у некалькі разоў больш, чым арыгінал. Я б сказаў, гадзін 8-12 у залежнасці ад колькасці дыялогаў.
– Як абіраеце фільмы/серыялы на пераклад?
– Гэта хобі і не хацелася б, каб яно пераўтваралася ў нейкую руцbну, трэба, каб працэс падабаўся. Я люблю гумарыстычны кантэнт, таму абіраю тое, што мне самому падабаецца. Гэта тычыцца ўсяго, не толькі фільмаў, скетчы, напрыклад, таксама.
– У некаторых агучаных фільмах ёсць нецэнзурная лексіка, перакладалі так, як у арыгінале?
– А як без яе? Калі персанаж моцна лаецца, я лічу, што трэба перадаць эмоцыі. Не бачу нічога дрэннага ў лаянцы, яна суправаджае нас усё жыццё, але, вядома, злоўжываць не трэба таксама. Я звычайна камбіную «расейскія» мацюкі з беларускімі, калі трэба.
– Ці ёсць яшчэ каманды ці платформы, якія займаюцца перакладам на беларускую і хто гэта?
– Ёсць каманды, як Лагодны цмок, Анібел, Белмуві, Гаварун.
– Вы канкуруеце ці супрацоўнічаеце нейкім чынам?
– Я супрацоўнічаю, мы не тое каб канкурэнты, бо робім адну агульную справу.
Напрыклад, мне дапамаглі з агучваннем жаночых роляў «анібелаўцы», мы агучылі разам стужку SPLIT.
Ну, і з іншымі дзецюкамі таксама працуем на сумеснай агучкай Love, death + robots.
– Аўтарскія правы — ці парушаюцца яны пры перакладзе і выстаўленні на сайты?
– Парушаюцца, калі няма дазволу ад праваўладальніка. Наколькі ведаю, пакуль ніхто не прасіў, але ведаю пра выпадкі ў іншых праектах, калі трэба было выдаляць па запыце праваўладальніка.
– Былі выпадкі, калі аўтары прасілі выдаліць перакладзеную стужку, або, можа, наадварот ухвалялі?
– Быў выпадак, калі я без дазволу выклаў кароткаметражку на ютубе, а да мяне звярнуўся праваўладальнік, падзякаваў і папрасіў зрабіць беларускія субцітры, каб ён дадаў іх сабе на канал у сваю арыгінальную стужку.
Былі і непрыемныя выпадкі, калі праваўладальнік кідае страйк на канал без папярэджвання — гэта небяспечна для канала і непрыемна агулам. Я спрабаваў дамовіцца з уладальнікамі некаторых каналаў, каб выкладваць іх кантэнт афіцыйна, але не атрымалася.
– Калі Вы заўважылі, што цікавасць да перакладзеных фільмаў ёсць і пачынае расці?
–Колькасць праглядаў пакрысе расце, на жаль, не так хутка, як хацелася б. Гэта рыса характэрная для беларускага кантэнта. Чым больш попыт — тым больш праглядаў. Я б не сказаў, што попыт неяк выбухнуў, але адчуваецца, што ён ёсць і расце пакрыху. Рабіць кантэнт на беларускай — гэта абмяжоўваць аўдыторыю, бо ніякія братэрскія народы не стануць ламаць сабе галаву, каб зразумець незразумелую ім мову. Выключэнне — украінцы.
Я хачу падкрэсліць, што я сам менавіта перакладам фільмаў амаль не займаюся, толькі калі вельмі хачу агучыць нейкі фільм, і для яго няма субцітраў на беларускай. Скетчы ўсе перакладаў сам.
– Ці магчыма ў сённяшніх умовах зрабіць замежныя фільмы па-беларуску паўнавартасным бізнесам? Калі так, што для гэтага трэба?
– Калі будзе дазвол ад праваўладальніка, то будзе нашмат лягчэй распаўсюджваць стужкі афіцыйна, а гэта ўжо зусім іншы ўзровень. А так — пакуль толькі данаты ад гледачоў.
– Можа быць, Вы ці калегі па перакладчыцкаму «цэху» звярталіся ці звяртаюцца ў кінатэатры з прапановамі пусціць у паказ тыя ці іншыя стужкі? Калі так, то чым скончылася?
– Пакуль не скончылася нічым. Я спрабаваў размясціць свае агучкі на іншых «пірацкіх» рэсурсах, але пакуль ігнор. Не скажу пра іншых, ёсць, напрыклад, такі праект як «Кінаконг», яны супрацоўнічаюць з ВокаТВ і робяць прафесійнае агучванне. Гаваруны таксама нешта спрабавалі, але не атрымалася.
– Было б вельмі файна, таксама, уключыць умоўны Нэтфлікс і абраць беларускія субцітры, але, прынамсі пакуль, гэта немагчыма.
– Што трэба беларусам, акрамя закупкі аўтарскіх правоў, каб глядзець на вялікім экране навінкі кінематографа па-беларуску?
– Трэба вызначыць для сябе, навошта выбіраць сваю мову, калі ёсць іншыя варыянты. Ну, і трэба, вядома, каб не было ніякіх адміністрацыйных перашкод.
Алесь Масевіч, budzma.org
