Мясцовы жыхар, шпацыруючы ўздоўж пляжа ля Віліі, на беразе, які абсяпаўся, выявіў рарытэт. Гісторыкі высветлілі, што гаворка ідзе пра вельмі рэдкі ўзор рускага артылерыйскага боепрыпасу мяжы XIX-XX стагоддзяў, піша «Мінская праўда».
Фота: з архіва Вілейскага краязнаўчага музея
— Знаходка — нішто іншае як гільза ад снарада. Чалавек, які яе знайшоў, пажадаў застацца ананімным, але перадаў рарытэт музею. Гэта сапраўды ўнікальная рэч і пра яе гісторыю інфармацыі няшмат. Але сёе-тое нашы навуковыя супрацоўнікі высветлілі, — сказаў дырэктар Вілейскага краязнаўчага музея Ігар Кіцікаў.
Гармата
Цікаўва, што на фланцы знаходкі акрамя кляйма завода вытворцы, нумара партыі і года вырабу, навуковыя супрацоўнікі выявілі якар. У гісторыкаў узнікла пытанне: як пад Вілейкай апынуўся снарад, які прымяняўся на флоце.
— Гісторыя такая: для барацьбы з міннымі катэрамі ў 1875-1885 гадах Марское ведамства закупіла за мяжой некалькі тыпаў малакаліберных хуткастрэльных гармат, у тым ліку і 47-мм гарматы Гочкіса. Гэта наразная казназарадная хуткастрэльная карабельная гармата, распрацаваная ў 1885 годзе французскай фірмай Hotchkiss et Cie. Арыгінальная назва — Canon Hotchkiss à tir rapide de 47 mm. Падобная прылада камплектавалася рускімі і французскімі чыгуннымі і сталёвымі гранатамі (1,5 кг, вага СТСТ каля 0,02 кг — заўв.). Першая такая гармата была набытая ў 1883 годзе, а праз год 47-мм гарматы Гочкіса выпрабоўваліся на крэйсеры «Афрыка», — удакладніў Ігар Кіцікаў.
Руска-японская вайна паказала неэфектыўнасць гэтых гармат у якасці супрацьміннай артылерыі. І неўзабаве 47-мм гарматы паступова сталі здымаць з караблёў.
Вілейка ў гады Першай сусветнай
Успомнілі аб іх пазней: падчас Першай сусветнай вайны, асабліва з 1915 года, калі яна набыла пазіцыйны характар, і войскам патрэбна была надзвычай лёгкая і з высокай дакладнасцю стральбы траншэйная гармата. Як вядома з гісторыі, у гады Першай сусветнай вайны ў баях з 23 па 26 верасня 1915 года за горад і станцыю Вілейка сур’ёзна пацярпела. Нямецкія войскі ўварваліся ў Вілейку з боку мястэчка Куранец. Многія ратаваліся ўплаў праз Вілію. Германская акупацыя працягвалася шэсць дзён. 23 верасня 1915 года рускае войска выбіла немцаў з горада. Гэты дзень у гісторыі лічаць днём вызвалення Вілейкі. Падзеі цалкам тлумачаць, як рарытэт мог апынуцца на беразе ракі.
— Унікальная знаходка папоўніла фонды музея. Шырокай публіцы экспанат пакажуць на бліжэйшай тэматычнай выставе, прысвечанай падзеям Першай сусветнай вайны, — сказаў на заканчэнне Ігар Кіцікаў.
