Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата — кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і «пасланне ў бутэльцы» для нас сённяшніх.

Чытайце, думайце, рабіце высновы.

13 лютага 

1973. Нарадзіўся Андрэй Хадановіч

Вядомы паэт, перакладчык, эсэіст і бард з’явіўся на свет у Мінску. Навучаўся ў школе № 113, потым у школе № 162. Скончыў філалагічны факультэт і аспірантуру пры БДУ. Доўгі час выкладаў замежную літаратуру на філалагічным факультэце ў БДУ.

Першая яго кніга выйшла па-ўкраінску ў 2002 годзе і называлася «Листи з-під ковдри» («Лісты з-пад коўдры») — пераклады яго вершаў на ўкраінскую зрабілі Дзьвінка Маціяш, Максім Стрыха, Сэргій Жадан, Іван Лучук і Мар’яна Саўка. 

Перакладае на беларускую мову творы ўкраінскіх, польскіх, французскіх, амерыканскіх, расійскіх паэтаў і празаікаў: Шарля Бадлера, Леанарда Коэна, Юрыя Андруховіча і іншых. Ягоныя вершы і эсэ перакладзеныя на дзясятак еўрапейскіх моваў. 

Вядзе папулярны ютуб-канал, дзе выступае ў ролі літаратуразнаўцы і публікуе лекцыі з расповедамі аб творчасці вядомых беларускіх паэтаў і пісьменнікаў.

14 лютага

Галоўнае месца ў творчасці гэтага выбітнага жывапісца, аднаго з заснавальнікаў традыцый беларускай мастацкай школы XX стагоддзя, займае пейзаж. Прыкладам, прачытаўшы знакамітую паэму Максіма Танка «Нарач», мастак прыехаў на возера, каб на свае вочы ўбачыць гэтыя мясціны. Рэч у тым, што ў сярэдзіне 30-х гадоў там адбылося паўстанне рыбакоў, якое скаланула ўсю міжваенную Польшчу. У выніку мастак стварыў цэлую серыю эцюдаў, якія былі прысвечаны тым мясцінам і драматычным падзеям. Але Віталь Цвірка таксама пісаў нацюрморты і партрэты.

«Для Віталя Цвіркі беларускі пейзаж — гэта душэўная споведзь. Эпічны сказ пра сваю Бацькаўшчыну. І папярэджанне… Берагчы тую калыску, якая цябе ўзгадавала, дала жыццё… Яна на ўсіх адна», — піша пра яго мастак Алесь Марачкін. 

Памёр Віталь Цвірка ў чэрвені 1993 года.

15 лютага

1916. Пачынае выходзіць газета «Гоман»

Яшчэ ў студзені 1915 года Вінцэнт Святаполк-Мірскі, Вацлаў Ластоўскі, Антон і Іван Луцкевічы звярнуліся да немцаў, якія занялі Вільню ў часе Першай сусветнай вайны, са зваротам аб дазволе выхаду беларускіх газет. 

Амаль праз год быў атрыманы дазвол ад акупацыйных уладаў і справа пайшла далей. Рэдактарамі новага выдання сталі Язэп Салавей і Вацлаў Ластоўскі. У Ластоўскага за плячыма быў ужо неабходны досвед, бо ў 1909–1914 гадах ён быў рэдакцыйным сакратаром «Нашай Нівы», а ў 1912 годзе рэдагаваў часопіс «Саха». Нярэдка ў той час яму даводзілася амаль адзінаасобна запаўняць палосы выданняў, пішучы для іх матэрыялы пад рознымі крыптонімамі і псеўданімамі. 

На старонках новай газеты публікаваліся рознапланавыя матэрыялы: у першую чаргу гэта былі навіны грамадскага, культурніцкага і палітычнага жыцця. Але знаходзілася таксама месца для літаратуры і гісторыі. 

Менавіта на старонках першага нумару «Гомана» з’явіўся артыкул Ластоўскага «Памяці справядлівага», які быў прысвечаны асобе Кастуся Каліноўскага і дасюль выклікае жорсткія дыскусіі ў аматараў гісторыі.

16 лютага 

1918. Літва аднаўляе дзяржаўнасць

У гэты дзень у 1918 годзе на сваім пасяджэнні Літоўская Тарыба (Рада) абвесціла пра аднаўленне незалежнай літоўскай дзяржавы са сталіцай у Вільні. 

Шлях да гэтай падзеі быў пакручастым. Бо яшчэ з 1915 года вяліся перамовы аб тым, каб аднавіць у той ці іншай форме Вялікае Княства Літоўскае — менавіта такая ідэя была доўгі час блізкая братам Луцкевічам. 

Літоўцы яшчэ будуць выступаць да канца красавіка 1918 года з пэўнымі прапановамі супрацы, але на той момант ужо будзе абвешчана Беларуская Народная Рэспубліка са сталіцай у Менску. Беларусы і літоўцы так не здолеюць паразумецца, каб аб’яднаць свае высілкі. 

У міжваенны час, калі Вільня была занятая спачатку войскамі Люцыяна Жалігоўскага, а потым і ўвесь Віленскі край адышоў да Польшчы, часовай сталіцай было Коўна. Там быў цэлы беларускі асяродак і нават функцыянавала да 1923 года Міністэрства Беларускіх спраў пры літоўскім урадзе, якое ачольваў Дамінік Сямашка. 

Пасля вайсковага перавароту, які адбыўся ў снежні 1926 года, літоўцы адмовіліся ад шырокай падтрымкі беларусаў і сканцэнтраваліся галоўным чынам на вырашэнні сваіх праблем. Сёння Дзень аднаўлення дзяржавы — галоўнае нацыянальнае свята ў суседняй краіне. 

17 лютага

1928. Нарадзіўся Уладзімір Дамашэвіч

Гэты вядомы беларускі пісьменнік з’явіўся на свет у вёсцы Вадзяніца на Берасцейшчыне ў сялянскай сям’і. У 1953 годзе скончыў філалагічны факультэт БДУ. Працаваў у выдавецтвах «Народная асвета», «Беларусь», «Мастацкая літаратура», а таксама ў рэдакцыях часопісаў «Маладосць» і «Полымя». 

Дэбютаваў на старонках «Маладосці» з апавяданнем у 1958 годзе. З 1962 года сябра Саюза пісьменнікаў СССР. Лаўрэат літаратурнай прэміі імя Івана Мележа. Заслужаны работнік культуры Беларусі. Пісаў і публікаваў апавяданнні, аповесці, раманы, дзённікі. 

Сярод іншага напісаў раман «Камень з гары», які некалькі дзесяцігоддзяў не дазваляла друкаваць цэнзура. У ім уздымалася праблема сталінскіх рэпрэсій — у прыватнасці, узаемадачыненняў катаў і ахвяраў. Пабачыў свет гэты раман толькі ў 1990 годзе, калі ўжо была паўсюдная галоснасць. 

Пайшоў з жыцця Уладзімір Дамашэвіч у 2014 годзе.

18 лютага

1893. Нарадзіўся Максім Гарэцкі

Класік беларускай літаратуры, адзін з пачынальнікаў нашай мастацкай прозы, вядомы літаратуразнаўца і крытык з’явіўся на свет у Малой Багацькаўцы на Магілёўшчыне ў сялянскай сям’і. 

У 1913 годзе скончыў Горацкае каморніцка-агранамічнае вучылішча, пасля некаторы час працаваў аграномам у Літве. З пачаткам Першай сусветнай вайны мабілізаваны ў расейскае войска, быў цяжка паранены на фронце. У 1916 годзе скончыў Паўлаўскае ваеннае вучылішча. 

Пасля Гарэцкі жыў у Смаленску і Вільні, займаўся палітыкай і літаратурай, сядзеў у Лукішскай турме. З 1922 года жыў у БССР, дзе займаўся выкладаннем беларускай мовы і літаратуры. У гэты час ён апублікаваў фундаментальную «Гісторыю беларускае літаратуры», якая вытрымала некалькі перавыданняў. 

Друкаваўся з 1912 года ў беларускай перыёдыцы. У 1914 годзе пабачыла свет дэбютная кніга «Рунь». Найбольш вядомыя творы — дзённікавыя запісы «На імперыялістычнай вайне», філасофская аповесць «Дзве душы», раман «Віленскія камунары», які быў выдадзены ўжо пасля рэабілітацыі аўтара ў 60-я гады. 

У пачатку 30-х гадоў Гарэцкага спачатку выслалі з Беларусі, а ў 1937 годзе арыштавалі і ў пачатку 1938 года спачатку прысудзілі да смерці, а потым і расстралялі. У Мінску і Вязьме пісьменніку пастаўлены помнікі.

19 лютага

1908. Нарадзіўся Станіслаў Шушкевіч

Гэты беларускі паэт і празаік з’явіўся на свет у сялянскай сям’і ў вёсцы Бакінава на Міншчыне, адсюль і адзін з ягоных псеўданімаў — Саўка Койданаўскі. 

У 1926–1928 гадах вучыўся ў Беларускім педагагічным тэхнікуме ў Мінску. Працаваў у Дзяржаўнай бібліятэцы БССР, загадваў бібліятэкай навукова-даследчага Інстытута сельскай і лясной гаспадаркі ў 1928–1931 гадах. У 1934 годзе скончыў крытыка-творчае аддзяленне літаратурнага факультэта Вышэйшага педагагічнага інстытута ў Мінску. Быў сябрам «Маладняка» і Беларускай асацыяцыі пралетарскіх пісьменнікаў. 

У канцы 1936 года быў арыштаваны і асуджаны на высылку, якую адбываў у лагеры ў Кемераўскай вобласці. Паўторна арыштаваны ў 1949 годзе і высланы ў Краснаярскі край. Канчаткова рэабілітаваны быў толькі ў 1975 годзе. 

У 1978 годзе выйшлі «Выбраныя творы» ў 2 тамах, а ў 1988 годзе — «Выбранае». Многія вершы Станіслава Пятровіча Шушкевіча пакладзеныя на музыку. Пісаў ён пад псеўданімамі Янка Бор, Саўка Койданаўскі, Вільгельм Эрнест. 

Пайшоў з жыцця ў пачатку 1991 года.