25.03.2023 | Грамадства Гісторыя

Квіз пра БНР у Батумі: цікавыя факты пра жыццё рэспублікі

24 сакавіка ў шматфункцыянальнай прасторы «аКсяродак» у Батумі адбыўся квіз «А што ты ведаеш пра БНР?». На мерапрыемстве, якое праводзіў журналіст Андрэй Мялешка, былі ўзнятыя розныя пытанні: юрыдычнае і фактычнае прызнанне Беларускай Народнай Рэспублікі, яе дыпламатычная дзейнасць у іншых краінах, а таксама прычыны спынення дзейнасці ўрада.

Паводле квіза Ганна Бурштын падрыхтавала для budzma.org тыя факты пра жыццё Беларускай народнай рэспублікі, якія вы маглі не ведаць.

Андрэй Мялешка

Дыпламатычнае прызнанне БНР

Фактычнае прызнанне Беларуская рэспубліка атрымала толькі ад Фінляндыі 28 снежня ў 1918 годзе. Аб гэтым старшыня Рады Народных Міністраў Антон Луцкевіч паведаміў прафесару Міколу Верамею (Вяршыніну), консулу БНР у Чэхаславаччыне.

Дыпламатычную місію Беларусі ў Фінляндыі ўзначаліў генерал Алег Васількоўскі. У траўні 1920 года Васількоўскі прыбывае ў Хельсінкі, а 25 чэрвеня атрымлівае афіцыйныя паўнамоцтвы прадстаўніка БНР у Фінляндыі, а фінскі палкоўнік з беларускімі каранямі Юр’ё (Георгі) Эльфенгрэн робіцца яго дарадцам.

Міжнародная дзейнасць БНР

Дэ-юрэ ніводная дзяржава не прызнала БНР. Аднак гэта не замінала прадстаўнікам Беларусі ўдзельнічаць у міжнародных кангрэсах, а таксама весці перамовы з рознымі дзяржавамі.

Прадстаўнікі БНР прысутнічалі на Мірнай канферэнцыі ў Парыжы (1919) і на канферэнцыі ў Генуі (1922). На Парыжскай мірнай канферэнцыі старшыня Рады Народных міністраў Антон Луцкевіч дамовіўся з міністрамі замежных спраў Латвіі і Эстоніі аб заснаванні вайскова-дыпламатычнай місіі БНР у гэтых краінах. Таксама з’явіліся консульствы ў Кіеве, Адэсе і Канстанцінопалі (апошняе распаўсюджвала дзейнасць на Балгарыю).

Шыльда вайскова-дыпламатычнай місіі БНР у Рызе

Адметнымі былі перамовы БНР і УНР наконт вызначэння дзяржаўных межаў абедзвюх краінаў, якія закраналі тэрыторыю Палесся. Перамовы не далі адразу пэўных вынікаў. Як адзначае гісторык Валянціна Лебедзева: «Цяжкасці вядзення перамоваў былі абумоўлены шэрагам аб’ектыўных фактараў, якія ад пачатку аслабілі пазіцыі беларускага боку, галоўны сярод якіх — няўдзел Беларусі ў падпісанні Берасцейскага міру, што паставіла яе па-за рамкі міжнароднага дагавору і пазбавіла міжнароднай падтрымкі».

Што тычыцца канферэнцыі ў Генуі ў 1922, яна не дала адназначных вынікаў для Беларусі: не спраўдзіўся план па стварэнню краёвай аўтаноміі ў складзе Летувы, а таксама план па стварэнню буфернага пояся паміж Савецкай Расіяй і Польшчай, у якім знайшлося б месца і для беларускай дзяржаўнасці ў форме БНР. Як адзначаў прэм’ер міністр Рады БНР А. Цвікевіч у часопісе «Беларускі сьцяг»: «Маўклівая перастрахоўка двух пераможцаў (Польшча і РСФСР) стала галоўнай прычынай таго, што беларускае пытанне на пленарным паседжанні канферэнцыі не было паднята». Са станоўчых вынікаў канферэнцыі было: прызнанне беларускага пытання міжнародным, а адпаведна неабходным для вырашэння міжнародным шляхам; прызнанне адноснай легальнасці беларускага прадстаўніцтва.

Чаму урад БНР спыніў дзейнасць

У кастрычніку 1925 года ўрад БНР спыніў сваю дзейнасць. На гэта паўплываў шэраг прычын, сярод якіх непаразуменні паміж членамі Рады (адносна палітычнай арыентацыі на Усход-Захад, і не толькі); дзейнасць бальшавікоў у асяроддзі прадстаўнікоў БНР, прапановы вяртацца ў БССР; амністыя ў БССР, якая праводзілася для тых, хто выступаў супраць бальшавікоў і падтрымліваў БНР; палітыка беларусізацыі ў БССР, а таксама ўзбуйненне беларускіх тэрыторый праз павяртанне ўсходнебеларускіх земляў у РСФСР (Віцебшчыны, Магілёўшчыны і Гомельшчыны).

Аляксандр Цвікевіч

Важна адзначыць, што ўрад БССР пажадаў, каб Рада БНР перадала паўнамоцтвы БССР і абвесціла аб самароспуску. Аднак кабінет Аляксандра Цвікевіча не задаволіў патрабаванняў. Але найвышэйшая рада БНР была распушчаная з моманту ўваходу бальшавікоў у Менск.

Крыніцы:

1. Жылінскі П. Дэлегацыя БНР на Генуэзскай міжнароднай канферэнцыі 1922 г. // Сб. науч. ст. студентов, магистрантов, аспирантов. Вып. 2. Т. 2. Мінск, 2012.

Ганна Бурштын, budzma.org