На сайце Нацыянальнай бібліятэкі апублікавалі падборку цікавых лайфхакаў, якія дапамогуць арганізаваць і сартаваць кнігі на паліцах.

Спачатку згадаем адну вельмі важную рэч. Як бы вы ні вырашылі арганізаваць сваю бібліятэку, гэта павінна быць сістэма, якая працуе выключна на вас: то бок, дапамагае знайсці патрэбную кнігу максімальна хутка, а заадно змясціцца ў даступнай прасторы. У першую чаргу, гэта ўсё для вашага камфорту. Пабудзьце крыху эгаістам у рэшце рэшт! І зусім не сорамна за аснову сваёй сарціроўкі браць эстэтычныя аспекты. Вядома, хтосьці можа палічыць гэта мяшчанствам і праявай павярхоўнага стаўлення да такой сур’ёзнай справы, але... ці не ўсё роўна? Прыгожыя кніжныя паліцы — сюрпрыз-сюрпрыз! — стымулююць ваша жаданне чытаць, падахвочваюць яго. Некаторыя публічныя бібліятэкі, не ўлічваючы гэта, губляюць сваіх чытачоў: калі кнігі на паліцы стаяць няроўна, выглядаюць неэстэтычна, не чапляюць погляд, то і браць іх ніхто не захоча. Прывабнасць мае значэнне.

Падвядзём вынікі: сарціруйце так, як вам зручна. Які-небудзь са спосабаў цудоўна вам падыдзе, і ваша чытацкае жыццё стане значна прасцей.

Так як жа арганізаваць свае паліцы?

У алфавітным парадку па аўтарах

Пачнём з відавочных варыянтаў. Да такога вы, верагодна, прывыклі яшчэ з першага наведвання публічнай бібліятэкі: кардонныя шыльды з літарамі, строгі алфавітны парадак, максімум сур’ёзнасці. Нават у буйных навуковых бібліятэках (напрыклад, у Бібліятэцы Кангрэсу ЗША) выкарыстоўваецца гэты метад: кнігі на паліцах размешчаны строга па аўтарах у парадку іх згадвання. Той жа прынцып дзейнічае і ў тэматычных раздзелах.

Такім чынам, гэты від сарціроўкі ўраўноўвае на паліцах усе кнігі, якімі вы толькі змаглі завалодаць, незалежна іх ад жанру і напрамку. Дапаможа падкрэсліць, які вы рознабаковы чалавек — ці сабраць кнігі ў своеасаблівыя аўтарскія блокі, калі раптам вы чытач-адналюб і ваша бібліятэка аддае даніну толькі некалькім пісьменнікам, якія кранулі сэрца.

Зрэшты, нават у такой сістэме ёсць недахоп. Напрыклад, вы сабралі ўсю вашу хатнюю бібліятэку, старанна выставілі ў дакладным парадку ад А да Я, усё прыгожа, роўненька, ідэальна запоўнена. А потым праходзіць месяц-другі, і вы купляеце яшчэ пару кніг. А ставіць куды? Зноў перастаўляць усё, вызваляючы месца для новых асобнікаў? Выхад: загадзя пакідаць трохі месца на кожнай паліцы для кніг, якія вы яшчэ купіце ў будучыні (а вы пэўна купіце, мы вас ведаем).

У алфавітным парадку па назве

Выдатна камбінуецца з першым метадам. Ваша прастора выкарыстана максімальна эфектыўна, шукаць кнігу лёгка і проста. Засталося толькі пераканацца, што вы пакінулі сабе месца для пашырэння патэнцыйнай кніжнай калекцыі.

У гэтым выпадку на вашых кніжных паліцах зноў разгорнецца цэлая феерыя розных жанраў, якія стаяць побач. Хутчэй за ўсё, нават кнігі аднаго аўтара будуць падзеленыя. Мінімум цэльнасці. Затое з назваў на карэньчыках, верагодна, атрымаецца якая-небудзь пацешная фраза. Не самы традыцыйны спосаб сарціроўкі, але, па меншай меры, вясёлы.

Дзесятковая класіфікацыя Д’юі, або Сістэма Бібліятэкі Кангрэсу

Так, так, мы згадалі, што гэтая бібліятэка выкарыстоўвае сарціроўку ў алфавітным парадку па аўтарах. Але гэта толькі вяршыня айсберга: на самой справе ўсё куды больш складана. Калі ваша бібліятэка разраслася да памераў сярэдняй публічнай, а вы самі — чалавек скрупулёзны і ўважлівы да дэталяў, гэты спосаб сарціроўкі можа ідэальна падысці.

Такім чынам, у чым жа сутнасць? Паглядзіце на сваю бібліятэку і разбіце яе на дзевяць умоўных класаў — жанраў або тэм, як вам больш падабаецца. Кожнаму класу прысвойце лічбу ад 0 да 9. Цяпер кожны з гэтых класаў разбіце на падкласы, якім таксама прысвойце лічбу. І так складайце структуру, пакуль у вас не скончацца кнігі ці фантазія. У канчатковым выніку апынецца, што ў любой з вашых кніг ёсць умоўны індэкс: першая лічба ў ім азначае клас, другая — падклас і гэтак далей. Можна нават на карашкі паперкі з індэксам наклеіць, каб усё было як у сур’ёзнай бібліятэцы.

Складана і заблытана? Давайце прывядзём прыклад для нагляднасці. Дапусцім, сярод вашай калекцыі хапае кніг па гісторыі мастацтва і, адпаведна, з’яўляецца цэлы клас — «Мастацтва» з прысвоеным нумарам 7. У ім — «Жывапіс» з нумарам 1, «Скульптура» з нумарам 2 і «Кінематограф» з нумарам 3. Вы шукаеце што-небудзь пра Рэнуара, таму ўспамінаеце, што ж там у раздзеле «Жывапіс», і аказваецца, што там — яшчэ падраздзелы, а сярод іх — «Імпрэсіянізм» з нумарам 5. У выніку, разумееце, што кнігі пра Рэнуара маюць індэкс 715. Вось яго і шукайце.

Змахніце пот з ілба: сістэма толькі на першы погляд здаецца складанай і перагружанай, але, калі ў вашай хатняй бібліятэцы паліцы трашчаць ад навуковай літаратуры, а вам часта даводзіцца звяртацца не столькі да канкрэтнай кнігі, колькі да тэмы, дзесятковая класіфікацыя зэканоміць вам час і сілы. Праўда, перад гэтым прыйдзецца папрацаваць.

Дарэчы, на аснове гэтай спецыфічнай сістэмы была створана Універсальная дзесятковая класіфікацыя, якая па гэты дзень шырока выкарыстоўваецца ва ўсім свеце — у тым ліку і ў вашай улюбёнай Нацыянальнай бібліятэцы. Асноўныя раздзелы УДК сапраўды ўніверсальныя і аднолькавыя для ўсіх: 0 — «Агульны аддзел, дакументацыя, бібліятэчная справа і г.д.», 1 — «Філасофія і псіхалогія», 2 — «Рэлігія і багаслоўе», 3 — «Грамадскія навукі», 5 — «Матэматыка і натуральныя навукі», 6 — «Прыкладныя навукі, медыцына і тэхналогія», 7 — «Мастацтва, фатаграфія, музыка, гульні і спорт», 8 — «Мовазнаўства, лінгвістыка, мастацкая літаратура», 9 — «Геаграфія, біяграфіі і гісторыя». Як вы маглі заўважыць, нумара 4 у гэтым спісе няма. Гэты раздзел — увага! — вольны і вакантны для будучага прымянення з 1962 года. У наступны раз, разглядваючы стэлажы ў атрыуме, уявіце, як шмат лічбаў і складаных сувязяў стаіць за кожнай з кніг.

Па жанры, катэгорыі і нават настроі

Сарціроўка па жанрах можа быць зручнай, калі вас увесь час непакоіць думка, што б такое пачытаць пад настрой. Хочацца пусціць кранальную слязу? Пасмяяцца ад душы? Напалохаць сябе да чорцікаў? З жанравай упарадкаванасцю вы заўсёды ведаеце, дзе шукаць патрэбную кнігу.

Для пачатку, прыйдзецца скласці спіс жанраў, па якіх вы будзеце сарціраваць сваю бібліятэку. Магчыма, у вас велізарная калекцыя навуковай фантастыкі і вам хопіць цярпення на сістэматызацыю па ўсіх яе паджанрах? Ад «А» (альтэрнатыўна-гістарычная) да «Х» (хронафантастыка) — класіфікацыя залежыць толькі ад вас.

У рэшце рэшт, заўсёды можна проста арганізаваць кнігі па катэгорыях: літаратуру вашага дзяцінства — сюды, падручнікі — туды, постмадэрністаў — на бачнае месца, любоўныя раманы — крыху прысаромлена ў куточак. Падзяліце мастацкую і навуковую літаратуру, а потым зноў вяртайцеся да дзялення па жанрах, але ўжо ўнутры гэтых двух вялікіх катэгорый. Ці не вяртайцеся — гэта ж вашы кнігі, рабіце, што хочаце.

Для класіфікацыі па настроі, безумоўна, спатрэбіцца хоць бы павярхоўна азнаёміцца з усімі кнігамі ў сваёй шырокай калекцыі. Так-так, нават з тымі, якія вы купілі сто гадоў таму і ўсё яшчэ абяцаеце сабе абавязкова прачытаць. Успамінайце, пра што яны, якім працяты настроем — і сартуйце, як ніколі. Складзіце разам усе кнігі, якія выціснулі з вас літры слёз і сентыментальнасці, кнігі, якія напалохалі вас да дрыжыкаў, кнігі, якія вяртаюць вас у цёплыя летнія дзянькі або прымушаюць успомніць дзяцінства. У гэтым выпадку сартаванне стане не толькі карысным, але і даволі прыемным заняткам. Бо за кожнай кнігай крыюцца ўспаміны — варта толькі зазірнуць.

Па памеры і фармаце кнігі

Пераходзім да варыянтаў больш празаічных. Кнігі нестандартнай формы раздражняюць у той жа ступені, што і вабяць: вечна яны не змяшчаюцца на паліцы, тырчаць ва ўсе бакі, засланяюць чужыя карашкі... А асабліва адчувальных эстэтаў здольна выбіць з каляіны нават суседства кніг у цвёрдых і мяккіх вокладках. Што ўжо казаць пра нераўнамерны плот з гіганцкіх і зусім маленькіх кніг, якія стаяць адна за адной. Рашэнне: адсартаваць усё па памеры і не саромецца гэтага.

У першую чаргу, збярыце ўсе свае габарытныя кнігі, вялізныя часопісы і іншыя альбомы, збярыце і пакладзіце на самай верхняй або ніжняй паліцы. Так-так, менавіта пакладзіце. Запомніце гэты момант, мы крыху пазней да яго вернемся і ўсё растлумачым. А пакуль расстаўце ўсё астатняе па памеры — пэўна ў вас хапае кніг з адной і той жа серыі або проста супадальных па фармаце. Гэты спосаб хутчэй дапаможны і выдатна працуе ў камбінацыі з іншымі.

Па колеры кнігі

Адкіньце ўсе забабоны: эстэтычны бок сарціроўкі таксама вельмі важны. Гэта вашы кнігі, рабіце з імі ўсё, што вам уздумаецца, — асабліва калі ў вас лепш за ўсё працуе візуальная памяць, а вось назвы неяк не занадта адкладаюцца ў галаве. У рэшце рэшт, з кім з нас не здараліся сітуацыі, калі трэба тэрмінова знайсці «ну, кнігу, сіненькую такую, там яшчэ нешта белае на вокладцы»? Вось так.

У сарціроўцы па колеры таксама варта вызначыць загадзя некаторыя правілы. Якая ваша кніжная палітра? Куды аднесці кнігі, дзе карашок мае некалькі колераў? А што рабіць з белымі, чорнымі, залацістымі, серабрыстымі? Як толькі вызначыце для сябе ўсе важныя аспекты, расставіць кнігі стане справай простай і прыемнай.

Па выдаўцу

Раптоўны варыянт для тых, хто часта купляе кнігі з пэўных серый: сарціруйце па выдавецтвах! Многія з іх імкнуцца вылучыцца на агульным фоне, заводзячы сабе спецыфічнае афармленне вокладак і спалучаючы разнастайныя кнігі паміж сабой па тону. Напрыклад, кнігі ад Penguin Books вы ні за што не зблытаеце з іншымі, бо ў іх так шмат аранжавага. У рэшце рэшт, гэта добры спосаб аддаць даніну павагі людзям, дзякуючы якім ваша хатняя бібліятэка наогул існуе.

Чаргаванне кніг, якія стаяць і ляжаць

Такім чынам, час перайсці да дапаможнага спосабу, дзякуючы якому вы можаце максімальна выкарыстоўваць прастору на кніжных паліцах, калі ў вас хапае кніг прыкладна аднолькавага фармату.

Традыцыйны спосаб захоўвання кнігі на паліцы — паставіць яе на карашок. Але пры метадзе з чаргаваннем некаторыя кнігі кладуцца на паліцу адна на адну, так, каб была відаць назва. Так, спачатку здаецца, што месца для кніг патрэбна больш, але гэта ілюзія: на самой справе ваша прастора выкарыстана максімальна рацыянальна. Толькі паспрабуйце — і зразумееце, што на паліцы кніг куды больш, чым раней. Яшчэ і карашкі мяккай вокладкі псавацца не будуць.

Іншы спосаб: класці ўсе кнігі пэўнай серыі адна на адну, але самую першую з іх ставіць на карашок. Выглядае вельмі эстэтычна.

Прачытанае і непрачытанае

Выдатны метад для невялікіх хатніх бібліятэк, якія змесцяцца на пары паліц. Замест таго, каб ламаць галаву над класіфікацыяй усяго гэтага дабра, проста расстаўце кнігі ў два розныя куты: у адным прачытанае, а ў другім — тое, што толькі трэба будзе спасцігнуць.

Спосаб просты і нядрэнна працуе ў спалучэнні з іншымі, бо заўсёды можна проста пакінуць адну паліцу пад некранутыя кнігі, а агульную калекцыю ўжо больш удумліва сарціраваць. Калі вам для непрачытаных хопіць адной паліцы...

Падчас сарціроўкі кніг слухайце сваё сэрца.