Студэнты, героі нашага матэрыяла, вучацца ў пяці заходніх краінах. Яны расказваюць, у якія гісторыі маглі трапіць адно за мяжой, што з цяжкасцю разумеюць ў грамадствах, дзе цяпер жывуць, і якія прымочкі прывезлі б дадому з-за мяжы.
Самаабслугоўванне: бутэр без шалёнай чаргі
Воля з Лёшам вучацца на будаўнічым факультэце ў Празе (České Vysoké Učení Technické). Дзяўчына вывучае эканоміку і мэнэджмэнт у будоўлі, хлопец — будучы інжынер-канструктар.
— Я была вельмі здзіўленая, што ў інтэрнаце нас з Лёшам пасялілі разам. Калі месцаў мала, могуць змясціць у адным пакоі нават незнаёмых хлопца і дзяўчыну! Душы і прыбіральні ў інтэрнаце не падзяляюцца на мужчынскія і жаночыя — кожны ідзе куды яму бліжэй. Адным словам, моладзь тут без комплексаў, — пасміхаецца Вольга.
Дзяўчына адзначае дакладнасць, з якой ходзяць аўтобусы, трамваі — ні на хвіліну не адхіляюцца ад раскладу. Аднак і самыя заліхвацкія кіроўцы ў Празе — кіроўцы грамадскага транспарту!
— Для іх ёсць асобныя палосы, а яны ўсё адно ўсіх абганяюць, не забываючыся пасігналіць дзёрзкім легкавікам, што наважваюцца цягацца з імі па хуткасці! За два гады я тройчы трапіла ў аўтобусную аварыю, прычым двойчы ехала з вялізнай валізкай, з якой і лётала па салоне, — прыгадвае Воля.
Паводле назіранняў дзяўчыны, чэхі падобныя да беларусаў, неканфліктныя, самі не навязваюцца, але калі папросіш дапамогі, не адмовяць. Выкладчыкі-чэхі маюць звычку адказваць на пытанні праз мэйл, а да саміх студэнтаў звяртаюцца “Паважаныя мае калегі”.
Вось і на Радзіму Воля прывезла б ветлівасці:
— Тут прынята вітацца і развітвацца з усімі. А калі мы ў Беларусі вітаемся ў крамах, гэтаму здзіўляюцца і рэдка адказваюць. Брат нават заўважыў, што гэта выглядае як здзек з прадаўцоў.
Яшчэ адна зручная рэч, якую беларусцы хацелася б захапіць дадому, — сістэма самаабслугоўвання ва ўніверсітэце: на кожным паверсе ёсць аўтаматы, у якіх без шалёнай чаргі можна набыць кавы, гарбаты, батончык ці бутэрброд.
Фастфуд і начныя аўтобусы
Дзіма працягнуў навучанне ў магістратуры ў Варшаве (Uczelnia Lazarskiego) пасля БНТУ.
Пажыўшы трохі ў польскай сталіцы, хлопец заўважае: стэрэатыпы, што народ тут дрэнны ці хітры, не пацвярджаюцца, а аднагрупнікі-палякі могуць даць спісаць, разам рыхтаваць матэрыялы, а перад экзаменамі нават выкладваюць шпоры ў інтэрнэце.
Іншая рэч, што польскія студэнты нікуды не спяшаюцца, вучыцца могуць гадамі і з перапынкамі.
Дзіма дзеліцца ўражаннямі ад Польшчы: цягнікі могуць спазняцца ці разбівацца, сістэма аховы здароўя складаная, а кантралёры грамадскага транспарту — гэта не беларускія бабулькі-дзядулькі, а “пацаны-мужыкі”, якія чапляюцца нават да замежнікаў, а яшчэ гопнікі-варшавякі буйнейшыя за беларускіх.
— Ёсць у Варшаве пара вельмі стромных раёнаў. У Беларусі такое хіба у 90-я было. Магчыма, адбіваецца культ футбольных фанатаў і хуліганаў сярод пацаноў, бо польскія хуліганы лічацца аднымі з самых агрэсіўных у Еўропе, — кажа Дзіма.
Што беларус узяў бы з сабой на Радзіму? Па-першае, такую карысную рэч, як інфармацыйныя экраны ў метро і аўтобусах, на якіх ідуць па чарзе 6-7 слайдаў з тэкставымі навінамі, што абнаўляюцца цягам дня. Па-другое, начныя аўтобусы:
— Вось ідуць студэнты ў клуб у Мінску, а пасля альбо таксоўку выклікаюць, альбо чакаюць, пакуль метро пачне хадзіць, тралейбусы… А тут можна з любога месца горада праз цэнтр даехаць уначы ў свой раён па кошце звычайнага аднаразовага квітка — вельмі зручна.
Дзіма звяртае ўвагу і на сістэму фастфуду:
— Можна не любіць тыя ж кебабы, але гэта распаўсюджаная па ўсім горадзе ежа. Прычым кебабы бываюць самых розных відаў. У Мінску ж 5 кіёскаў “Хутка-смачна” на горад пры параўнальных памерах дзвюх сталіц.
Індывідуальны расклад ва ўніверы
Ірына жыве ў Вене шосты год, адукацыю атрымлівае на двух факультэтах — псіхалогіі і паліталогіі (Universität Wien).
Дзяўчына згадвае: спачатку яе “забівала”, што офісы дзяржаўных, сацыяльных, студэнцкіх арганізацый працуюць толькі да 12-й, а банкі — да 15-й гадзіны. Лад жыцця, з яе назіранняў, адрозніваецца ад беларускага, а мясцовыя жыхары, хоць і прыязна ўсміхаюцца, але кожны сам сабе на розуме…
— Папрацаваў сваё — і бягом на пасядзелкі, людзі вядуць актыўнае сацыяльнае жыццё. У Беларусі больш вузкае кола, і пытанні абмяркоўваюцца надзённыя, гаспадарчыя.
Ірына кажа, што хоць сама ў такую гісторыю не трапляла, але ведае, што калі ў краме нешта з’ясі не даходзячы да касы, паліцыю не выклічуць. Такі крадзеж завецца Mundraub (Mund — рот, Raub — крадзеж, “крадзеж дзеля жывата”), і з прынцыпаў гуманізму ў паліцыю не звяртаюцца. Дзяўчына заўважае, што ў Вене непрыемна ўражвае вялікая колькасць бамжоў на вуліцах.
— І гэта ўлічваючы, што сацыяльна моцная Аўстрыя ўсім прапануе прытулкі. А людзі абіраюць вуліцу…
Калі параўноўваць арганізацыю заняткаў у нас і ў Вене, то плюс тамтэйшага ўніверсітэта — у магчымасці самастойна скласці сабе расклад. У межах амаль кожнага семінара можна даследаваць менавіта цікавыя табе пытанні — прафесары гэта вітаюць і падтрымліваюць.
— Будучым студэнтам раю да апошняга даказваць сваю рацыю адносна бюракратычных і датычных навучання пытанняў. Галоўнае пры гэтым быць ветлівым і настойліва аргументаваць. А пісаныя правілы — даволі адносная рэч, — кажа Ірына.
Студак на ўсе выпадкі жыцця
Максім на год вырваўся ў ЗША (Winona State University), выйграўшы грант праграмы абмену Global UGRAD. Апынуўся ва ўтульным гарадочку з насельніцтвам 30 тысяч чалавек.
— Мяне здзівіла стаўленне да працэсу навучання з боку студэнтаў. Ніхто не імкнецца схалявіць, усе прыйшлі вучыцца, пра спісванні і шпоры нават не думаюць. “Усе”, канечне, моцнае слова, але кантраст паміж такім стаўленнем і стаўленнем у РБ, дзе нікому на 4-м і 5-м курсах універ ужо не патрэбны, сапраўды яскравы, — адзначае Макс.
Беларусам хлопец дадаў бы амерыканскай камунікабельнасці, гнуткасці, “праактыўнасці” (калі не сядзіш і чакаеш чагосьці з неба, а сам ідзеш, бярэш сваё жыццё за грудкі і кіруеш ім).
Што б узяў з сабой?
— Трэба перавезці сістэму вышэйшай адукацыі, а беларускую дэмантаваць! — лічыць суразмоўца. Да прыкладу, на большай колькасці прадметаў у ЗША адсутнічае падзел на лекцыі і семінары — замест сядзення/сну на лекцыях мусіш сам усё прачытаць, а зносіны з прафесарам на занятках — для таго, каб вырашаць незразумелыя пытанні. Праводзіш ва ўніверсітэце менш часу, больш сядзіш у бібліятэцы. Такім чынам выхоўваецца культура самаадукацыі.
Максім дадае, што ў Беларусі трэба было б зрабіць, каб студэнцкі білет, білет чытача, праязны, пропуск у інтэрнат — усё было адной карткай, а яшчэ каб можна было закідваць туды грошы і плаціць за каву ў аўтаматах !..
— Калі казаць пра тэхнічныя прымочкі, то спадабалася, што па ўсім універы ўсталявана процьма прынтэраў. Трэба штосьці надрукаваць — звязаўся з апаратам па wi-fi проста са свайго ноўта — бах, і ўжо вылазяць лісты, — кажа студэнт.
Спорт ва ўніверсітэце
Аляксандра з верасня вучыцца ў Францыі (Université de Caen Basse-Normandie). Французскую культуру ведае добра, бо з дзяцінства штогод наведвала гэтую краіну.
А вось студэнты ўразілі:
— У тутэйшай моладзі ёсць звычка з вечара чацвярга і да панядзелка хадзіць па барах. Нават барамі не абмяжоўваюцца — ідуць у начныя клубы. Дыскатэкі, вялікая колькасць алкаголю палову тыдня — гэта здзіўляе, — кажа Аляксандра.
У беларускую культуру яна ўнесла б ветлівасці — “не амерыканскія ўсмешкі мінакоў, а павагу да чалавека, індывідуальную порцыю ўвагі”. Але ў сучасных французаў беларуска заўважыла і хібу:
— Яны вельмі свабодныя, але і пра многія інтымныя рэчы размаўляюць занадта адкрыта. Часам гэта мяжуе з вульгарнасцю. У Беларусі не прынята размаўляць пра асабістае, дзяліцца дэталямі свайго жыцця з малазнаёмымі людзьмі. У іх жа проста няма межаў… Таму ім дадала б беларускай стрыманасці, пачуцця такту ў некаторых выпадках.
Дзяўчына лічыць, што ў французаў варта было б пераняць арганізацыю заняткаў спортам ва ўніверсітэце — плаціш трыццаць еўра і маеш права цэлы год займацца двума відамі на выбар. А выбар насамрэч вялікі: ад камандных відаў спорту, басейна і трэнажорнай залы да гольфу і фехтавання.
Аліна Таранік, фота – аўтара і з асабістых архіваў суразмоўцаў
