Гэтым летам я крыху наблізілася да “Смерці ў Венецыі” — набыла панаму а-ля Тадзя (галоўны герой навелы Томаса Мана і фільма Лукіна Вісконці, якога іграе 16-гадовы шведскі хлопчык Б’ёрн Андрасэн). На жаль, не белага колеру, як у Тадзі. Магла б і белага, канечне, калі б на паўгода раней вярнулася з Партугаліі. Бо магазіншчыца з улюбёнага сэканду казала, што такая, як мая, была ў іх краме толькі аднойчы — роўна год таму.
Нікога не бачыла ў горадзе ў тым капелюшы. Пэўна, нейкай залётнай птушцы неверагодна пашанцавала. Ну, нічога — мне і мая даспадобы, не надакучыла ж за тры месяцы бесперапыннага нашэння. Нават добра, што “нямаркая”, цёмная, і без таго на яе азіраюцца. Але ні ў кога не выклікае адмоўных эмоцый. Толькі ўсмешкі. Адно брат сяброўкі запытаўся:
— Ты і па горадзе ў ёй ходзіш?
— Хаджу. А што?
Маўчыць.
— А што? А што?! — настойліва пытаюся наноў і наноў.
— Не, нічога..
І не тлумачыць, а толькі крывіцца са значэннем, як гад.
У нашым горадзе, калі хто не ведае, трэба адзявацца нармальна, гэта значыць так, каб не азіраліся. І таму спачатку я троху саромелася “венецыянскай” панамы — для мястэчка яна сапраўды занадта грувасткая. Ажно звярталася да краўчыхі, каб абрэзаць палі, але раптам перадумала — выдрала з-пад нажніц. Бо мара была менавіта гэткіх памераў. Яны здзейсніліся. Адмаўляцца позна. Нельга быць да такой ступені маладушнай.
І пакінула як ёсць.
Пра капялюш у стылі Тадзі “замарыла” я ў той дзень, калі ў першыню натрапіла на вялізны падарункавы альбом “100 найлепшых фільмаў ХХ стагоддзя, альбо Залатое стагоддзе кіно” ў Цэнтральнай кнігарні Мінска. Каштавала яна неймаверных грошай, і тады — гадоў 10 таму, — і цяпер я тым больш яе не купіла б: цэны падскочылі за гэты час і скачуць бесперапынна..
Мо з паўгадзіны “завісала” над дзвюма старонкамі, аддадзенымі “Смерці ў Венецыі” Лукіна Вісконці. Вось тады і нарадзілася сціплая ідэя пра панамку. Тады я палюбіла і блакітна-белую палоску ў адзенні. А таксама Дзірка Богарда — выканаўцу ролі Густава фон Эшэнбаха (пісьменніка, другога галоўнага героя навелы, у фільме ж ягоны прататып — кампазітар Густаў Малер). Богард між іншым напісаў успаміны пра здымкі “Смерці…”. Яны друкаваліся ў часопісе “Мастацтва кіно” за 2007 год. Адтуль чытач мог даведацца, што хлопчыка Тадзю, ідэал прыгажосці, у сваю чаргу моцна ўразіла знешнасць Сільваны Мангана (маці Тадзі):
“— Ведаеш, хлопец, — Б’ёрн задуменна церабіў у руках сваю матроскую шапачку, — ведаеш, а яна вельмі прыгожая. Ты як лічыш?
— Згодзен. Пацешна, што яна сама думае інакш. Кажа, што ў яе пасрэдная знешнасць.
— Заліваеш! Ды яна самая прыгожая жанчына з усіх, каго я бачыў у жыцці, хлопец!
— Вось і скажы ёй пра гэта. Ці ты ўжо казаў?
— Сказаць ёй! Чокнуцца можна.
— Давай разам пойдзем і скажам.
Ён здзіўлена паглядзеў на мяне.
— Скажам? Ды яна вырашыць, што мы хворыя!
— Не вырашыць. Калі ты сапраўды думаеш, што яна вельмі прыгожая, ты проста абавязаны ёй пра гэта сказаць. Ёй будзе прыемна пачуць тваё меркаванне. Я з табой пайду.
— Ты?
— Абавязкова. Мы абодва падыдзем, станем на калені …
— На калені! — ён жахнуўся і мацней зацерабіў шапачку. — Ну ты даеш, хлопец!
— Разумееш, нельга рабіць такую заяву, калі жанчына сядзіць, а ты стаіш як слуп. Трэба стаць на калені.
Што мы і зрабілі па абодва бакі яе крэсла. Сільвана паглядзела на нас без найменшага здзіўлення.
— Прабачце, калі перашкодзілі.
Яна, пратэстуючы, узмахнула рукой.
— Б’ёрн хоча вам нешта сказаць.
Ён стаяў на каленях, выпрастаўшы спіну, у сінім матроскім гарнітурчыку, з завіткамі залатых валасоў, якія рассыпаліся па плячах, з шапкай у руцэ.
— Я лічу вас самай прыгожай жанчынай, якую я бачыў у жыцці, — прамовіў ён і скасіў вочы ў мой бок.
— І я таксама, — дадаў я.
Сільвана не зварухнулася, толькі, ледзь прыкметна усміхнуўшыся, падняла руку і дакранулася да яго шчакі:
— Дзякуй, Б’ёрн. А ты ўсведамляеш, што стаў на калені ў новым касцюме?
— Так…
— Дзякуй, — мякка сказала яна, — вы абодва вар’яты. Але ўсё роўна, дзякуй, дзякуй вам, праўда.
Калі мы зноў селі на свае месцы, Б’ёрн, адкінуўшы назад валасы, сказаў:
— Мне здаецца, ёй спадабалася. У яе слёзы выступілі. Выдатна, што мы гэта зрабілі”.
Аднак вернемся да кнігарні.
З таго фатальнага дня, усялякі раз прыязджаючы ў Мінск, я найперш ішла “глядзець” папяровую “Смерць у Венецыі”. Гады тры ці нават чатыры забаўлялася “праглядамі” і фантазіямі на тэму ніколі не бачанай кінастужкі, пакуль нехта багаты не купіў “мой” альбом. А хутка вынайшлі інтэрнэт з усімі наступствамі.
Карацей, я ўбачыла “Смерць…”
Скажу праўду — мары аб “Смерці…” былі значна больш маляўнічымі, чым рэчаіснасць, створаная геніем Вісконці. Так думала я, калі глядзела кіно ў першы, другі і трэці раз.
Сёлета бурлівае летняе жыццё на радзіме вымусіла прыдумаць арыгінальны спосаб прагляду. За сняданкам — па 10 хвілін. І вось я нарэшце паглыбілася ў Венецыю з галавой. Я апынулася на пляжы, дзе багатыя курортнікі павольна бавяць беспамерны час, шчыльна запакаваныя ў шматслаёвае адзенне.
Я — Эшэнбах.
У драўлянай купальні, з суніцамі на століку. Спякота, чужынцы, як мухі на пяску, бзыкаюць незразумелае. Польскі хлопчык — найпрыгажэйшы з іх. Вось я і не зводжу з яго вачэй. Пякельна і ў дарэвалюцыйнай Венецыі, і ў сучаснай Смаргоні. Дагледжваю апошні 10-хвілінны ўрывак. Эшэнбах размаляваны і потны са смяротным замілаваннем ўручае сваё жыццё юнаму псіхагогу (старагрэцк. — правадыр, менавіта так вызначае Томас Ман хлопчыка ў канцы кнігі). Няякасная фарба для валасоў цячэ па мёртвым твары. Канец амаль двухтыднёвага прагляду.
Я іду да прадуктовай крамы ў блакітнай панаме па невыносным белым горадзе, толкам не вярнуўшыся са здубянелага цела Эшэнбаха-Богарда. Раптам праз дарогу — дробная фігурка суседкі: збітыя абцасы, парэпаныя пяткі, крымпленавая сукня, цяжкія торбы. І ручаёк фарбы для валасоў цячэ па шчацэ.
Яна таксама Эшэнбах!
P. S. Цікава, што сёлетні перагляд 13-серыйнай кінастужкі пачаўся 1 жніўня, менавіта ў той дзень, калі скончыліся здымкі фільма ў далёкім 1971-м. Як жыць далей без Мана-Вісконці-Богарда-Б’ёрна-Манганы? Але не ўсё так безнадзейна — гэтым летам я сустрэла і Тадзю. Толькі не адразу зразумела. Бо тое была дзяўчына гадоў 19-ці, з якой мы выпадкова пазнаёміліся на прэзентацыі кнігі Альгерда Бахарэвіча “Ніякай літасці Альгерду Б.” Яна мне адразу некага вельмі знаёмага нагадала. Літаральна падчас напісання артыкула твары дзяўчынкі Каці і хлопчыка Тадзі адначасова ўзніклі перад унутраным позіркам і зліліся ў адзін. Я ажно здрыганулася. Нават прычоскі аднолькавыя.
Таня Скарынкіна
