2020 год даў усплеск жаночаму актывізму ў Беларусі і яго хваля да гэтага часу не спадае. Нягледзячы на небяспеку і пераслед, жанчыны працягваюць сваю барацьбу ўнутры краіны. Тыя, хто вымушаны быў з’ехаць, актыўнічаюць за мяжой. Што ўяўляе сёння жаночы актывізм у Беларусі, хто бярэ ўдзел у гэтых ініцыятывах, чаго апасаюцца нераўнадушныя беларускі — Радыё Ўнэт пагаварыла з Аленай Агарэлышавай, адной з аўтарак даследавання пра беларускі жаночы актывізм, якое ў сераду прэзентавалі ў Вільні.
Ці можам мы казаць, што 2020 год даў усплеск жаночаму актывізму ў Беларусі і чым гэты актывізм адрозніваецца ад таго, што было раней?
Так. Абапіраючыся на даследаванне, кожная другая апытаная жанчына распавяла, што яна адчувала сябе актывісткай і прыйшла ў актывізм менавіта ў жніўні 20 года, ці жнівеньскія падзеі сталі каталізатарам. У жніўні 2020 года актывізм стаў палітызаваным, гэта забастоўкі, акцыі, пратэсты. Палітызаваным ён застаецца і да гэтага часу, але зараз, усё, што ты робіш не пра рэжым — гэта ўсе палітыка.
А колькі беларускіх актывістак засталося ў Беларусі?
Калі казаць пра нашае даследаванне: у 2020 годзе ў нас 2.5% актывістак жылі не ў Беларусі, а ў 2022 годзе — ужо 40%. І частка тых, хто знаходзіцца ў Беларусі казалі, што яны чакаюць дакументаў, сядзяць на валізках і знаходзяцца ў працэсе пераезду. Гэта гісторыя пра тое, што мала хто хоча з’язджаць, але частка вымушана гэта рабіць праз палітычны пераслед.
Хто такая сёння беларуская актывістка?
Партрэт сярэднестатыстычнай беларускай жанчыны, да прыкладу жанчына 35 год з двума дзецьмі і т.д. А што тычыцца беларускай актывісткі, то мы не можам зрабіць такога партрэта, бо гэта самыя розныя жанчыны. Калі глядзець па ўзросце, то раўнацэнна задзейнічаны ў актывізме жанчыны ад 25 да 70 гадоў. 60 на 40 — гэта жанчыны, якія засталіся ў Беларусі ці з’ехалі. Беларуская актывістка напалову ў шлюбе, напалову не. Яна адначасова займаецца ўсім: праца, сям’я, дом, ад трох да пяці відаў актывізму і валанцёрская дзейнасць. Наша актывістка з надзеяй глядзіць у будучыню і разумее, што пры любым раскладзе забяспечыць сябе і сваіх дзяцей.
А чаго беларускія актывісткі зараз апасаюцца?
Перш за ўсе гэта страх не за сябе, а за сваіх блізкіх праз небяспеку, ці знаходзяцца яны ў Беларусі ці за межамі. Па-другое, страх наступнага дня, тое, што ты не зможаш справіцца. Часам жанчыны хвалююцца, што недастаткова добрыя. Часам яны выгарэлі ўшчэнт. Але ў іх ёсць надзея і вялікія матывацыя працягваць. Таму што: а хто як не мы?
Украінскае пытанне: колькі беларускіх актывістак адрэагавала на яго і ў чым заключаецца дапамога?
Як мінімум кожная чацвертая, а можа і нават кожная трэцяя беларуска ўключыліся ў дапамогу Украіне і ўкраінцам. Па розных напрамках. Але з большага гэта была рэлакацыя, гэта распаўсюд інфармацыі пра тое, што адбываецца ва Украіне, а таксама ўдзел у акцыях пратэсту. Калі мы кажам пра Беларусь, то ўсе, што тычыцца падтрымкі Украіны гэта яшчэ і небяспечна.
Вашыя апытанні паказалі, што жаночы актывізм у Беларусі жывы, хоць зараз такая дзейнасць не трапляе ў паблік.
Так. Я чакала, што будзе нашмат менш адказаў з Беларусі. Мы думалі ці варта ўвогуле задаваць пытанні пра ўдзел у акцыях пратэсту, наколькі бяспечна для жанчын будзе запаўняць апытанку. Але 60% актывістак прынялі ўдзел у апытанні менавіта з Беларусі.
Падрабязней слухайце ў плэеры ніжэй.
