Што думаюць украінцы пра беларусаў цяпер, калі вайна змяніла абодва народы? У тэксце — жывыя, нецэнзураваныя галасы ўкраінцаў, якія дзеляцца сваімі пачуццямі: ад разумення і падтрымкі — да гневу і абыякавасці. Мы публікуем галасы, якія дапамагаюць зразумець, што нас па‑ранейшаму лучыць — і што ўсё яшчэ патрабуе размовы.

Ярына, 25 год, Львоў

Я думаю, што тут можна прыстасаваць той спосаб, як для ўсіх краін — заўсёды ставіцца да асобнага чалавека. Не абагульняць нацыю — як усе дрэнныя ці ўсе добрыя. Заўсёды бачыць канкрэтнага чалавека, мець зносіны з ім і ад гэтага ўжо будаваць пэўнае стаўленне. Я бачу, што палітычны рэжым досыць негатыўны, які падтрымлівае Расію, і для Украіны гэта, вядома, вельмі складана, таму што для Украіны гэты рэжым становіцца ворагам, але калі, напрыклад, канкрэтны чалавек у Беларусі супраць гэтага рэжыму, то я да яго буду ставіцца пазітыўна, а калі чалавек падтрымлівае рэжым, то ён становіцца на негатыўны бок, і для мяне вельмі складана ставіцца да такога чалавека станоўча.

Алег, 42 гады, вёска Завярышчыца (укр. Село Заверещиця), Львоўская вобласць, Гарадоцкі р-н (укр. Городоцький р-н)

Сапраўды, самі людзі з Беларусі вельмі добрыя, цудоўныя людзі. Некаторых з іх я ведаю асабіста. Ну але кіраўніцтва Беларусі — маю пра іх нядобрыя водгукі — яны дапамагаюць Расіі. Украіна перажывае, каб з боку Беларусі не было нападу. Калі пра людзей казаць, то людзі цудоўныя, краіна добрая і нацыя са сваімі традыцыямі. Але што да кіраўніцтва, я ім не захапляюся, я супраць, я супраць Лукашэнкі, лічу яго дыктатарам. 

Стаўленне да людзей пасля пачатку вайны ў мяне не змянілася, таму што мне падабаецца, што людзі збіраліся, як партызаны, і не дазвалялі ваенным рабіць захады на тэрыторыю Украіны, таму ў плане людзей я толькі «за». 

Ірына, 34 гады (равесніца незалежнай Украіны), Кіеў

У такі крытычны момант, які перажывае наш украінскі народ, ты добра бачыш, хто ёсць тваім сябрам. Асабіста я кіяўлянка, прайшла рэвалюцыю Годнасці, і там я бачыла сапраўды, што азначаюць узаемападтрымка і чалавечнасць. Менавіта там я бачыла таксама і беларусаў, якіх было не шмат, але ў той жа час яны прыехалі і былі з намі. І я сабе падумала пра тое, што маю вельмі вялікае пачуццё спачування, бо Украіне не проста выйсці з гэтага прыгнёту расіян, а Беларусі праз рэжым Лукашэнкі і праз тое, што яна яшчэ болей залежыць ад Расіі, больш цяжка выйсці з гэтага прыгнёту. 

Я сустракалася з беларусамі і бачыла, як яны праяўляюць сябе ў розных сітуацыях, гэта паказала мне, што беларускаму народу яшчэ трэба прайсці выпрабаванні, так як зараз праходзіць Украіна, і невядома, колькі для гэтага спатрэбіцца часу. 

Я ведаю, што ў Беларусі шмат класных людзей, якія не могуць нармальна функцыянаваць у сваёй краіне, але рана ці позна беларусы адваююць сваё права на існаванне, на сваю мову, на сваю краіну, на сваю тэрыторыю, з правам дэмакратычнага выбару. І як украінка я буду шчыра радавацца, калі ім гэта ўдасца. 

Вялікія былі надзеі на беларусаў у 2020 годзе, мы так шчыра перажывалі за іх, спявалі беларускія песні. Будучы ўкраінкаю, я бачу, што ў нас ужо чацвёрты год поўнаштабнай вайны, і шмат украінцаў яшчэ не зразумела, чаму варта любіць сваю краіну і размаўляць на роднай мове. У краіне шмат хто сімпатызуе расіянам, гэта адбываецца сістэматычна, на працягу стагоддзяў, нам не так проста выкараніць гэты імпэрыялістычны расійскі дух. 

Наколькі гэта няпроста, я ведаю на прыкладзе нашага народа і разумею, што ў вас, беларусаў, такая ж была гісторыя — нам не далі магчымасці змяніць грамадства. Адчуць прыналежнасць да свайго краю, сваю асаблівасць, палюбіць родную мову, сваю краіну, пабудаваць добрыя законы, — гэта тое, што робіць нас грамадзянамі сваёй краіны, гэта тое, што дазваляе мне ганарыцца тым, кім я ёсць і тым, дзе я нарадзілася, — гэта доўгая дарога. 

Мы таксама яшчэ зусім не прачнуліся — нас бамбяць ракеты, шахеды, а мы працягваем размаўляць па-расійску. Таму да беларусаў пытанняў няма, пачынаем з сябе і ведаем, што гэта не проста. 

Ліля, 19 год, Івана-Франкоўская вобласць, Рагацінскі р-н (укр. Рогатинський р-н) 

Не ведаю, што сказаць. Я да беларусаў ніяк не стаўлюся. Калі б у мяне былі стасункі з беларусамі, я каго-небудзь ведала асабіста, мне было б што сказаць, а я нікога з Беларусі не ведаю, таму сказаць мне няма чаго.

Андрій, 44 гады, Львоў

Я як ветэран нармальна стаўлюся да беларусаў за тое, што яшчэ пакуль што не палезлі ваяваць, я думаю, што і не пойдуць ваяваць. Стаўленне да беларусаў пасля пачатку поўнамаштабнай вайны змянілася, таму што сустракалі на баку Расіі шмат беларусаў. Здаецца, жывём блізка, і чамусьці так хочацца ім ісці ваяваць за Расію супраць Украіны, не болей, але побач з Расіяй. Дзіўна гэта было чуць і бачыць, але добра яшчэ, што не лезуць. Пытанне, як будзе далей — невядома. 

Да вайны я ездзіў у Беларусь, добрае стаўленне было. У мяне там родныя жылі, усе ўкраінцы, жылі ў Мінску і выехалі, як пачалася вайна. Яны добра пра Лукашэнку казалі, бо было з кім параўноўваць, але выехалі з-за страху, што іх прымусяць ваяваць супраць Украіны. 

Ці разрозніваю я ўладу і народ — гэта мне не зразумела, калі б народу не падыходзіла ўлада, ён знайшоў бы спосаб яе скінуць, але беларусы ў гэтым пытанні яшчэ не гатовы. Улада не настолькі іх заціснула, каб яны пайшлі і стварылі які-небудзь мітынг. Беларусы больш мірныя і, каб зрабіць першы крок, то трэба залезці ім глыбока пад скуру.

Наталля, 42 гады, Львоў

Мне шкада, што беларусы здаліся, што яны не змагаліся, вельмі шкада. Вядома, там ёсць і адны, і другія, і тыя, хто супраць, і тыя, хто за, як і ў нас ва Украіне. Але вельмі шкада, што Расія так выкарыстоўвае Беларусь, гэта баліць. Расія заўсёды намагалася прыгнятаць як беларускую мову, так і ўкраінскую — яны заўжды над тым працавалі, і шкода, што беларусы на гэта паддаліся. 

Мірон, 64 гады, Івана-Франкоўская вобласць 

Мне здаецца, што ў нас з беларусамі шмат падобнага. Ментальна мы вельмі падобныя. Беларусы і ўкраінцы — славяне, якія маюць шмат агульнага: мова, культура, традыцыі. Больш падобнага, чым з расіянамі, якія нават не славяне, там болей татара-мангольскага ўплыву, а мы славяне. І стаўленне пасля вайны ў мяне да беларусаў не змянілася.

Віталій, 55 год, Львоў 

У мяне да Беларусі стаўленне нейтральнае — не пазітыўнае, не негатыўнае. Я быў у Беларусі шмат разоў, яшчэ пачынаючы з Савецкага Саюза, я бачыў, як беларусы развіваюцца. Кажу, для мяне беларусы — гэта асколак, застылы ў 1990-х гадах, і для мяне, як я гляджу на ўсю дынаміку Усходняй Еўропы па Украіне, Расіі, то Беларусь затрымалася недзе паміж развіццём да дэмакратычнай дзяржавы і таталітарнай, і яна выбрала сабе ўласны таталітарны шлях. Для мяне Беларусь і яе народ такі аморфны, такія ні плюс ні мінус. Як па мне, Лукашэнка вельмі хітры, разумны дзядзька, які — у нас такая прымаўка ёсць — «ласкавае цялё дзвюх кароў сасе» — так і Лукашэнка — і да Расіі, і да Еўропы трошку заляцаецца. Калі гэта скончыцца, далей будзе для Беларусі выбар. Не маю для беларусаў ні негатыву, ні пазітыву, і з пачаткам вайны гэта не змянілася. Наколькі я разумею, але гэта маё такое суб’ектыўнае адчуванне, што беларусы не падтрымліваюць расіян у празе да вайны, але што там вельмі шырока распаўсюджана расійская прапаганда — гэта безумоўна.

Сафія, 31 год, Львоў

Я толькі праязджала праз Беларусь, калі ехала ў Літву, і то было ноччу. Гэта адзінае, што я магу сказаць. Я не ведаю Беларусь, не ведаю беларусаў, ніколі іх не сустракала, таму не ведаю, як ставіцца да гэтай нацыі. Ты першая беларуска, з якой я размаўляю...

Ірына, 56 год, Львоў

Я хачу сказаць, што, напэўна, наша славянская мова карэнна была беларуская, чамусьці мне так здаецца. Што мы былі русіны, і асноўная мова была беларуская, яна нейкая такая мяккая, прыгожая мова. І мне вельмі шкада, што ў Беларусі няма вашай мовы, што Расія зрабіла так, што руская стала вашай мовай, і гэта вельмі крыўдна. Я разумею, што да ўлады прыйшоў дыктатар, але што народ так не трымаецца свайго, гэта крыўдна. Вы штосьці змагаліся, ваша апазіцыя змагалася. 

Я разумею, што ў вас менш насельніцтва, чым у нас, і вам больш складана, бо там дзе менш насельніцтва, цяжка змагацца. Але не можна здавацца, ні ў якім разе не можна здавацца, бо нічога не будзе, бо забяруць назву вашай дзяржавы — малобеларусь, малорусь — не ведаю, што-небудзь прыдумаюць. І таму нельга пераставаць змагацца.

Наста Пабягунская, Budzma. org
Малюнкі Андруся Такінданга