Спачатку быў проста Горват. Задуменны меланхалічны чувак, здольны прыбіраць снег на падворку мінскага Купалаўскага тэатра з думкай пра лёс нашай ідэнтычнасці. Потым паціху склаўся сеткавы дзённік пра сыход з жорсткіх абдымкаў каменных джунгляў у магічны свет наіўнага вясковага фану. Далей была друкаваная версія “Радзіва Прудок” – выбуховы кніжны бэстсэлер. Народны ажыятаж вакол новага героя. “Андрусік Іванавіч” раптам аказаўся культурнай падзеяй – камфортнай, як усё сваё. Нязручнай, як кожны нефармат. Ён слабы. Ён моцны. Ён паўсюль. Ён нідзе. Боты ў брудзе, галава ў аблоках, у руцэ надкусаны яблык. Прыйшоў у тэатр і глядзіць, як яго пераказваюць на сцэне. Дзіўна. Ты яшчэ жывы, а ў цябе гуляюцца. Прэм’ернае “Радзіва Прудок” рэжысёра Рамана Падалякі спажывае Горвата па-купалаўску. Як свайго. Прыязна. Тэхнічна. Лёгка.
З “Прудка” рабіць тэатр складана: там няма татальнага сюжэту і агульнага настрою. Захочаш пераказаць – не атрымаецца. Што адбылося? Амаль што нічога. І дакладна тое, што трэба.
Лапікавая кніжка захапляе якраз сваёй неабавязковасцю, акварэльнай гульнёй эмоцыяў, лірічным мінімалізмам, кідкімі дыялогамі з ніадкуль у нікуды, раптоўнымі паўзамі і няроўным подыхам аўтарскага маўлення. Дзеі амаль няма. Падзеяй робіцца кірунак думкі. Рух позірку.
Кроч за аўтарам – і атрымаеш літаратурны мантаж. У найлепшым выпадку – меладэкламацыю. Альтэрнатыва тут – рэмікс сэнсаў з мэтай іх максімальнай візуалізацыі, ператварэнне мыслення ў глядацкае шоў. Кажаце, радзіва? Будзе вам радзіва! І дыктаркі з непаўторна савецкім задорам. І космас. І поўня ў студні. І жукі-дыверсанты. І мроі з-пад коўдры. І кітайскія экскурсанты. І народныя спевы. І чытацкія, халера, канферэнцыі.
Засумаваць – прынамсі, амаль да сярэдзіны – цяжкавата. Атракцыён валіць за атракцыёнам. Глядзіцца файна, зроблена па-вынаходніцку, выканана таленавіта. Кожная сцэна – асобны нумар з адмысловай унутранай рэжысурай. Можа, таму надыходзіць нечаканае адчуванне сваёй прысутнасці ў іншым вымярэнні – дзесьці побач са “Снежным шоў” Славы Палуніна. У прасторы кранальнай сентыментальнай клаўнады. На чале з месяцовым П’еро-Горватам.
Ясная рэч, кожная адаптацыя рэдагуе ды спрашчае. Але істотным заўжды робіцца не факт апрацоўкі, а памеры стратаў. Што скарацілі. Што засталося, бо падалося значным.
Купалаўскі “Прудок” акуратна прыбірае з гісторыі Андрусіка Іванавіча сацыяльны кантэкст, сумнеўных герояў і непажаданыя алюзіі, ператвараючы аповед пра пошук смаку жыцця праз пераадольванне папярэдняй жыццёвай паразы ў наіўны комікс пра новага Рабінзона (ці то Маленькага Прынца). Самотны гарадскі дзівак трапляе (фактычна) на іншую планету, тусуе з тубыльцамі, ладзіць гаспадарку, гадуе коціка і размаўляе з радыёпрымачом космасам. Ён сам і ёсць космас. Выспа ў зорным небе, куды перыядычна зазіраюць розныя суседскія фрыкі.
Прыходзяць. Сыходзяць. Не шкада. Вось коціка Ромку – шкада.
Жыццё па-за часам. Жыццё, дзе заўтра – гэта ўчора. Класічная схема вяртання да вытокаў. Да безасабовай вясковай “трушнасці” ды патрыярхальных каштоўнасцяў. Адкруцім жыццё назад, і будзе ўсім шчасце. Альбо няшчасце – але зноў жа знаёмае. Свойскае. Пазнавальнае. “Кахаю я падлюку гэтую, эх, забіў бы – ці ўтапіўся! Маеш цукерку? Пайду пачастую…”
У чым прыкол? У тым, што гэта квіток у адзін бок. Да знаёмага кайфу. Да знаёмага адчаю. Знаёмага ў тым ліку з іншых тэкстаў іншых аўтараў. Гэта мы ўжо ведаем. А нічога новага не пачулі.
Купалаўскі “Прудок” (збольшага) энергічны і графічна стылёвы (сцэнаграфія і касцюмы – Кацярына Шымановіч). Ён, безумоўна, якасна перабівае большасць наяўнага рэпертуару тэатра. “Радзіва…” пазначае магчымы вектар росту, адбудову сцэнічнай эстэтыкі новай генерацыі. Але таму, хто прыйшоў на спектакль, не ведаючы кніжкі, будзе вельмі цяжка зразумець, чым важны (а ён насамрэч важны) Горват. Што ён мае як аўтар – акрамя лёгкага стылю, інтэлігенцкіх траблаў, плыні пачуццяў, вясковых сантыментаў ды казы Цёці?
Кніжка нясе пяшчоту, боль, сумнеў, надзею і драматызм асабістага руху праз паснулую нацыю ды разгублены час. Спектакль перарабляе яе ў пакунак мемаў (кшталту несупыннай “Марусі Зайчыкавай”), у лірычна-акрабатычнае “чабурашкі-шоў” – праўда, з парай выхадаў на “сур’ёзнае”. Апошняе, зрэшты, выглядае трохі іншародным у гэтым пацешным свеце, дзе самы мульцяшны (і самы слабы па сутнасці ды статусе) персанаж – акурат выканаўца абавязкаў героя Андрусік Іванавіч.
Бліскучая эксцэнтрыка Змітра Есяневіча, эмацыйны драйв Святланы Анікей, запаволеная (амаль форэстгампаўская) “п’ерошнасць” Міхаіла Зуя суіснуюць як мікс панкаўскага ўгару, олдскульнага (этна)псіхалагізму і хлапечай песенькі пра зорачку ў кішэні. Часам падаецца, што гэты цягнік едзе адразу ва ўсе бакі. Хочацца ўсё запар: вучыць кітайскую, крычаць песні і стаяць, нібы слуп, на падворку.
Нармальны вынік для народнага шоў. Спрэчны – для глыбіннай размовы пра істотнае.
Горват глядзеўся ў “Прудок”. І бачыў там Горвата.
Купалаўскі таксама паглядзеў у “Прудок”. І убачыў там… Купалаўскі.
Максім Жбанкоў, budzma.by
