У пачатку лютага з’явілася абвестка аб стварэнні Беларускай нацыянальный кінаакадэміі (далей – БНК) – некамерцыйнай арганізацыі кінематаграфістаў, асноўнай мэтай якіх з’яўляецца прасоўванне беларускага кіно і яго інтарэсаў на міжнародных, у першую чаргу заходніх, пляцоўках. Створаная кінематаграфістамі-эмігрантамі, яе ўрачыстая прэзентацыя таксама адбудзецца ў замежжы – на кінакірмашы кінафестывалю Берлінале 17 лютага. Там таксама будуць прадстаўлены 10 паўнаметражных ігравых і дакументальных праектаў, якія знаходзяцца ў распрацоўцы.
Між іншым, гэта другая спроба нізавога прасоўвання незалежнага кіно за апошні час. У мінулым годзе фандрайзер і прадзюсар Леанід Каліценя стварыў Belarusian Filmmakers’ Network, якая адзначылася пакуль толькі віртуальным стэндам на Берлінале з удзелам некалькі беларускіх стужак і пакуль больш ніяк сябе не праявіла. Новая ініцыятыва выглядае больш амбіцыйна – яе стваральнікі ставяць за мэту праласці шлях айчынным кінематаграфістам да еўрапейскіх кінафондаў. Гэта ставіць пад пытанне існуючую манаполію беларускіх улад на фінансаванне кінапрацэсу.
«Будзьма» паразмаўляла з двума прадстаўнікамі ініцыятыўнай групы БНК – рэжысёрам Аляксеем Палуянам (далей А.П.) і кінакрытыкам і прадстаўніцай Беларускай Р*ды К*ль**ры Ірэнай Кацяловіч (далей І.К.) – пра канцэпцыю кінаакадэміі, а таксама матывацыю, амбіцыі і стратэгію працы яе каманды.
– Вы аб’явілі аб стварэнні кінаакадэміі зусім нядаўна – у пачатку лютага. Якія зараз да вас даходзяць водгукі, што кажуць людзі?
Ірэна Кацяловіч. Фота: Надзя Бужан
І.К.: Я атрымліваю розныя меркаванні. Перадусім быў фідбэк ад удзельнікаў індустрыі. З аднаго боку, ты бачыш задавальненне і сатысфакцыю ад таго, што нейкае аб’яднанне з’явілася. І ў гэта аб’яднанне ўжо патэнцыйна могуць уступіць людзі. З іншага – пакуль мы толькі абвясцілі аб сваім існаванні і не распавялі шмат падрабязнасцяў аб кінаакадэміі. І самі разумеем, што праца і механізмы кінаакадэміі будуць выпрацоўвацца ўжо па ходзе, шмат што стане зразумела пасля афіцыйнай імпрэзы на «Берлінале». Таму ўзнікае шмат пытанняў, а як уласна гэта будзе працаваць? Ці не будзе кінаакадэмія абараняць толькі інтарэсы тых, хто ўваходзіць толькі ў вузкае кола абраных і г.д.
Таму пакуль магу сказаць, што ўсё робіцца, каб кінаакадэмія абараняла інтарэсы ўсіх кінематаграфістаў, а не вузкага кола людзей.
– Аляксей, ёсць што дадаць?
Аляксей Палуян. Фотаздымак з уласнага архіва А. Палуяна. Аўтар: Jerzy Wypych
А.П.: У мяне есць рэакцыя ад міжнароднай кінасупольнасці, таму што я займаюся запрашэннем у склад БНК прафесійнай часткі кінаіндустрыі. Якія вогукі? Дырэкцыя «Берлінале» ўзрадавалася, адзначыўшы, што гэта цудоўная і вельмі важная [падзея – budzma.org]. Калі прэс-рэліз з’явіўсяў Variety і Еўрапейская кінаакадэмія пачала пісаць, што яны рады папаўненню ў еўрапейскай сям’і новай кінаасацыяцыі, то мне адразу прыйшлі адказы ад дыстрыб’ютараў, прадукцыйных фірмаў, кінафондаў. Першае, что я чую – наколькі гэта важная ініцыятыва.
Я не ведаю, ці можна пра гэта яшчэ казаць, але ў нас зараз ідзе размова з еўрадэпутатамі аб траплянні Беларусі ў Creative Europe і Eurimages. І там, і там Беларусі няма, і гэта вельмі доўгі шлях, які мы павінны прайсці, каб туды трапіць. І лёгкім ён не будзе.
Нават міністарка культуры Нямеччыны Клаўдзія Рот знойдзе час перад тым, як паедзе на Мюнхенскую канферэнцыю па бяспецы, завітае да нас. То бок усё адбываецца на вялікім узроўні.
– Чаму менавіта ў 2023 годзе з’явілася кінаакадэмія? Бо заняпад беларускай кінематаграфіі адбываецца з пачатку 90-х, з моманту з’яўлення незалежнасці. То бок, не хапала яшчэ вайны і палітычнагу крызісу ў краіне для стымуляцыі працы?
А.П.: Малы пасталеў, як у той песні Макса Каржа.
І.К.: У нас у пэўным сэнсе было аб’яднанне незалежных кінатворцаў, проста яно рабілася на такіх пляцоўках, як кінатэатры, кінапаказы, у межах шэрагу кінафестываляў, кшталту «Лістапад» і інш. Канешне, гэта нефармальнае аб’яднанне, але яно існавала. Таксама было адчуванне багны, у тым ліку ў краіне, а не толькі ў кіно, калі побач прысутнічаюць дзяржаўныя інстытуцыі, вялікую прастору займае «Беларусьфільм», Беларускі саюз кінематаграфістаў – несур’езнае абсалютна аб’яднанне. Здавалася, што трэба штосьці рабіць, працаваць далей.
А калі ўсе з’ехалі за мяжу, а былыя інстытуцыі сталі больш віртуальным, чым былі раней, вельмі далёкімі, то і ідэя аб’яднання змагла знайсці глебу.
А.П.: Я зараз спрабую для сябе гэта асабіста зразумець. У мяне быў першы імпульс, калі затрымалі праваабаронцу і арт-менеджара Таццяну Гацуру-Яворскую. Я памятаю, што напісаў журналістцы Дашы Амяльковіч, Ігару Сукманаву, і мы пачалі размяркоўваць, хто каму піша, каб падтрымаць яе: на Берлінале, Еўрапейскай кінаакадэміі і г.д. Адзін фестываль напісаў зварот, што трэба вызваліць Таццяну, другі. І гэта быў першы раз, калі стала зразумела, што мы ў стане аб’яднацца і пастаяць за сябе.
Другі – калі пачалася масштабнае вайсковае ўварванне Расіі. Мы зрабілі наш агульны зварот, што кінематаграфісты супраць вайны. Тады стала зразумела, што нас не некалькі дзясяткаў чалавек, а больш за сто. Мне не падаецца, што мы былі багнай, мы проста былі неаб’яднанымі людзьмі. Але гэта ўзрушыла тое асяроддзе, наша кам’юніці, якое існавала.
Скажу за сябе асабіста. Мяне вельмі раз’юшыла, калі было аб’яўлена пра адмену рускай культуры, але не было ўзгадана пра адмену беларускай культуры. Але я адчуваў, што гэта ёсць, проста не прамоўлена ўслых. Ні так, ні не. І я памятаю, што мы з Воляй Чайкоўскай размаўлялі па тэлефоне аб гэтым. Я сказаў, нам трэба зрабіць так, каб у нас была ініцыятыва, калі хтосьці захоча гучна пра гэта казаць, пра адмену беларускага кіно, мы маглі сказаць стоп. Нас няма за што адмяняць, мы супраць вайны, і мы не маўчым. Ці калі затрымаюць кагосьці, мы сможам выступіць адным фронтам у падтрымку, напішам у Каны, Венецыю, Берлін для салідарнасці. Так, крок за крокам гэта пачало выбудоўвацца.
А што датычна дзяржаўных устаноў, супрацьпастаўленне ім, пра гэта нават ніхто не думаў. Гэта настолькі было далёка і не пра гэта. У нас настолькі розны каштоўнасны і якасны разрыў з імі, што тут няма чаго казаць.
– А навошта вам гэты галаўны боль з кінаакадэміяй? У чым ваша матывацыя ўсё гэта рабіць? Рэалізацыя амбіцый, жадання спрычыніцца для чагосьці важнага, альтруізм? Падаецца, усе сябры ініцыятыўнай групы надзейна ўбудаваліся ў заходнюю сістэму кінавытворчасці: польскую, нямецкую, эстонскую, амерыканскую, украінскую, расійскую. Для чаго звышнамаганні датычна Беларусі?
І.К.: Менавіта для таго,
каб аддзяліць сябе ад агульнай плыні і выступаць ва ўсіх кантэкстах у якасці прадстаўнікоў беларускай кінасупольнасці. І быць часткай свайго нацыянальнага аб’яднання, а не злівацца з чымсьці іншым, мімікрыраваць пад гэта. Але тое намагае шмат высілкаў і падрыхтоўкі, таму мы адзін аднаго ледзь не кожны дзень ці нават два разы на дзень бачым. Гэта абсалютная гісторыя альтруізму.
Я ўзгадваю сустрэчу, якую распавядаў Лёша [Палуян] на «Б*лс*це». Мы пасля паказу яго фільма «Смеласць» пашлі павячэраць тут у Варшаве, не памятаю на якім этапе была ідэя з БНК. І Лёша тады сказаў, што трэба зрабіць нейкае аб’яднанне. У мяне адразу адвяржэнне ўзнікла, бо я тады думала, што нам трэба рабіць тое, што рэальна выратуе ў сённяшняй сітуацыі айчынны кінематограф: фонды, аб’яднанне мецэнатаў. Тое, што зробіць практычны ўнёсак.
Кадр з фільма «Смеласць» беларускага рэжысёра Аляксея Палуяна
А потым ўсё ж такі стала зразумела, што трэба дзейнічаць іншай сілай, якая можа быць сапраўды дзейснай. І з лістапада 2022 года, калі мы сумесна пачалі сустракацца і працаваць, шмат чаго паспелі зрабіць. І па тым, што зроблена за гэты час, бачна, як працуе аб’яднанне, калі ты акамулюеш сілы, ідэі, кантакты розных людзей.
Таксама пра асабістую матывацыю – усе шасцёра чалавек з ініцыятыўнай групы ўдзельнічаюць у гэтым на альтруістычных пачатках. Мы не зарабляем на гэтым.
А.П.: Я згодны з Ірэнай. Гэта была ідэйная матывацыя. Я больше ліставаў у Еўрапейскую кінаакадэмію, чым пісаў свой кінасцэнар. Можаш сабе ўявіць? Гэта проста важна, таму што мы разумеем, што час ідзе.
Я згодны, што можа падацца, што кожнаму з нас гэта па шчырасці непатрэбна. Мы можам далей спрабаваць па-асобку рабіць сваё кіно там, дзе зараз жывем. І кожны мае на гэта сваё маральнае права. Мы атрымоўваем сродкі і здымаем далей: нямецкае, эстонскае, польскае, амерыканскае кіно. Не факт, што атрымаем патрэбныя сродкі, але як ёсць.
Мы спрабуем выбудаваць ініцыятыву, якая пачне варушыць працэсы, якія маюць сэнс на будучыню. Ты можаш уявіць, што будзе створаны шоў-кейс, дзе можна будзе двум-тром беларускім праектам атрымаюць фінансаванне на стадыі распрацоўкі?
– Так, але пасля змены ўлады.
А.П.: Пасля змены ўлады гэта будзе не праблема. Гэта будзе ўжо лёгка зрабіць. Трэба нешта рабіць зараз.
Пра што зараз кажуць украінскія кіношнікі – што будзе праз два-тры гады? Якія фільмы ў нас будуць? І нам пра гэта трэба думаць. У нас пасля 2020 года былі зняты фільмы, іх мы бачылі на двух апошніх фестывалях «Бульбамуві». А што будзе пасля, праз два гады? Мяне запыталі ў размове на «Б*л**це», ці будзе зноў фільм на «Берлінале». Хлопец не разумее, што такое прэстыжны фестываль і як туды трапіць трэба. Для гэта трэба падрыхтаваць адпаведную глебу, шмат чаго зрабіць. Менавіта для гэтага нам патрэбна БНК. Гэта мае больш сэнсу, чым пяць мецэнатаў, якія не будуць разумець каму і навошта дапамагаць. Гэта мае нашмат больш плёну і сэнсу.
А чаму нам гэта патрэбна? Мне падабаецца адказ Ігара Сукманава ў размове на «Еўр*р*дыё». Таму што ёсць слова «рэпутацыя». Есць людзі, якія праз яе змогуць хутчэй адчыніць патрэбныя дзверы.
– У прэс-рэлізе вы згадалі, што БНК з’яўляецца спадкаемцай Еўрапейскай акадэміі. Якія напрацоўкі еўрапейскіх калег вы збіраецеся выкарыстоўваць у сваёй працы?
І.К.: Мы не спадкаемцы Еўрапейскай акадэміі, а хутчэй перанялі яе форму аб’яднання. Такія кінаакадэміі існуюць у шмат якіх еўрапейскіх краінах. І дзякуючы ім мы ведаем пра іх кінематаграфіі. Адпаведна, само аб’яднанне і мэты – вось гэта для нас перадусім. Такім чынам, гэта перайманне досведу, але не больш за тое.
А.П.: Я лічу, што Еўрапейская кінаакадэмія больш асобная, у яе няма сваёй нацыянальнай ідэі. Сэнс любой кінаакадэміі – прасоўваць інтарэсы свайго нацыянальнага кіно. Мы кансультаваліся ў гэтым плане з украінцамі: Алікам Шэпілюком, Ганнай Маўчан. Мы чакаем ўваход у Еўрапейскую асацыю кінаакадэмій, гэта ідэя ўжо была агучана у Бухарэсце ў лістападзе мінулага года, і быў вельмі добры водгук на такую прапанову. Спадзяемся, што цягам года-двух, мы будзем запрошаныя ў асацыяцыю і будзем мець такія ж самыя правы, як і іншыя нацакадэміі Еўропы.
Акрамя гэтага, мы плануем стварыць сваю Раду ў БНК, акрамя арганізацыйнага складу, уласную кінапрэмію. Таксама мы хочам зрабіць, каб Оскараўскі камітэт быў незалежным, а не прадзяржаўным, як зараз. Каб яго чальцы пераабіраліся. У нас ёсць імпэт будаваць адносіны з Амерыканскай кінаакадэміяй, каб легітымізаваць сябе і атрымаць магчымасць прасоўваць годныя фільмы, якія будуць ад Беларусі на прэміі Оскар.
– А што будзе тады з тым камітэтам, які паўстаў у 2018 годзе на базе Беларусьфільма?
І.К.: Той, хто атрымае легітымнасць ад Амерыканскай акадэміі, той і будзе Нацыянальным оскараўскім камітэтам. А праўладны проста не будзе існаваць.
– З якімі праблемамі зараз сутыкаюцца беларускія кінематаграфісты як за мяжой, так і на радзіме? І якія з іх неадкладна можа вырашыць кінаакадэмія?
А.П.: У Беларусі зараз няма прадзюсараў, якія могуць атрымоўваць фінансаванне на праекты. Некалькі чалавек ёсць, канешне, але магчымасцяў атрымоўваць грошы у іх няма. Любая размова будзе сканчвацца пытаннем «а якія грошы будуць з вашай краіны?». Калі чалавек не можа нічога прадаставіць, ніякай супрацы не будзе. Мы і спадзяемся, што БНК зможа выправіць гэта, інтэграваўшыся ў міжнародны кінапрацэс. Каб беларускі прадзюсар, напрыклад, з Варшавы мог мець доступ да сродкаў фонду Eurimages. Ці без наяўнасці нацыянальных сродкаў мог мець магчымасць падавацца туды.
У дакументальным кіно гэта можна неяк вырашыць, атрымаць 100 тысяч долараў. А калі трэба 2 млн долараў на ігравое кіно – гэта больш складаная справа, такія задачы немагчыма параўнаць.
Як зараз здымаюць беларускія дакументалісты кіно – атрымоўваючы невялікія грошы ад тэлеканалу «Б*л**т», і проста выжываюць на гэтыя сродкі. А пра мастацкае немагчыма і казаць. Трэба тры гады на нешта існаваць, каб такі праект зрабіць цалкам.
І.К.: Вось яшчэ комплексная праблема, якая дапаможа вырашыць праблему з фінансаваннем, - кінематаграфісты з Беларусі становяцца бачнымі, займаюць месца на мапе міжнароднай кінаіндустрыі. Таму што, калі ты заўважны, то на цябе і разлічваюць, табой цікавяцца, ад цябе прасцей атрымаць рэсурсы ці сувязі.
І ўласна, калі ёсць інстытуцыя, ёсць пэўны брэнд. І ў гэтага брэнда ёсць рэпутацыя, а значыць стаць заўважным будзе прасцей. Толькі дзеля гэтага варта было стварыць аб’яднанне.
Ну і адчуваенне еднасці. Менавіта не на міжнароднай прасторы, а ўнутры, у кінасферы. Гэта таксама вартая заваёва. Каб людзі адчулі, як падчас падпісання ліста супраць вайны, калі ты сябе адчуваеш не адным, а часткай супольнасці. Што ты не адзін і што ёсць арганізацыя, якая прадстаўляе твае інтарэсы, уваходзіш ты ў яе ці не.
– Ці мае кінаакадэмія ўласны статут ці кодэкс, у якім змешчаны каштоўнасныя, этычныя арыентыры, прынцыпы існавання?
І.К.: У нас ёсць статут пры рэгістрацыі, але таксама будуць і ўнутраныя дакументы. Гэта пытанні распрацоўкі і развіцця далейшай стратэгіі і механізмаў працы.
А.П.: У нас ёсць план дзеянняў на бліжэйшыя 3-4 месяцы, на якіх фестывалях што можна зрабіць. І ёсць крытэры, па якіх жадаючыя могуць стаць сябрамі кінаакадэміі. Мы хочам, каб у камандзе БНК былі людзі, якія займаюцца кіно прафесіянальна. Не кожны чалавек, які атрымаў кінаадукацыю кінематаграфіста і яшчэ нічога не зрабіў. Напрыклад, ва Украінскай кінаакадэміі толькі 35 сяброў, у нямецкай – некалькі соцен. Тут не адчынены дзверы для ўсіх, але ў нас мэта прадстаўляць інтарэсы кожнага беларускага кінематаграфіста. Таму ў каманду будуць запрашацца людзі з досведам: акторы, рэжысёры, аператары, сцэнарысты, тэхнічныя спецыялісты і г.д.
І.К.: Сапраўды, будзе цікава паглядзець, як гэта будзе працаваць. І як гэтыя каштоўнасці, якія мы закладаем, будуць эвалюцыянаваць, у што гэта выльецца.
– Абвяшчэнне кінаакадэміі супала са стартам праекта ArtPower Belarus і адукацыйным праектам «Васьміног», які непасрэдна звязаны з Беларускай Р*дай К*ль**ры. Таксама пра стварэнне Кінаакадэміі казала Аліна Коўшык, прадстаўніца Аб’яднанага пераходнага кабінета. Ці з’яўяляецца Акадэмія праектам Рады культуры ці Кабінету, і ў якіх вы знаходзіцеся стасунках з гэтымі арганізацыямі?
І.К.: БНК не з’яўляецца часткай ніводнай з гэтых арганізацый. У нас абсалютна самастойная ініцыятыва прыватных асобаў. І тая згадка ў інтэрв’ю з Алінай Коўшык здарылася таму, што яна ведала пра нашу ініцыятыву з прыватнай размовы. Беларуская Р*да К*льт**ы абвясціла свой кол на падтрымку культурных праектў трошкі раней. Гэта абсалютнае супадзенне, мы не знаходзімся з кімсьці ў юрыдычных стасунках.
– А такая калабарацыя магчыма ці ёсць жаданне заставацца незалежнымі ад іншых культурных ці палітычных праектаў?
А.П.: Ігар Сукманаў трапна заўважыў, што «незалежны» важнае слова ў нашай назве. З Р*дай к*льт*ры ці Алінай Коўшык БНК сябры, як я з табою. Мы распавядаем кожнаму цікаўнаму пра сябе. Пры ўсёй павазе да іншых ініцыятыў, але мы заточаныя выключна на кіно і хочам яго ствараць, а не займацца прасоўваннем культуры ці палітыкай.
Канешне, па каштоўнасцях мы бліжэй да Офісу Святланы Ціханоўскай, чым да рэжыму Лукашэнкі, наш ідэалагічны накірунак зразумелы, але ніякай дапамогі ні ад каго ў нас няма. У будучым супраца магчыма. Але зараз, калі мы ад іх атрымліваем дапамогу, дык толькі маральную за тое, што мы нешта робім. А калі хтосьці прыедзе да нас на прэзентацыю на Берлінале, мы гэта будзем толькі вітаць. Бо мы за канструктыўнасць і інклюзіўнасць
– Быў агучаны склад ініцыятыўнай групы кінаакадэміі, але пакуль не зразумела, хто будзе займацца менавіта менеджарскай справай па камунікацыі і прасоўванні праектаў. Ці плануецца для БНК ствараць пэўны менеджарскі штат пад выкананне вашых праграмных мэтаў?
А.П.: Усе будуць працаваць. Хто што можа, той і будзе рабіць.
І.К.: Гэта заўчаснае пытанне. Пасля Берлінале, на якім мы зараз сканцэнтраваныя, адбудзецца сустрэча ўсіх сяброў БНК, якія выпрацуюць механізмы існавання, хто і за што адказны, як гэта будзе працаваць.
А.П.: Я думаю, да нас дададуцца 15-20 новых чальцоў, якія прымуць удзел ў брэйншторме. Я не магу ўявіць, што ў нас будзе аддзел па маркетынгу ці піяры. У каго есць кантакты з пэўнай арганізацыяй ці інстытуцыяй, мы з імі і будзем працаваць. Не ў нашых рэаліях казаць пра менеджарскую, на гэта проста няма сродкаў.
– Як вы плануеце фінансаваць кінаакадэмію: за кошт грантаў ці збораў з сяброў акадэміі? І будзеце справаздачыцца перад донарамі?
А.П.: Пакуль мы працуем з тым, што ёсць. Зараз беларускія кінамастакі ўвогуле выжываюць. Пра якія ўзносы гутарка ідзе? Пакуль такая мадэль мне бачыцца бэссенсоўнай. Я не бачу, каб на гэтым хтосьці мог зарабляць, у нас не такія ўмовы.
У нас будзе больш часу, каб знайсці магчымасці і сродкі, каб падтрымаць наступны беларускі дэсант на Карлавых Варах ці на іншым кінафестывалі. Гэта ўсё будзе праектна працаваць. А калі будуць грошы ад фонду, то, безумоўна, будзе аўдыт.
І.К.: Мы на першыя крокі атрымалі падтрымку фонду, і Лёша зараз адказны за яго выкананне. Надалей паспрабуем працаваць менавіта так.
– Як вы ацэньваеце працу дзяржаўных кінаўстаноў і саюзаў: «Беларусьфільму», Гільдый кінакрытыкаў і актораў, Беларускага саюзу кінематаграфістаў? Чым яны зараз займаюцца датычна нацыянальнага кіно?
А.П.: Можна я не буду каментаваць.
І.К.: Я не ўваходжу ні ў адну з гэтых суполак. І калі здараюцца такія сітуацыі, што трэба было параіць, ісці на «Беларусьфільм» ці не, я адназначна казала не. Узяць апошні «Лістапад», за якім я нават не сачыла, бо гэта цалкам паралельны свет. Для нас першачарговыя іншыя мэты і сачыць за абсурднымі гісторыямі і зашкварнымі арганізацыямі – гэта ўжо зашмат.
– У стэйтменце кінакадэміі вы адмаўляеце супрацу з дзяржаўнымі інстытуцыямі і ініцыятывамі, але калі тэарэтычна ўявіць, пры якіх умовах такая калабарацыя магчыма? Ці немагчыма ўвогуле?
А.П.: Не, у нас у статуце для сяброў прапісана, што ў іх не было ніякай супрацы з дзяржаўнымі інстытуцыямі Беларусі пасля 9 жніўня 2020 года.
– Як вы плануеце супрацоўнічаць з незалежнымі кінематаграфістамі ў Беларусі, улічваючы магчымасць рэпрэсіяў з боку ўлад за такую супрацу?
А.П.: Мы вядзем камунікацыю з гэтымі людзьмі і пытаемся, ці хочуць яны, каб мы іх публічна пазначалі. У нас есць аўтары, якіх мы пакуль не агучваем. Іх імёны будуць у каталозе Берлінале для ўнутраных спажыўцоў, для прадзюсараў, людзей з індустрыі, якія будуць на мерапрыемстве. Гэта зроблена, каб праект знайшоў падтрымку.
На першым месцы заўсёды бяспека, на другім – падтрымка. З кожным абмяркоўваецца, як яны хочуць быць прадстаўлены і ў якім выглядзе.
– У новым прэс-рэлізе вы пісалі, што прадставіце на Берлінале 10 праектаў ад розных аўтараў. Ці можна пра іх коратка распавесці?
І.К.: Праекты адбіраліся не па тэмах. Мы падумалі, што ў нас будзе прыгожая імпрэза з гасцямі, у межах яе можна зрабіць прэзентацыю беларускіх кінапраектаў у працы, каб засведчыць мэты БНК. І даць пляцоўку аўтарам, каб яны мелі свае тры хвіліны ўвагі на еўрапейскім фільммаркеце і працавалі ў межах стэнду.
– Чаму адбор праектаў, якія пакажуць на Берлінале, адбываўся не праз публічную абвестку, а кулуарным чынам, праз суполку?
І.К.: Таму што тады кінакадэмія не існавала афіцыйна і мы не маглі гэта рабіць ад свайго імя. Таму мы гэта прадставілі як ініцыятыву, якая мае магчымасць гэта зрабіць на Берлінале, і прапанавалі падаваць заяўкі. І ўласна з гэтых заявак мы абралі дзесяць праектаў.
Частка з іх прысвечана ці закранае пратэсты 2020 года, а іншая частка – праекты, прысвечаныя беларускім мастакам.
– Сярод 10 прадстаўленых праектаў удзельнічаюць 4 ад чальцоў з ініцыятыўнай групы БНК. Ці не бачыце вы ў гэтым канфлікту інтарэсаў? Ці не атрымаецца так, што і далей БНК будзе прасоўваць праекты выключна сяброў?
І.К.: За адбор праектаў адказвалі людзі, якія не маюць сваіх кінапраектаў – гэта я і Ігар Сукманаў.
Імпрэза, якую мы арганізуем, перадусім прэзентацыя нашай новастворанай арганізацыі. Так задумвалася ад пачатку і ў праграме фільммаркета яно першым радком значыцца як дэкларацыя заснавання БНК. Прэзентацыя беларускіх кінапраектаў у працы прыдумалася як цудоўная частка гэтага: такім чынам мы пачынаем рэалізоўваць свае задачы па лабіяванні інтарэсаў беларускага кіно і знаёмству замежных пляцовак з нашымі кінематаграфістамі. А таксама гэта дасць ўяўляенне, што ўласна такое кінаакадэмія: чатыры з удзельнікаў уваходзяць у ініцыятыўную групу (іх праекты па-за конкурсам), і некалькі з удзельнікаў мы запрасілі далучыцца да кінаакадэміі, яны ўжо падалі свае заяўкі. Некаторыя не прадстаўляюць кінаакадэмію як такую, але беларускі кінематограф - так, бо для нас важнае беларускае кіно ў цэлым, а не толькі кола нашых сябраў.
Таму мне не бачыцца тут канфлікту інтарэсаў ды прасоўвання выключна «сваіх»: нават на сваю першую імпрэзу, і так склалася само сабой, мы ў якасці суаўтараў прапанавалі далучыцца суполцы ў цэлым і далей выбіралі ўжо паводле перспектыўнасці праекта. А тым, хто не трапіць на іпрэзу ў якасці ўдзельніка, прапанавалі надрукавацца са сваім праектам у нашым каталогу.
– На ваш погляд, калі можна ацаніць – атрымаўся праект кінаакадэміі ці не? І што можа стаць паказальнікам поспеху?
І.К.: Такога варыянту, што нешта не атрымаецца, мы не разглядаем.
А.П.: Гэта ж не конкурс лепшых кінапраектаў, дзе абіраецца пераможца. Гэта ствараецца ініцыятыва, у якую мы спрабуем закласці падмурак для аб’яднання беларускіх кінамастакоў, каб у будучым яны самі маглі прадстаўляць свае інтарэсы. У іншых грамадствах такія ініцыятывы стварае дзяржава, і гэта ўжо знак трывогі, калі такую працу робяць незалежныя кінематаграфісты, якія знаходзяцца ў эміграцыі. Мы ж не Пераходны кабінет, ад якога чакаюць рэзультатаў.
І.К.: Не атрымаецца, так не атрымаецца.
А.П.: Як не атрымаецца? Альтэрнатывы, што не атрымаецца, няма.
– Так, калі адзін праект атрымаецца прасунуць, то чым ужо не перамога?
А.П.: Я ніколі не забуду адказ рэжысёркі Улады Сяньковай, калі я ёй распавеў пра стварэнне БНК. Яна адказала: «Аляксей, атрымала матывацыю далей рабіць свой праект». Гэта энергія, якая ідзе адгэтуль і ты адчуваеш, што ўжо чалавек удзячны. Калі адзін з тых праектаў, што мы будзем прасоўваць, праз пару год будзе мець сусветную прэм’еру на адным з трох галоўных фестываляў свету, то будзе зразумела, што праца была не дарма.
Гутарыў Тарас Тарналіцкі, budzma.org
