Выпраўляемся ў віртуальную пілігрымку па маршруце працягласцю 35 км на паўночны захад Беларусі ў напрамку Браслава і Друі. Пабачым два старадаўнія храмы і два цудадзейныя абразы Божай Маці: Валадаркі Азёраў і Друйскай. Кожны з іх мае свой унікальны шлях ды гісторыю, аздобленую часам не вытлумачальнымі падзеямі, у якія можна толькі верыць ці не.
Маці Божая Валадарка Азёраў. Фота: catholic.by
Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі, абраз Валадаркі Азёраў
Браслаў, Віцебская вобласць
Першым прыпынкам у азёрным краі будзе, вядома ж, Браслаў. Апроч азёрных маляўнічых краявідаў і іншых помнікаў прыроды, у Браславе ёсць сакральныя аб’екты, на якія варта звярнуць увагу. Адзін з іх — касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі з цудадзейным абразам Маці Божай Браслаўскай ці Валадаркі Азёраў.
Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі ў Браславе. Фота: planetabelarus.by
Першыя звесткі пра каталіцкі храм у Браславе датуюцца ХV стагоддзем, калі на Замкавай гары ваявода віленскі і староста браслаўскі Войцех Манівід фундаваў узвядзенне першага драўлянага касцёла пад тытулам Маці Божай. Касцёл не аднойчы цярпеў ад пажараў, апошні раз падчас паўстання Тадэвуша Касцюшкі ў 1794 годзе.
Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі знутры. Фота: planetabelarus.by
Пасля апошняга падзелу Рэчы Паспалітай касцёл працягваў дзейнічаць, але ўжо не змяшчаў усіх вернікаў, таму ў 1824 годзе ля Замкавай гары быў узведзены новы мураваны храм.
У 1832 годзе ад удару маланкі ўзнік пажар, які знішчыў базылянскі кляштар на выспе возера Неспіш, што за 3 км ад Браслава. Тады ў Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі быў перанесены абраз Маці Божай Браслаўскай, Валадаркі азёраў, які захоўваецца і сёння ва ўжо перабудаваным у 1897 годзе ў неараманскім стылі будынку.
Выспа на возеры Неспіш. Фота: planetabelarus.by
Гэты цудадзейны абраз называюць таксама Маці Божай Манастырскай, што звязана з паданнем пра яго паходжанне з кляштара на возеры Неспіш.
Першы храм на выспе, узведзены ў XV стагоддзі, быў праваслаўным, а ў ХVIІ стагоддзі сюды былі запрошаныя манахі базыляне і пад іх патрэбы ўзведзены кляштар. Менавіта цудадзейны абраз Валадаркі Азёраў вызначаў развіццё навакольнай інфраструктуры. Пад патрэбы шматлікіх пілігрымаў на беразе возера Неспіш была пабудавана аўстэрыя, месціліся гандлёвыя шэрагі, ладзіліся кірмашы.
Маці Божая Валадарка Азёраў. Фота: holiday.by
У 1832 годзе ад удару маланкі манастыр згарэў. Ацалеў толькі абраз Божай Маці, які перанеслі ў алтар Браслаўскага касцёла. Але, паводле падання, абраз некалькі разоў знікаў з алтара і невытлумачальным чынам з’яўляўся зноў на выспе. Пакуль яго не ўнеслі ў браслаўскі храм ва ўрачыстай працэсіі.
Гравюра з выявай абраза Маці Божай Манастырскай 1730–1740 гг. Фота: wikimedia.org
У хроніках Рымска-каталіцкай царквы 1774 года ёсць сведчанні цудаў, якія чыніліся праз абраз Маці Божай Манастырскай, але толькі пятнаццаць год таму, 22 жніўня 2009 года хрысціянскую рэліквію каранавалі папскімі каронамі. Гэта быў першы на Віцебшчыне выпадак каранавання абраза і дзявяты ва ўсёй Беларусі. У гонар Валадаркі азёраў, апякункі ўсяго азёрнага краю, штогод у жніўні ладзяцца ўрачыстасці, якія наведваюць, як і паўтысячы год таму, пілігрымы з усяго свету. Паводле сведчанняў вернікаў, вызваленне ад алкагольнай залежнасці, аздараўленне і іншыя цуды дзякуючы малітвам да Валадаркі Азёраў працягваюцца і сёння.
Маці Божая Валадарка Азёраў. Фота: belarus.by
Траецкі касцёл, абраз Маці Божай Друйскай
Друя, Браслаўскі раён, Віцебская вобласць
Храм Святой Тройцы з’яўляецца самым старажытным з захаваных архітэктурных помнікаў Друі. Будаўніцтва бажніцы фундавалі Сапегі ў 1643–1646 гадах, пасля таго як у мястэчка быў запрошаны ордэн бернардынцаў і створаны кляштар. Храм дастаткова аскетычны звонку, што характэрна для стылю ранняга барока, у якім збудаваны касцёл, але ўнутры будынак разнастайна дэкараваны.
Траецкі касцёл у Друі. Фота: planetabelarus.by
Нягледзячы на тое, што касцёл моцна пацярпеў падчас войнаў і за Саветамі, у храме па сёння добра захаваўся галоўны алтар. Унутранае аздабленне бажніцы фармавалася ў XVIII стагоддзі ў стылі позняга барока і ракако. Галоўны алтар, сцены і скляпенні касцёла ўпрыгожаны скульптурамі, па-мастацку распісаныя. З усходняга боку ад храма таксама з XVII стагоддзя захаваўся двухпавярховы будынак кляштара.
Траецкі касцёл знутры. Фота: catholic.by
Зараз касцёл адноўлены і адчынены для вернікаў. 10 верасня 2022 года ў бажніцу быў вернуты цудазейны абраз Маці Божай Друйскай. Абраз быў напісаны напрыканцы XVII стагоддзя і быў прывезены ў Друю падчашым Браслаўскім Пятром Казімірам Качаноўскім з Вільні. Першапачаткова абраз захоўваўся ў іншым мясцовым драўляным касцёле, фундаваным самім Качаноўскім.
Абраз Маці Божай Друйскай. Фота: catholic.by
Цудадзены абраз Маці Божай Друйскай з’яўляецца спісам з абраза Маці Божай, які знаходзіцца ў рымскай базыліцы святой Марыі Вялікай (Santa Maria Maggiore). З часоў Рэчы Паспалітай на нашых землях гэты абраз вядомы пад назвай Маці Божай Снежнай. Лічыцца, што арыгінал іконы, які захоўваецца ў Рыме, быў напісаны евангелістам Лукой.
Абраз Salus Populi Romani ў базыліцы святой Марыі Вялікай. Фота: bottegatifernate.com
Толькі з’явіўшыся ў Друі, абраз праславіўся разнастайнымі цудамі і пачаў шанавацца мясцовымі вернікамі. Да сярэдзіны XVIII стагоддзя Маці Божая Друйская была аздоблена металічнай шатай з каронамі, зробленымі з ахвяраваных вернікамі ватыўных дароў. Пасля пабудовы мураванага касцёла пад патрэбы ордэна дамініканцаў у 1779 годзе абраз Маці Божай Друйскай быў перанесены на цэнтральны алтар новага храма.
Страчаны дамініканскі касцёл у Друі. Фота: wikimedia.org
На жаль, тая барочная велічная бажніца і кляштар дамініканцаў да сёння не захаваліся. Расійскія ўлады пасля паўстанняў ХІХ стагоддзя перадалі маёмасць дамініканцаў праваслаўным, а пасля губернскімі архітэктарамі было прынята рашэнне разабраць архітэктурны комплекс на цэглу ды ў 1909-м касцёл узарваць. Абраз Маці Божай Друйскай тады быў перанесены ў касцёл Святой Тройцы. У міжваенны час ім апекаваліся беларускія айцы-марыяне. З 1924 года пры касцёле пачала дзейнічаць школа, праз 6 год гімназія, у якой навучаліся Чэслаў Сіповіч, Андрэй Цікота, пісьменнік Вінцук Адважны (Язэп Германовіч) і іншыя значныя для Беларусі рэлігійныя ды грамадскія дзеячы.
Траецкі касцёл. Фота: catholic.by
У 1943 годзе падчас нямецкай акупацыі касцёл і кляштар Святой Тройцы выкарыстоўваліся як памяшканне для пакаранняў, у ліпені 1944-га будынкі касцёла і кляштара былі моцна пашкоджаны выбухам, а ў 1947 годзе Саветы аддалі комплекс пад гаспадарчыя патрэбы меліяратыўнага таварыства. Каб уратаваць абраз Маці Божай Друйскай, было прынята рашэнне перавезці яго на захаванне ў касцёл у Ідолце, што за 10 км ад Друі. Амаль 80 год ён захоўваўся там, і толькі ў 2022 годзе ўрачыста вярнуўся на сваё гістарычнае месца. І некалькі новых ватыўных дароў, што можам пабачыць на абразе, сведчаць пра тое, што цуды Маці Божай Друйскай працягваюцца.
Абраз Маці Божай Друйскай. Фота: catholic.by
Язэп Вараніцкі, budzma.org
