У вёсцы Туча на аўкцыён ізноў выставілі за сімвалічную суму былую сядзібу канца XVIII стагоддзя. У 2021 годзе яе ўжо куплялі за бесцань, але нічога з ёй зрабіць не змаглі, піша «Наша Ніва».
Чатырохкалонны порцік сядзібы Яленскіх у Тучы. Фота: poshyk.info
У Клецкім раёне зноў на аўкцыён выставілі былую сядзібу роду Яленскіх — адзін з найцікавейшых прыкладаў шляхецкай архітэктуры канца XVIII стагоддзя.
На сайце Беларускай універсальнай таварнай біржы будынак фігуруе пад назвай «будынак школы» і з датай 1918 год, праз што цяжка зразумець, што насамрэч гаворка ідзе пра помнік класіцызму, якому больш за дзвесце гадоў. Толькі з апісання можна даведацца, што гэта частка былой сядзібы, прызнанай гісторыка-культурнай каштоўнасцю. Акрамя самога сядзібнага дома, захаваліся таксама фрагменты парку, вадаёмы і рэшткі гаспадарчых пабудоў.
Задні фасад сядзібы ў Тучы. Фота: Беларуская ўніверсальная таварная біржа
Ад шляхецкага маёнтка да «будынка школы»
Маёнтак Туча, што на беразе ракі Тучанкі, вядомы з XVI стагоддзя і на працягу некалькіх пакаленняў належаў роду Яленскіх герба «Корчак». У розныя часы ў яго склад уваходзілі фальваркі Яновічы, Дунаевічы і Мураванка, якія пазней сталі асобнымі гаспадаркамі. Апошняй уладальніцай Тучы перад вайной была Ядвіга Яленская з роду Мяльжынскіх.
Сядзіба Яленскіх у пачатку XX стагоддзя. Фота: Wikimedia Commons
У канцы XVIII стагоддзя адзін з уладальнікаў узвёў тут мураваны дом у стылі класіцызму — на падмурку старой барочнай планіроўкі. Цэнтральная частка будынка мела чатырохкалонны порцік тасканскага ордара з трохвугольным франтонам, што надавала яму строгасць і велічнасць.
Сядзіба Яленскіх у пачатку XX стагоддзя. Фота: Wikimedia Commons
У інтэр’ерах, паводле апісанняў, былі парадная зала, мансарда, камін у перадпакоі, а падлогі ўпрыгожваў ўзорысты паркет, зробленыя з розных парод, печы — белая кафля з пазалотай.
Паркавы бок сядзібы быў адкрыты ў бок вадаёмаў, што рабіла панараму асабліва маляўнічай: дом адлюстроўваўся ў вадзе, а перспектыву падкрэслівалі белыя таполі і канадскія елкі. Да будынка можна было пад’ехаць па дамбе ўздоўж рэчкі або па алеі, што вяла праз партэр і браму ў гаспадарчы двор.
Былая кузня на тэрыторыі сядзібы. Фота: Wikimedia Commons
За домам раскінуўся парк з ліпавымі алеямі і баскетамі, а побач знаходзіўся сад і гаспадарчыя пабудовы — свірны, стайні, кароўнікі. Асабліва добра былі зроблены драўляныя амбары, адзін з якіх меў нават галерэю на калонах.
Драўляны свіран на тэрыторыі сядзібы. Фота: Яндэкс Карты
Пасля савецкай нацыяналізацыі маёнтак чакаў лёс многіх беларускіх сядзіб: спачатку ў ім размяшчалася бальніца, а з 1970‑х гадоў — школа. Менавіта тады да асноўнага корпуса прыбудавалі спартзалу, што парушыла арыгінальныя прапорцыі будынка. Калі школа зачынілася, будынак пачаў паступова занепадаць.
Тры спробы вярнуць жыццё
Сядзіба ў Тучы ўжо двойчы прадавалася на аўкцыёне. У 2011 годзе яе набыў прыватны ўладальнік, але рэстаўрацыйныя работы так і не пачаліся.
У 2021‑м сядзібу купілі прадпрымальнікі з Маладзечна за 29 рублёў, паабяцаўшы стварыць аздараўленчы комплекс. Аднак і гэтая ініцыятыва скончылася нічым.
Цяпер, у 2025 годзе, сядзіба зноў прапануецца пакупнікам. Пачатковы кошт — 42 рублі, але пакупнік мусіць выканаць шэраг умоў: атрымаць дазвол Міністэрства культуры, распрацаваць навукова-праектную дакументацыю і правесці рамонтна-рэстаўрацыйныя працы цягам сямі гадоў.
