“Вось і прайшла эпоха”. Менавіта такім узнёслым патокам каментароў, поўных глыбокага аптымізму, весялосці ды яскравай іроніі, прадстаўнікі беларускай супольнасці ўчора сустрэлі навіну пра тое, што Ірына Дрыга страціла пасаду першай намесніцы міністра культуры. Здавалася б, вялікая справа — яшчэ аднаго беларускага чыноўніка з аднаго месца пераставілі на іншае. Але народ беспардонна трыумфаваў, кідаючы капелюшы ў нябёсы.
Ірына Дрыга, фота Радыё “Свабода”
Настолькі бурная рэакцыя была цалкам прадказальнай. Гэта было зразумела яшчэ чатыры гады таму, калі Ірына Уладзіміраўна перамясцілася ў Міністэрства культуры з ідэалагічнага аддзела Адміністрацыі прэзідэнта. На той момант яе ўжо добра ведалі як рэакцыйнага дзеяча: яна прапаноўвала сачыць за ідэалагічным зместам школьных падручнікаў, была датычная да стварэння так званага “чорнага спісу” мясцовых музыкаў. “Сумна, так хацелася верыць, што наступіць адліга, а тут замінае нейкая Ірына Дрыга… Прыйдзецца прыняць за дадзенасць, далей сядзець у падполлі і паволі весці падкоп знізу”, — жартаваў спявак Зміцер Вайцюшкевіч, калі яму ў 2012 годзе адмовілі ў правядзенні імпрэзы.
У Мінкульце чыноўніца таксама “добра” адзначылася. За ёй закруцілі гайкі кінематаграфічнай супольнасці, увялі цэнзуру ў Нацыянальным конкурсе “Лістапада”, пабудавалі рэстаран “Паедзім паядзім” ва ўрочышчы Курапаты, забаранілі вешаць памятную шыльду на доме, дзе прайшоў Першы Усебеларускі з’езд у 1918 годзе, і г.д. За апошнія гады не засталося чалавека, якому Ірына Уладзіміраўна персанальна не насаліла. І вось калі яе прыбралі і з ведамства, усе чамусьці вырашылі, што дабро нарэшце перамагло зло. Справядлівасць узяла верх. Шварцаўскі дракон пацярпеў паразу. Але як бы не так.
Ніякай канспіралогіі: Антон Астаповіч пра сыход Ірыны Дрыгі
Рэч у тым, што Ірына Дрыга — тыповы прадукт сённяшняй бюракратыі. Яна не стратэг у культурнай палітыцы. І нават не геній рэакцыйнай думкі. Проста эфектыўны менеджар, які са зверскай стараннасцю выконвае загады, спушчаныя зверху. Як амаль 99% беларускага чыноўніцтва, ад якога ўлады чакаюць не ініцыятывы, а карпаратыўнай лаяльнасці і выканальнасці. Менавіта за гэтыя дабрадзейнасці ім плацяць з бюджэту грошы.
Што ж зробіш, так працуе наша вертыкальнаарыентаваная сістэма кіравання, у якой з савецкага часу выкарыстоўваюцца камандна-адміністрацыйныя прынцыпы працы. Рашэнні прымаюцца выключна на самым версе, а потым плаўна распаўсюджваюцца на мясцовы ўзровень. Пры гэтым ніякіх абмеркаванняў быць не павінна. Рабі пад казырок — і будзе табе шчасце. І гэта тычыцца не толькі культуры, але і астатніх сфер жыцця: палітыкі, эканомікі, гандлю і г.д.
Галоўны пазітыўны момант вышэйапісанай мадэлі дзяржкіравання — у прастаце яе абслугоўвання. Лёгкай замене кадраў. Паставіш замест Ірыны Дрыгі былога прарэктара “Кулька” Наталлю Карчэўскую — і нічога не зменіцца. Сістэма працягне працаваць як і раней, а ў людзей узнікне адчуванне, што зараз стане трохі лепш, наступяць пэўныя перамены. На жаль, не стане. Не трэба памыляцца: найбліжэйшым часам чакаць асаблівага паслаблення ў культурным кіраванні не выпадае. На носе новыя выбары прэзідэнта і парламента, таму аслабляць гайкі беларусам пакуль што ранавата.
Тарас Тарналіцкі
