Яе называлі «ўсесаюзнай бабуляй», а пасля з’яўлення ў фільме «Удовы» ў СССР павысілі пенсіі. Расказваем пра Галіну Макараву — беларускую актрысу, якая праславілася на ўвесь Саюз, дзякуючы неверагоднаму таленту і душэўнай цеплыні кожнай яе ролі,  — піша gazetaby.com

Галіна Макарава сыграла ў дзясятках фільмах і незлічоным мностве спектакляў. З лёгкай рукі Андрэя Макаёнка яна стала прымай у тэатры яшчэ ў сярэдзіне мінулага стагоддзя, але толькі да ўзросту шасцідзесяці гадоў яе разгледзелі кінарэжысёры.

Галіна Макарава на паштовай марцы Беларусі. 2009 год

Чэмпіёнка Беларусі па мотакросе па мянушцы Бубен

Насамрэч ні год нараджэння, ні прозвішча-імя актрысы не з’яўляюцца сапраўднымі. Галіна Макарава праславілася пад імем, узятым па парадзе сяброўкі, і прозвішчам, якое пакінула ад першага мужа. Насамрэч пры нараджэнні дзяўчынку назвалі Агата Чаховіч. Яна была дачкой афіцэра царскай арміі.

Менавіта апошняя акалічнасць паўплывала і на змену даты нараджэння. Галіна на тры гады старэйшая за тую лічбу (снежань 1919-га), якая была пазначана ў пашпарце.

Афіцэр царскай арміі Кліменцій Чаховіч падчас Першай сусветнай вайны служыў у стаўцы цара. Ён не прыняў савецкую ўладу, ваяваў у войску Дзянікіна, дайшоў да Крыма, але не эміграваў: не мог пакінуць жонку і чатырох дачок, якія чакалі яго ў Старобіне.

У 1921 годзе Кліменція Чаховіча асудзілі, і пяць гадоў ён правёў у турме. Калі бацьку арыштавалі, сваякі са страху знішчылі ўсе дакументы, у тым ліку метрыкі. Так «знікла» дата нараджэння.

Вызвалілі бацьку толькі дзякуючы ўмяшанню самавітых партыйцаў з ліку тых, каму ён у свой час выратаваў жыццё. Тым не менш кляймо пазбаўленца засталося, што азначала для яго і членаў яго сям’і адмову ў праве працаваць, паступаць у інстытут, атрымліваць прадуктовыя карткі.

Гэта адыграла фатальную ролю ў лёсе дачкі Агаты. Дзяўчынка з дзяцінства марыла стаць актрысай, грала на акардэоне, удзельнічала ў мясцовай мастацкай самадзейнасці. З-за няўрымслівасці і галасістасці ў яе нават была мянушка Бубен.

У 16 гадоў Агата адправілася ў Мінск, каб паступіць у студыю Першага Беларускага драматычнага тэатра (цяпер Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы). Але з-за «няправільнага» паходжання яе туды не прынялі.

Здавалася, што тэатр назаўжды зачыніў перад ёй дзверы. Не паступіўшы ў студыю, Агата ўладкавалася ў Мінску хатняй прыслужніцай, пазней — санітаркай у лякарню.

Усё вырашыў шчаслівы выпадак. Уплывовы бацька адной прыяцелькі звярнуў увагу на адоранасць Агаты і замовіў за яе слова студыйнаму начальству. З другой спробы, ужо пад прозвішчам маці Апанашчык, Агату прынялі ў студыю Першага Беларускага драматычнага тэатра, а пасля яе заканчэння залічылі ў трупу.

Калега Валянціна Семянюк параіла ёй змяніць «вясковае» імя Агата на больш артыстычнае. Так з’явілася Галіна Апанашчык.

Дарэчы, жывучы ў Мінску, вольны час дзяўчына прысвячала спорту. Яна захапілася верхавой яздой, кідала дзіду на стадыёне і нават асвоіла матацыкл. У гэта складана паверыць, але ў 1937 годзе актрыса стала чэмпіёнкай Беларусі па мотакросе.

Галіна Макарава — чэмпіёнка Беларусі па мотакросе 1937 года

Муж і яго «палявая паходная жонка»

З першым мужам Іванам Макаравым Галіна пазнаёмілася ў 1939 годзе ў тэатры. Кадравы афіцэр быў прыхільнікам маладой актрысы. Муж і жонка пераехалі ў Маскву. У красавіку 1941-га ў іх нарадзіўся сын Эдуард. З пачаткам вайны Іван пайшоў на фронт, а Галіна накіравалася ў эвакуацыю ў Карэлію.

Галіна Макарава і яе першы муж Іван Макараў

У 1944 годзе артыстка вярнулася ў Маскву, да бацькоў мужа, атрымала месца ў тэатры імя Вахтангава. Але асабістае жыццё дало расколіну — Макараў прыехаў з фронту не адзін, а з той, каго ў войску звалі «палявая паходная жонка», і адразу падаў на развод.

Абражаная, актрыса з’ехала ў Мінск і ўладкавалася ў родным тэатры. Там яна і сустрэла свайго другога мужа. Яе калега па Беларускім Драматычным тэатры Павел Пекур лічыўся закаранелым халасцяком. Але перад Макаравай не выстаяў. Калі ў 1951 годзе на свет з’явілася дачка Таццяна, акцёрка давяла-ткі Пекура да загса.

Галіна Макарава і Павел Пекур у спектаклі «Маладая гвардыя»

Сям’я атрымала кватэру ў доме на плошчы Перамогі — на ім зараз ёсць мемарыяльная дошка ў памяць пра Галіну Макараву.

Аднак, нягледзячы на нанесеную крыўду, актрыса працягвала адносіны са сваім першым мужам і яго сям’ёй. Іх агульны сын жыў то з маці, то з бацькам. Бываючы з тэатрам у Маскве, Макарава заўсёды запрашала былога мужа на спектаклі. Неяк яна прызналася дачцэ, што заўсёды мела да яго пачуцці.

— Мама пра гэта не казала наўпрост, але аднойчы прызналася: «Заўсёды любіла дождж, таму што мне здавалася, што ў такое надвор’е мой Івушка (так яна называла першага мужа) нікуды з дому не сыдзе», — распавяла дачка ў адным з інтэрв’ю.

Калі Галіна даведалася пра смерць Івана Макарава, у яе здарыўся гіпертанічны крыз.

Але і другога мужа акцёрка вельмі шанавала. Нягледзячы на занятасць, муж і жонка імкнуліся ўкласці як мага больш у дзяцей. Дачка Таццяна хадзіла ў музычную школу, займалася фігурным катаннем, стала чэмпіёнкай Беларусі па лёгкай атлетыцы. Скончыла інстытут замежных моў і рэжысёрскія курсы, 30 год прысвяціла тэлебачанню.

З дачкой Таццянай

Старэйшы сын Эдуард скончыў універсітэт імя Баўмана, працаваў памочнікам Міхася Гарбачова.

Любімая артыстка Макаёнка

Трэба казаць, што да ўласнай вядомасці Макарава ставілася зусім спакойна. У тэатры яна магла гуляць усё — ад кікімар да шэкспіраўскай класікі, і кожная роля была запамінальнай.

Першы тэатральны поспех і вядомасць да Макаравай прыйшлі ў 1954 годзе пасля ролі Марыі Кірылаўны ў спектаклі «Выбачайце, калі ласка» паводле п’есы Андрэя Макаёнка. Макаёнку настолькі спадабалася ігра актрысы, што ён нават напісаў пад яе сваю «Лявонiху на арбіце». Наступныя пастаноўкі паводле яго п’ес рэдка абыходзіліся без удзелу Макаравай.

У спектаклі «Лявонiха на арбіце» Галіна Макарава (Лявоніха) і Здзіслаў Стома (Лявон)

А вось хросным бацькам у кіно стаў для яе ленінградскі рэжысёр Сяргей Мікаэлян, які запрасіў у карціну «Удовы». Макаравай тады было 57 гадоў. Разам з Галінай Скарабагатавай яны сыгралі ўдоў, якія страцілі на вайне мужоў.

Фільм атрымаў усесаюзную славу. Аднак не адразу. 2 гады яго не выпускалі ў пракат — занадта ўжо рэалістычным ён аказаўся. Дабро даў сам Леанід Брэжнеў. Пасля прэм’еры і заяў генсека аб тым, што аб удовах вайны трэба лепш клапаціцца, у СССР павялічылі пенсіі.

З таго часу Макарава не пераставала здымацца. Яе вельмі здзівіла прысуджэнне звання народнай артысткі СССР: яго ў тыя гады давалі толькі членам партыі, а Макарава з-за сямейнай гісторыі так і не ўступіла ў рады КПСС.

Галіна Макарава ў фільме «Шчасце трэба берагчы»

Усяго ж актрыса выканала больш за 70 роляў у кіно і на тэлебачанні. «Белыя росы», «Альпійская балада», «Развітанне славянкі», «Не хадзіце, дзеўкі, замуж», «Супрацьстаянне» — усе гэтыя фільмы добра вядомыя і любімыя гледачамі.

Галіна Макарава ў фільме «Маладая жонка»

У 1983 годзе Галіна Макарава стала гераіняй дакументальнай стужкі «Каралеў я не іграла», а ў 2009 годзе пра яе быў пастаўлены мастацка-публіцыстычны фільм «Мама».

Актрыса з рыдлёўкай

Галіна Макарава любіла дзяцей — і сваіх, і чужых. Дачка ўспамінала, як у маладосці тая купіла марожанае цэламу класу, які сустрэла на вуліцы, проста таму, што захацела парадаваць малых. Актрыса магла прывесці ў дом зусім незнаёмых людзей, калі бачыла, што яны маюць патрэбу ў дапамозе.

Аб адсутнасці якой-небудзь зорнасці ўспамінаў і яе калега па сцэне Генадзь Аўсяннікаў. Па словах артыста, яна была з тых акторак, якой не трэба было да пад’езда «Чайку» падаваць, магла спакойна ездзіць у метро.

Галіна Макарава і Стэфанія Станюта

— Вось вам дзве тыповыя сітуацыі з жыцця Галіны Макаравай. Прыязджае наш тэатр у нейкае мястэчка. Канец кастрычніка. Дзеці бегаюць на вуліцы вакол помніка партызанам. І хлапчук сярод іх гадоў чатырох — басанож, без штаноў, — распавядаў у інтэрв’ю Генадзь Аўсяннікаў. — Макарава, як яго ўбачыла, адразу рукамі пляснула: «Ах божачка ж мой!». Высветліла ў мясцовых, што бацькі ў яго п’яніцы, і дзіцем, канечне, ніхто не займаецца. Яна адразу ў краму — купіла там усё, пачынаючы ад прадуктаў і заканчваючы адзеннем для гэтага малога.

Іншы выпадак быў падчас летніх гастроляў у Палтаве.

— Каля тэатра ўсе клумбы пазарасталі такой густой травой, што нават не відаць, якія кветкі там пасеяны. Макарава адразу: «Дзе ў вас рыдлёўка?». Узяла яе і пайшла палоць, — успамінае Аўсяннікаў. — Уся адміністрацыя вываліла на ганак, каб назіраць карціну, як народная артыстка СССР добраўпарадкоўвае тое, што нехта запусціў. Гэта ўсіх здзівіла незвычайна, але толькі не тых, хто ведаў Галіну. Не будзе яна сядзець склаўшы рукі, калі бачыць непарадак.

Вольны час Галіна Макарава праводзіла на любімай дачы, за 30 км ад Мінска. Там акцёрка разбіла агарод, у неверагодных аб’ёмах вырошчвала кветкі. Жартавала, што каб не творчая прафесія, стала б старшынёй калгаса, настолькі падабалася капацца ў зямлі і сачыць за ўсходамі.

У верасні 1993 года Макарава, адзначыўшы дзень нараджэння ўнука Ягора, зноў з’ехала на дачу, дзе і памерла. Пахавалі актрысу ў Мінску, на Усходніх могілках, якія сталі месцам спачыну выдатных прадстаўнікоў беларускага народа.

Марына Святлова, gazetaby.com