У беларускіх замовах, каляндарна-абрадавых песнях, загадках і казках выразна прасочваецца вобраз, які сёння прынята называць “Сусветным Дрэвам”. Гэты вобраз прысутнічае ў міфалогіі індаеўрапейскіх народаў. Гэтае дрэва не толькі пазначае сімвалічны цэнтр Свету, але і з’яўляецца воссю ўсёй светабудовы. Гэтае дрэва ўтрымлівае і злучае тры ўзроўні Сусвету: падземны свет, зямлю, неба. Яно сімвалізуе не толькі еднасць прасторы, але і часу: карані/мінулае/продкі – ствол/наш час/сучаснікі – карона/будучыня/нашчадкі. Каляндарны год таксама мог уяўляцца ў вобразе Сусветнага Дрэва: “Стаіць дуб у чыстым полі, а на ім дванаццаць голляў, а на голлях, як заўсёды, пяцьдзесят і два гнязды. Па сем яек там ляжыць”.

Сусветным Дрэвам звычайна лічыцца дуб, явар, вярба. У беларускіх міфалагічных уяўленнях Сусветнае Дрэва можа расці на выспе, якая стаіць пасярод мора (акіяну), у чыстым полі, на гары. Паводле загадак, на вяршыне дрэва размясцілася птушка – Сонца, а ў валачобных песнях гаворыцца, што на галінах гараць свечы (зоркі). У галінах Сусветнага Дрэва знаходзіцца Птушыны Вырай, а ў каранях – Змяіны. На ствале дрэва размяшчаюцца пчолы. Увосень птушкі ляцелі па Птушыным Шляху, а змеі на чале з Вужыным Царом, на галаве якога была карона-рожкі, выпраўляліся ў Вырай да вясны.

У сакавіку людзі пачыналі гукаць вясну. Цягам усяго перыяда гукання вясны адбывалася “адкрыццё зямлі”. Разам з зямлёй адмыкаўся Вырай: і птушкі (першымі жаваронкі), і змеі вярталіся ў гэты свет. Гэта ўсё сімвалізавала вызваленне і вяртанне жыццёвай сілы, пладавітасці і ўрадалівасці. Варта адзначыць, што ў вобразе птушак маглі ўвасабляцца душы памерлых продкаў, а хатніх вужоў называлі дамавікамі, што сведчыць аб іх сувязі з культам продкаў. Так, нібыта душы продкаў увесну вярталіся на зямлю да нашчадкаў. Невыпадкова верылі, што бусел прыносіць дзяцей.

Увесну ў шматлікіх індаеўрапейскіх народаў існаваў звычай усталёўваць так званае “Майскае дрэва”, якое сімвалізавала Дрэва Сусвету. Гэты звычай, як і напрыклад усталяванне на Купалле слупа, меў на мэце сімвалічнае падтрыманне светабудовы і касмічнага парадку.

Ідэі і стваральнікі: Ігар Міхна, Зміцер Кірэенка, Валянціна Лойка, Юры Міхно.

Прыходзьце паглядзець! Верхняя крама. Імпрэзавая заля. 

Адрэса: г. Мінск, вул. Сухая, 4 / вул. Караля, 22

ragna.by