• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram Tiktok www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Музыка
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • Гісторыя за 5 хвілін
  • Трызуб і Пагоня
  • Разумняты
  • Вандруем разам
  • Афіша
04.11.2015 | Літаратура

Хай вярблюды ўвойдуць

Дзеля таго, каб ня блытаць чытачоў ніякімі прадмовамі, наўпрост пачну з таго, што гаварыць я тут буду пра аповесьць Алеся Пашкевіча «Рух» і што частку працы за мяне ўжо зрабіў Павел Абрамовіч. Зь некаторымі яго заўвагамі да гэтага твору я згодная — хоць, безумоўна, я не магу ведаць, Вікіпэдыяй ці чымсьці іншым карыстаўся аўтар падчас напісаньня гэтага твору, і ня бачу асаблівага сэнсу параўноўваць аповесьць з раманам «Вайна і мір», напісаным у зусім іншы час і ў зусім іншым сьвеце. Але мне здаецца, што пакінуць артыкул «Электронік замест Рудольфа Дызэля» без камэнтару нельга, ды і аповесьць дае магчымасьць падняць некалькі зьвязаных зь беларускай літаратурай пытаньняў.

Найважнейшы плюс аповесьці «Рух» — гэта тое, што яе тэма выходзіць па-за межы Беларусі. Беларусы і Беларусь у творы, безумоўна, зьяўляюцца, аднак галоўныя інтрыгі — і тэхналягічная, і шпіёнская — могуць зацікавіць не толькі заангажаваных праблемамі мовы, Радзімы і будучыні беларускай культуры, але і любога іншага чытача, якіх у Беларусі больш за першых. І таму дарма Алесь Пашкевіч ў сваім інтэрвію «Свабодзе» заваблівае чытачоў: «Але няхай чытач не палохаецца. У аповесьці ня толькі тэхнічная тэматыка прысутнічае. Ёсьць там і прыгоды, ёсьць і каханьне». Пра каханьне ў нашай літаратуры пісалі нямала, а вось тэхнічнай тэматыкі было малавата, і, магчыма, яна — гэта тое, што акурат можа зацікавіць стомленага каханьнем чытача, які чамусьці ўжо не лічыць паўстаньне Каліноўскага актуальным і злабадзённым.

Спрабуючы прымірыць меркаваньне Паўла Абрамовіча зь меркаваньнямі яго апанэнтаў у камэнтарах і іншых крытыкаў, хачу нагадаць пра праблему, зь якой мы сутыкаемся, гаворачы пра беларускую літаратуру, сучасную і не — а менавіта пра праблему фону. Мы можам, напрыклад, сказаць: кніга X — гэта найлепшая кніга, якая выйшла сёлета ў Беларусі; параўнайце яе з кнігамі Y і Z — яны ж нашмат горшыя. Але мы можам сказаць і так: кніга X — кепская, параўнайце яе зь сёлетнімі выданьнямі брытанскіх, францускіх і нямецкіх выдавецтваў, і вы ўбачыце, як ёй далёка да ідэалу.

І я таксама стаю цяпер перад гэтай цікавай дылемай: з аднаго боку, можна параўнаць аповесьць «Рух» з паловай поўнага сьпісу сёлетняга Гедройця, а з другога — паглядзець на яго на фоне ну хаця б апошняга брытанскага рамана, які я прачытала, «Дзіцячай кнігі» Антоніі Бает (шорт-ліст Букераўскай прэміі 2009 году). Параўнаньне з Бает будзе тут дарэчы таму, што ад 2009-га да 2015-га прайшло няшмат часу, але найперш таму, што брытанская аўтарка будуе свой твор падобным чынам. Яна бярэ некалькіх гістарычных асоб (альбо ўжывую, так бы мовіць, альбо ў выглядзе прататыпаў), вывучае вялізную колькасьць матэрыялу ад паліванай керамікі да гісторыі суфражызму і выдае 800-старонкавы раман пра ілюзіі belle époque ў Брытаніі і іх руйнаваньне падчас Першай сусьветнай вайны. Успрыняцьце твору можа вельмі зьмяніцца ў залежнасьці ад фону, на якім ён разглядаецца.

Каб не адыходзіць далёка ад Антоніі Бает і яе «Дзіцячай кнігі», выкажу думку, што творы такога тыпу — заснаваныя на гістарычных падзеях, часам ня самых вядомых шырокаму чытачу, з моцным дакумэнталістычным складнікам, які патрабуе ад аўтара грунтоўнага веданьня крыніц, і, аднак, з выдуманым сюжэтам і прыгожай аўтарскай тэорыяй на тэму таго, як яно ўсё насамрэч было, — зьявіліся ў тым ліку ў адказ на цікавасьць чытачоў да літаратуры нон-фікшн. Гэта сучасны гістарычны раман, далёкі ад такіх любімых у беларускай літаратуры вальтэрскотаўскай і караткевічаўскай традыцыяў. У аповесьці «Рух» аўтар паспрабаваў увесьці ў беларускі кантэкст гэты тып гістарычнага рамана (хоць папярэдняя традыцыя ў ім усё яшчэ моцна адчуваецца) і сьледам за Альгердам Бахарэвічам зь яго «Шабанамі» паказаць, што нон-фікшн у мастацкім творы — гэта ня так і страшна.

Пасьля чытаньня ладнай часткі выдадзенага беларускімі выдавецтвамі ў 2014 годзе я гатовая, насуперак словам Паўла Абрамовіча, бачыць у аповесьці патэнцыял, варты гедройцеўскага лонг-ліста.

А цяпер вернемся да праблемы фону, якая для нас сапраўды зьяўляецца праблемай. У сёньняшнім сьвеце ёсьць безьліч цікавых кніг, якія мы, сёньняшнія адукаваныя чытачы, можам чытаць у арыгінале ці ў перакладах на розныя мовы. У прынцыпе, нам нічога не перашкаджае махнуць рукой на ўсё і чытаць толькі выдатна прадуманыя сямейныя сагі, выкшталцоны дызэльпанк ці дасьціпны фан-фікшн пра любімых герояў «Зорных войнаў» — гэта калі мы пужаемся фону замежных нацыянальных літаратур, гісторыя якіх налічвае не адно стагодзьдзе. Ёсьць і іншая крайнасьць — чытаць толькі беларускае, бо наша літаратура цалкам самадастатковая (на тое ёсьць і нядаўняе рашэньне Нобэлеўскага камітэту), і лічыць любую кнігу, дзе згадваецца наша родная гаротная старонка, апрыёры годным літаратурным творам^; на гэтым фоне зрабіць нешта цікавае, нешта першы раз нашмат прасьцей. І таму я стаю на гэтым раздарожжы: пасьля чытаньня «Дзіцячай кнігі» мне вельмі хочацца раскрытыкаваць «Рух», аднак пасьля чытаньня ладнай часткі выдадзенага беларускімі выдавецтвамі ў 2014 годзе я гатовая, насуперак словам Паўла Абрамовіча, бачыць у аповесьці патэнцыял, варты гедройцеўскага лонг-ліста.

І апошняе: у сваім інтэрвію Свабодзе Алесь Пашкевіч сказаў, што яго аповесьць — гэта «не зусім беларуская стылістыка і жанравасьць». Мне хочацца пажадаць беларускай літаратуры, каб творы такой не зусім беларускай і нават дарэшты не беларускай жанравасьці і стылістыкі ў ёй зьяўлялася ўсё больш. Як напісаў у артыкуле «Пра ўсё і пра ўсіх», наракаючы па панаваньне тэмы «пра беларусаў і Беларусь» у перакладах зь беларускай шматмоўнай літаратуры, Антон Францішак Брыль, «літаратура, якая стаіць за дзьвярыма, нашмат большая, чым бачна ў вочка; то расчынім дзьверы: хай вярблюды ўвойдуць». Арыгінальнай літаратуры вярблюды і Рудольф Дызэль таксама не зашкодзяць.

Ганна Янкута, svaboda.org

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства Асоба

Мастаку Вячку Целешу — 85. «Каб я асыміляваўся і стаў латышом, то мой шлях у прафэсійнае мастацтва, магчыма, прайшоў бы трошкі лягчэй»

Беларускі мастак, пэдагог, філякартыст, краязнавец і грамадзкі дзеяч нарадзіўся ў мястэчку Краснасельскі Ваўкавыскага...

valiancina_shauchenka
Культура

Паглядзіце, якія файныя паштоўкі са Скарынам выйшлі ў беларускім выдавецтве

Серыю паштовак «Еўрапейскія пуцявіны Францішка Скарыны» намаляваў мастак Міхаіл Дайлідаў. Каляровую падборку надрукавалі...

valiancina_shauchenka
Адукацыя

«Жуйка» на партрэце Лукашэнкі і ангельская мова для... допыту палонных

Савецкія падручнікі. Больш дысцыпліны. Ідэалогія. Выхаванне працай. Ангельская мова — не трэба. «Школа — гэта храм»....

valiancina_shauchenka
Грамадства Адукацыя «Мама, не журыся!»

Выпрабаваньне «разьмеркаваньнем». Лявон Вольскі пра змены ў беларускай сістэме адукацыі

«У Эўропе толькі адна такая краіна з разьмеркаваньнем. РБ. І вось як увялі, дакладней, вярнулі гэтую савецкую...

Апошнія навіны

    Грамадства Асоба
    Мастаку Вячку Целешу — 85. «Каб я асыміляваўся і стаў латышом, то мой шлях у прафэсійнае мастацтва, магчыма, прайшоў бы трошкі лягчэй»
    Культура
    Паглядзіце, якія файныя паштоўкі са Скарынам выйшлі ў беларускім выдавецтве
    Адукацыя
    «Жуйка» на партрэце Лукашэнкі і ангельская мова для... допыту палонных
    Грамадства Адукацыя «Мама, не журыся!»
    Выпрабаваньне «разьмеркаваньнем». Лявон Вольскі пра змены ў беларускай сістэме адукацыі
    Грамадства
    Святлана Курс: Беларусамі быць цяжка. Але ж цікава і шыкарна
    Грамадства
    «Я зазіраю сабе ўсярэдзіну, і здаецца, што мае ідэалы не зьмяніліся, ня страцілі каштоўнасьць». Сёння 61 год Алеся Бяляцкаму
    Гісторыя
    Як Агінскі спрабаваў адрадзіць Вялікае Княства Літоўскае?
    Музыка
    Музычная знаходка: спецыялісты з Мінска аднавілі страчаны твор беларускага кампазітара ХІХ стагоддзя
    Культура Беларуская мова
    Анімэ, манга і фанфікі ў беларускай культурнай прасторы. Дзе шукаць?
    Літаратура
    Юля Цімафеева: «Я вельмі ганаруся, што нясу нашую беларушчыну, нашую мову да амерыканскай публікі»
    Культура Літаратура
    30 верасня распачынаецца фестываль PRADMOVA. На яго прыедуць беларускія пісьменнікі і інтэлектуалы з усяго свету
    Грамадства Беларусы свету
    Ва Уроцлаве ў кастрычніку пройдзе ХI Фестываль Незалежнай Беларускай Культуры
    Грамадства
    Вампіры, прывіды, шкілеты і крывавыя дрэвы: расказваем пра містычныя месцы ў Беларусі
    Гісторыя
    Сувораў напаў, парушыўшы рыцарскія традыцыі. Трагедыя бітвы пад Сталовічамі
    Грамадства Літаратура
    Навінка: выдавецтва Gutenberg Publisher выпусціла раман «Круглая Square» Вала Клемэнта

Афіша

  • 27.09 — 08.10Восеньскі салон у Мінску
  • 27.09 — 19.11Фотавыстава Андрэя Логінава «CHAROMUSHKI ODYSSEY 1930-2023» у Познані
  • 27.09Паказ фільма «Ператрымка» ў Берліне!
  • 27.09Беларускамоўны квіз у Беластоку
  • 28.09Зміцер Вайцюшкевіч у Варшаве
  • 28.09Вольга Гапеева і Дзмітрый Строцаў у Патсдаме
  • 30.09 — 01.10Фестываль інтэлектуальнай кнігі PRADMOVA ў Батумі

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • «Мне заўсёды быў чужы такі тупы беларускі нацыяналізм». Вялікая размова з Альгердам Бахарэвічам
    • Двое сяброў 10 гадоў падарожнічалі па краіне і выдалі кнігу пра неверагодна прыгожую Беларусь
    • Што паслухаць у апошнія цёплыя дні восені: эксперыментальная электроніка, міфалагічны рэп і змрочны эмбіент
    • Сёння Багач. Распавядаем, як адзначалі традыцыйна і як можна адсвяткаваць у сучасных умовах
    • «Хоць пад ботам акупанта, рабіць беларускую працу». Да дня народзінаў Наталлі Арсенневай
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип