• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • Афіша
21.06.2022 | Літаратура

Кнігі аўтараў, якія не падабаюцца ўладзе, у Беларусі яшчэ ёсць. Але ці многія рызыкнуць іх чытаць адкрыта?

«Салідарнасць» прайшлася па сталічных кнігарнях і бібліятэках, каб паглядзець: ці ёсць зараз на паліцах «непажаданая літаратура», ці шмат наогул беларускіх кніг, альбо засталіся толькі ідэалагічна правільныя аўтары з праўладнага Саюза пісьменнікаў?


lib_1-19.jpg


***

Наўздагад зазіраем у бліжэйшую дзіцячую бібліятэку. Тут ціха, але зусім не пуста: мамы з малымі выбіраюць яркія кніжкі з малюнкамі, падлеткі рознага ўзросту шукаюць кампраміс паміж забаўляльным і карысным чытвом.

— Нам Караткевіч патрэбны, «Нельга забыць», і яшчэ Чорны, — адзначае птушачкамі ў спісе жанчына з дачкой-старшакласніцай, і бібліятэкарка прыносіць з фондаў патрэбнае. — Ой, а тут напісана «Леаніды не вернуцца да Зямлі»…

— Гэта адзін і той жа твор, проста выдаваўся пад рознымі назвамі, — тлумачыць супрацоўніца,  — і Караткевіча ў свой час за яго вельмі крытыкавалі, маўляў, не бывае такога кахання, як ён апісаў. Вельмі раю, прыгожая гісторыя.

Наступны ў чарзе хлопец бярэ тры рускамоўныя кнігі, адну — на беларускай, усе са спісу пазакласнага чытання, яшчэ некалькі чалавек абмяжоўваюцца папулярнымі гісторыямі ў жанры фэнтэзі.

Вывучаючы стэлажы з кнігамі — а тут усе алфавітныя паказальнікі і абвесткі, на хвілінку, напісаныя па-беларуску, хоць самі беларускамоўныя кнігі займаюць толькі шэсць шафаў у дзвюх залях — асцярожна цікавімся ў дзяўчат-супрацоўніц, ці чулі яны пра спісы «забароненых» аўтараў.

Ціхенька адказваюць, што чулі, але канкрэтна да іх нічога падобнага не прыходзіла.

— Куды яшчэ змяншаць колькасць беларускіх кніг на паліцах, — уздыхае дзядуля, які прывёў у бібліятэку ўнука, — калі па школьнай праграме сучасным дзецям прапануюць усё тых жа аўтараў, што я некалі чытаў — Лынькоў, Колас, Купала, Мележ, Шамякін, Чорны. Гэта класікі, а дзе сучаснасць?

lib_2-19.jpg

lib_3-19.jpg

Дзеля справядлівасці, ёсць на стэндах дзіцячай бібліятэкі і сучаснасць, прадстаўленая не толькі «Прыгодамі Шубуршуна» ад экс-міністра інфармацыі Алеся Карлюкевіча, але і вялікім шэрагам аўтараў ад Рыгора Барадуліна да Аляксея Якімовіча. На аддаленых паліцах знаходзім нават выданне Уладзіміра Арлова «Рандэву на манеўрах» 1992 года, аздобленае бел-чырвона-белай стужкай.

На ўмовах ананімнасці адна з супрацоўніц іншай бібліятэкі, якраз школьнай, пацвердзіла «Салідарнасці» існаванне спіса «непажаданых» аўтараў, але зазначыла, што ніякага афіцыйнага дакументу — загаду ці распараджэння, дзе былі б подпісы і пячаткі адказных асоб, — іхняя школа не атрымлівала.

— Не ведаю, да чаго гэта прывядзе ў перспектыве. Але па маіх назіраннях, хто чытае пад прымусам, той і не заўважыць, больш ці менш задалі, а хто зацікаўлены, той знойдзе — не ў нас, так у кнігарні ці ў інтэрнэце.

***

Зазіраем у Дом кнігі «Светач». Выбар прадыктаваны дзвюма прычынамі: з аднаго боку, гэта найбольшая дзяржаўная кнігарня ў Мінску, а з другога — па чутках, дырэктара «Белкнігі» Аляксандра Вашкевіча нядаўна знялі з пасады за недастаткова актыўнае прасоўванне літаратуры дзяржвыдавецтваў.

Цікава, як гэта адбілася на асартыменце?

Хоць кнігарня знаходзіцца ў самым што ні ёсць турыстычным цэнтры, пакупнікоў і проста наведнікаў цяпер няшмат. Самыя папулярныя аддзелы — дзіцячай літаратуры і сувенірны, дзе прыцягваюць увагу разнастайныя сімпатычныя паштоўкі, а таксама карта ВКЛ.

lib_4-19.jpg

lib_5-19.jpg

А яшчэ тут ёсць зручная штука — сістэма пошуку ў электронным каталогу. Па ёй і правяраем  наяўнасць шэрагу кніг. Напрыклад, Оруэл, раман-антыутопію якога «1984» ў Беларусі ці то неафіцыйна забаранілі, ці то проста прыбралі з паліц пад прылавак. І што б вы думалі? Ёсць цэлыя два асобнікі, нават свяжак, 2022 году перавыдання ад расійскага выдавецтва.

Наступны запыт — Віктар Марціновіч, раман якога «Рэвалюцыя» летась уваходзіў у топ-3 найбольш прадаваных кніг у Беларусі. Зараз у наяўнасці толькі «Ноч» — ні «Мовы», ні «Рэвалюцыі» ў «Белкнігі» для чытачоў няма.

Як няма і твораў Някляева — ні на стэндах, ні ў каталозе. Затое ёсць два асобнікі кніг Святланы Алексіевіч — мабыць, апошнія.

lib_6-19.jpg

lib_7-19.jpg

Але зусім не яны стаяць на бачным месцы ў аддзеле беларускай літаратуры. Звонку, бліжэй да ўваходу, сцелажы застаўленыя прадукцыяй, разлічанай на турыстаў — маляўнічымі фотаальбомамі з беларускімі краявідамі і багата ілюстраванымі зборнікамі па культуры і гісторыі, падарункавымі выданнямі класікаў і г.д.

А вось з другога боку шафаў зусім іншы каленкор. Тут кніжкі Купалы і Коласа спакойна суседнічаюць з нашумелай «Песняй пра Цімура» Адамовіча, а Багдановіч — з прапагандысцкімі опусамі калумністаў «СБ» і зборнікам  Генпракуратуры «Генацыд беларускага народа».

Некалькі паліц застаўленыя кніжкамі пладавітага Мікалая Чаргінца — экс-старшыні праўладнага Саюза пісьменнікаў. Куды да яго цвёрдых вокладак і вялікіх накладаў сціплым і тоненькім кніжачкам з серыі «100 выдатных дзеячаў»…

lib_8-19.jpg

lib_9-19.jpg

Асобнае месца на стэндзе займае шматтомнік «Рэспубліка Беларусь: 25 год стварэння і здзяйсненняў». Гэты ўзор пафасу ў 7 тамах  ствараўся цэлым калектывам — толькі ў  рэдкалегію ўвайшлі Станіслаў Зась, Наталля Качанава, Уладзімір Макей, Віктар Шэйман ды іншыя. Незразумела толькі, чаму яго прадаюць у звычайнай кнігарні, а не прымусова рэалізуюць у дзяржарганізацыях.

Іронія лёсу: на адной паліцы стаяць вокладка да вокладкі кніжкі прапагандыста і вядомага крытыка, якая страціла працу з-за «няправільнай» грамадзянскай пазіцыі, «Нарысы гісторыі беларускага камсамолу» і «Маляўнічая гісторыя ад Рагнеды да Касцюшкі». І так, творы «непажаданых» аўтараў са згаданага чорнага спісу тут таксама ёсць. А яшчэ тут нямала перакладаў — з і на беларускую, у тым ліку, да прыкладу, творы Амара Хаяма і Тараса Шаўчэнкі.

lib_10-19.jpg

lib_11-19.jpg

***

Калі вы не можаце знайсці ў Мінску раман «1984», а цягне тэрмінова перачытаць — запішыцеся ў бібліятэку. Хоць бы імя Пушкіна. З вас — пашпарт, фота і 60 капеек для афармлення чытацкага білету, вам — магчымасць узяць на рукі больш дзесяці розных выданняў Оруэлла, у тым ліку ўсе раманы ў адным томе.

«Сабак Еўропы» Бахарэвіча вы тут, канешне, не знойдзеце — як і іншых кніг, якія ўлады афіцыйна прызналі «экстрэмісцкай літаратурай». Але іншыя творы — і Бахарэвіча, і Святланы Алексіевіч, і пераклады Андрэя Хадановіча, і вавыяданні Барыса Пятровіча, і песні ды вершы Уладзіміра Някляева — вельмі нават.

Але сапраўднай скарбонкай, у якой можна знайсці амаль усё, застаецца «нацыяналка» — Нацыянальная бібліятэка Беларусі. Уявіце толькі: тут захоўваецца больш як 150 выданняў твораў Святланы Алексіевіч на розных мовах свету, ад беларускай да персідскай, карэйскай і нават малаялам — адной з дзвюх дзясяткаў афіційных моваў Індыі!

lib_12-19.jpg

lib_13-19.jpg

Акурат сюды варта было б зазірнуць прапагандыстам, якія заклявалі кнігарню Янушкевіча і патрабавалі ад выдаўца тэрмінов пералічыць ім, што ж такога напісаў Някляеў — бо ў «нацыяналцы» ёсць і згадка пра свежы раман пісьменніка «Гэй Бэн Гіном», выдадзены ў 2022-м (фізічна кнігі тут, праўда, няма), і ранейшыя апавяданні, паэмы і вершы, у тым ліку якія выйшлі ў серыі «Школьная бібліятэка», і нават дыскі з песнямі, якія выконвалі не адны толькі «экстрэмісты», а лаяльныя ўладам «Сябры», «Верасы», Ціхановіч і Паплаўская, «Бяседа».

Дарэчы, пра «экстрэмістаў» — у тутэйшых архівах іх багата. Узяць хоць літаратуразнаўчыя  працы Аляксандра Фядуты, хоць удзельнікаў праекту «100 бардаў Свабоды», сярод якіх Максім Знак, Кацярына Ваданосава, Піт Паўлаў, Таццяна Грыневіч; хоць зборнік паэзіі Андрэя Хадановіча «Сто лі100ў на t*t.by» (апошні, відаць, цяпер двойчы забаронены?).

lib_14-19.jpg

lib_15-19.jpg

— Кнігі аўтараў, якія не падабаюцца ўладзе, у Беларусі яшчэ ёсць, — зазначае былы супрацоўнік Нацыянальнай бібліятэкі. — Але ці многія рызыкнуць іх чытаць — вось так, адкрыта, афармляючы на сваё імя ў бібліятэцы? Асаблів калі згадаць, як адносна нядаўна чытанне беларускіх класікаў у электрычцы прызнавалі пікетам і давалі людзям вялікія штрафы і «суткі».

Мне здаецца, свабодная мастацкая літаратура і нон-фікшн хутчэй пяройдуць на падпольнае становішча і будуць распаўсюджвацца або ў інтэрнэце, альбо, як у савецкія часы, самвыдатам.

Чытайце па тэме:

Пагром выдавецтваў. Канец беларускай кнігі ці — рэлакацыя?

Салідарнасць

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Наста Кудасава: «Можа, варта задумацца, ці не наследуем мы каланіяльнае мысленне разам з русіфікаванымі назвамі»

Беларуская паэтка Наста Кудасава на сваёй старонцы ў Фэйсбук разважае, як правільна перакладаць на беларускую...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Чаму мы вядземся на фэйкавыя навіны?

Алесь Тодараў разбіраецца на budzma.org з тым, што такое фальшывыя навіны, чаму іх чытаюць і чым можа абярнуцца для...

valiancina_shauchenka
Грамадства Гісторыя

Кёнігсберг. Калінінград. Каралявец. Дзівосная гісторыя месца, якое прыцягвае пільны геапалітычны позірк

Як правільна называць горад, створаны ў выніку злучэньня трох гарадоў? Ці мела Беларусь шанцы атрымаць свае землі...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Дапыталі маці, забралі медаль «100 гадоў БНР». Сяргей Бульба расказаў пра ператрус у сваякоў

Падчас ператрусу ў сваякоў заснавальніка «Белага Легіёну» Сяргея Бульбы сілавікі забралі медаль «100 гадоў БНР» і дыплом...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Наста Кудасава: «Можа, варта задумацца, ці не наследуем мы каланіяльнае мысленне разам з русіфікаванымі назвамі»
    Грамадства
    Чаму мы вядземся на фэйкавыя навіны?
    Грамадства Гісторыя
    Кёнігсберг. Калінінград. Каралявец. Дзівосная гісторыя месца, якое прыцягвае пільны геапалітычны позірк
    Грамадства
    Дапыталі маці, забралі медаль «100 гадоў БНР». Сяргей Бульба расказаў пра ператрус у сваякоў
    Грамадства Музыка
    «Тут свая Беларусь». Сяржук Доўгушаў – пра новае жыццё ў ЗША
    Грамадства
    Медытацыя па-беларуску. Явар
    Музыка
    Фестываль «Рок за Баброў» пераносіцца на 2023 год
    Грамадства Кіно
    «Дом там, дзе я?» Выйшаў фільм пра беларускіх творцаў выгнанні
    Грамадства Літаратура
    Памёр пісьменнік і журналіст Эрнэст Ялугін
    Гатуем з «Будзьма!» Навіны "Будзьма!"
    Курыныя сэрцайкі з фасоляю — страва супраць зла ад Святога Патрыка. Гатуем з «Будзьма!»
    Грамадства
    Палітзняволенаму журналісту Анджэю Пачобуту не перадаюць лісты ад сына, бо яны па-польску
    Грамадства
    Пракрастынацыя: як яе перамагчы. Карысныя парады
    Грамадства Гісторыя
    У памяць аб забітых у Гродзенскай турме ўсталююць мемарыяльную шыльду
    Грамадства Літаратура
    Каралеўству патрэбны героі. Выйшаў з друку працяг дзіцячага беларускага фэнтэзі пра рыцара Янка і каралеўну Мілану
    Грамадства
    Коска ператвараецца ў Палатно: стала вядома новая назва рэгіянальнага медыя

Афіша

  • 26.06

    Фестываль інтэлектуальнай кнігі PRADMOVA ў Вільні

  • 26.06 — 24.07Выстава Марка Шагала ў Варшаве
  • 26.06Выстава беларускага іканапісу XVII стагоддзя ў Мінску
  • 26.06Выстава выцінанак Галіны Жураўлёвай у Лепелі
  • 26.06 — 30.06Творы Руфіны Базловай на выставе «The Medium is the Message: Flags and Banners» у ЗША
  • 26.06 — 30.07Выстава «Янка Купала і Якуб Колас. Досціпы ад класікаў» у Мінску
  • 26.06 — 30.06Выстава маляванак па матывах твораў Марка Шагала ў Мінску
  • 26.06Фотавыстава Глеба Бурнашава, Ігара Ганчарука и Алы Савашэвіч у Кракаве

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Relikt выдаў альбом-падарожжа ў залатыя часы беларускага рока (аўдыё). Прэм’ера на «Будзьме»
    • Мая складаная беларуская праблема. Эсэ Ганны Янкуты
    • «Беларускі пісьменнік Васіль Быкаў уварваўся ва Украіну ў складзе расійскага войска?..» Адкрыты ліст Уладзіміра Някляева міністру адукацыі і навукі Украіны
    • Як слуцкая журналістка перайшла на беларускую мову і як на гэта рэагуюць месцічы
    • Усё можна перажыць, калі падабраць правільную песню: ТОП-5 беларускіх трэкаў ад Сяргея Башлыкевіча
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM