Як змясціць 1000-гадовую гісторыю свайго горада ў дынамічны ролік на 5 хвілін? Як знайсці каманду аднадумцаў і не спатыкнуцца аб вострыя камяні ідэалогіі? Як пасля прыняць больш за сотню падзякаў і вытрымаць крытыку нядобразычліўцаў?
Марыя Булавінская
Марыя Булавінская, гісторык з Гомеля, разам з творчай камандай краязнаўцаў і мастакоў амаль год таму запусціла ў сеціва анімаваны ролік “Тысячагадовая гісторыя Гомеля”.
Сёння яна распавядае не толькі пра матывацыю да працы і гісторыю стварэння, але і пра фідбэк, які атрымала за год, пакуль ролік на канале Youtube прагледзела ўжо амаль 15 000 чалавек. Усяго ж на розных пляцоўках, з большага ў сацсетках, гледачоў назбіралася каля 70 000 чалавек.
“Перагледзелі шмат аналагаў, але хацелася свайго – непаўторнага!”
– Як у вас з’явілася ідэя зрабіць такі ролік?
– Ідэя нарадзілася даўно, яшчэ калі толькі з’явіўся ролік “Будзьма беларусамі!”. Ролік нас і натхніў, маўляў, чаму б не зрабіць нешта падобнае пра гісторыю Гомеля за 5 хвілін? У нашым горадзе папулярызуецца гісторыя ХІХ ст., часоў Расійскай імперыі, калі тут дзейнічалі Румянцавы, Паскевічы. А вось пра “дарумянцаўскія” часы гамельчукі амаль нічога не ведаюць.
Такім чынам, мы хацелі з дапамогай роліка прыгожа і папулярна распавесці пра невядомыя старонкі гісторыі Гомеля. Арыентаваліся мы на тое, каб ролік быў цікавы акурат гамельчукам.
– Акрамя роліка “Будзьма беларусамі!” вы арыентаваліся на нейкія аналагі?
– Ведаю, што такія ролікі ў стылі “гісторыя за 5 хвілін” ёсць таксама ў Літве, у Польшчы. Мы шмат чаго прагледзелі, але зрабіць хацелася менавіта сваё, непаўторнае. Шукалі розныя тэхнікі, але спыніліся на анімацыі.
Малюнкі Філіпа Какошы, якія з’яўляліся падчас стварэння роліка
У нашай камандзе быў вельмі добры мастак – Філіп Какоша. З ім дамовіліся пра тэхніку выканання, візуальныя планы. Мабыць, можна было зрабіць і складаней, але такой справай мы займаліся ўпершыню і разлічвалі адно на свае сілы.
Анімаваныя гісторыі: як сябе бачаць Літва, Латвія, Польшча, Чэхія і Беларусь
“Будучыня – за візуальным фарматам”
– Папулярызаваць гісторыю, на вашу думку, больш перспектыўна з дапамогай дынамічных кароткіх відэа і сацыяльных сетак або як у “старыя добрыя часы” – кніжкамі?
– І кнігі, і відэа, і сацсеткі могуць суіснаваць, натуральна. Кожнаму свой фармат. Магчыма, у нашы часы кнігі менш папулярныя, людзі імкнуцца атрымліваць інфармацыю з мультымедыйных, візуальных крыніцаў. На маю думку, будучыня акурат за гэтымі фарматамі. Зрэшты, калі кніга цікавая і сапраўды якасна выдадзеная, чаму б і не.
Радзімічы, заснавальнікі Гомеля. Мастак – Філіп Какоша
– Але каб стварыць нават кароткі, але якасны і сэнсоўны ролік, мабыць, не адну кнігу трэба перачытаць…
– Так, згодная. Над сцэнаром у нас працавалі гісторыкі: Сяргей Балахонаў, Юры Панкоў, я. Былі кансультанты таксама. Ведаеце, каб усё атрымалася якасна нават у папулярным жанры, каб адабраць і сцісла падаць найбольш важныя факты, патрэбныя прафесіяналы!
“Мае героі Гомеля – Станіслаў Шабунеўскі і Палута Бадунова”
– Ці былі ў камандзе спрэчкі наконт ступені важнасці герояў альбо гістарычных эпізодаў?
– Жорсткіх спрэчак не было – мы ж каманда аднадумцаў. Разам з тым, у кожнага свая ўлюбёная эпоха. На тэму нашых унутраных ідэйных “баталіяў” мастак у перапісцы нават асобныя коміксы маляваў – жартаваў такім чынам (смяецца). Нехта хацеў больш кантэнту пра XVII–XVIII стст., нехта яшчэ нечага хацеў… Галоўнае, што прыйшлі да згоды.
Каманда, якая працавала над ролікам. Мастак – Філіп Какоша
– У роліку шмат герояў – Альгерд, Бадунова, Сухі, Румянцаў, Паскевіч ды іншыя. Хто для вас асабіста галоўны герой гісторыі Гомеля?
– Станіслаў Шабунеўскі, архітэктар горада. Да яго прыходу Гомель нічым асаблівым не адрозніваўся ад іншых правінцыйных гарадоў Беларусі канца ХІХ ст: крамкі, адна- і двухпавярховыя прыбытковыя дамы… Прафесійнай архітэктуры было вобмаль. Так, быў палац. Так, тут працаваў ангельскі архітэктар Джон Кларк. Але па факце горад не вылучаўся сярод іншых.
З прыходам Шабунеўскага (а быў ён зусім малады, пасля інстытута) горад набыў свой твар! Станіслаў Шабунеўскі працаваў і да рэвалюцыі, і ў савецкія часы. Яго творы ўвайшлі ў скарбонку найлепшых будынкаў Беларусі канца ХІХ – першай паловы ХХ стст.
– А яшчэ?
– Сярод іншых герояў, канечне, Палута Бадунова, дзяячка БНР, якая паходзіла з Гомеля. На вялікі жаль, і яе памяць, і памяць Шабунеўскага пакуль не ўшанаваныя належным чынам.
Дзеячы Гомеля ХХ ст. Мастак – Філіп Какоша
“Сапраўды якасны прадукт, ім шмат заплацілі…”
– З моманту выхаду роліка прайшоў амаль год – ці атрымалі вы нейкі фідбэк?
– Мне было неймаверна цікава дазнацца, як гамельчукі паставіліся да роліка! Мы атрымалі нечакана шмат водгукаў: больш за сто са словамі падзякі. Пераказваць і хваліцца не буду, навошта? (смяецца)
– А што наконт крытыкі?
– Крытычныя водгукі ў асноўным былі ад праціўнікаў нацыянальнай гісторыі. Пісалі, маўляў, ролік стварылі “русафобы”, “якая БНР”, “чаму Другая сусветная, а не Вялікая Айчынная?” і г.д. – фразы-штампы. Пісалі, чаму мы не распавялі пра індустрыяльны ўздым сярэдзіны ХХ ст… Але каго, даруйце, індустрыялізацыя можа на нешта натхніць, заахвоціць?
Малюнкі Філіпа Какошы, якія з’яўляліся падчас стварэння роліка
Нам таксама казалі, што чыноўнікі абмяркоўвалі ролік і прыйшлі да высновы, што яго можна было б і ў школах паказваць, калі б не бел-чырвона-белыя сцягі і згадка пра рэпрэсіі 1930-х. Але як гэта можна прыбраць з гісторыі? Як можна замоўчваць старонкі мінулага? Гэта ж вельмі важна!
– То бок крытыка тычылася ідэалогіі роліка, а не гістарычнай фактуры ці якасці?
– Менавіта. І ў гэтым сэнсе мне нават падабаліся крытычныя каментары, маўляў, “гэта сапраўды якасны прадукт, ім напэўна шмат заплацілі…” Наконт “шмат заплацілі” мне смешна, затое нават крытыкі прызналі што наш прадукт якасны.
“Патрэбнае самакіраванне, каб самім абіраць помнікі і назвы вуліц”
– Чаго не хапае нашым гарадам і мястэчкам для стварэння прывабнага вобразу сваёй мінуўшчыны?
– Мінуўшчына ў нас сама па сабе прывабная, але не хапае пунктаў прыцягнення, якія б распавялі пра гэтую мінуўшчыну. Што для гэтага трэба? Каб было самакіраванне і гараджане ўдзельнічалі ў жыцці свайго горада: самі прапаноўвалі, якія помнікі хочуць бачыць, як маюць называцца вуліцы. І, канечне ж, удзел у гэтым працэсе спецыялістаў: гісторыкаў, краязнаўцаў, архітэктараў. А ў нас гараджане не могуць нічога… Колькі ні прасі – не паставяць пры гэтай уладзе помнік Шабунеўскаму.
– Ён жа не палітык, а архітэктар. У СССР таксама працаваў, будаваў для горада… Чаму не паставяць?
– У 2000-х нават быў падпісаны ўказ аб усталяванні помніка Шабунеўскаму, былі эскізы, праведзены конкурс, адабраныя пераможцы… Але ён быў рэпрэсаваны, таму, напэўна, працэс і спынілі. Таксама важна, што сёння больш у пашане сілавікі, чым творцы. Менавіта ім пастаўленая вялізная колькасць помнікаў.
“Зусім хутка – фільм пра Станіслава Шабунеўскага!”
– Ці працуеце цяпер над нечым у падобным фармаце?
– Так, цягам трох тыдняў будзе прэзентаваны вялікі фільм, прысвечаны акурат Станіславу Шабунеўскаму. Ствараўся ён для канала “Белсат”, там жа яго і пакажуць. Для фільма, як і для роліка, працаваў той жа мастак – Філіп Какоша. Думаем зацікавіць гамельчукоў і лёсам чалавека, і лёсам ягоных будынкаў. Назва – “Рэпрэсаваная архітэктура”.
Станіслаў Шабунеўскі. Мастак – Філіп Какоша
– Чаму такая назва?
– Бо рэпрэсаваны фактычна быў не толькі сам архітэктар, але і ягоныя творы. Пасля вайны шмат ягоных шэдэўраў у стылі мадэрн беспадстаўна зносіліся альбо перабудоўваліся да непазнавальнасці… У модзе быў сталінскі ампір.
Удзельнікі здымак уводнай часткі роліка. Пасярэдзіне – Юры Жыгамонт
– Што б вы параілі іншым краязнаўцам і гісторыкам, якія мараць аб папулярызацыі лакальнай спадчыны?
– Галоўнае – знайсці каманду аднадумцаў, якія будуць гарэць гэтым, якія будуць спецыялістамі ў нейкай сферы, якім будзе падабацца тэма. Тады ўсё атрымаецца! Як іх знайсці і згуртаваць? У нас атрымалася дзякуючы краязнаўчай суполцы “Пошукі старога Гомеля” ў “Вконтакте”. Праз яе мы і знайшлі адно аднаго. Я ўпэўненая, што такая каманда здольных і таленавітых людзей ёсць у кожным горадзе!
Алесь Кіркевіч
