Учора ўначы, пад халодны лістападаўскі дождж са сьнегам у Празе, я слухаў Коэна: «Алілуя», «Бывай, Мэрыэн», «Сузана». І двойчы ці тройчы — «Танчы са мной да канца каханьня».

Яго нізкі барытон, амаль бас, яго цёмная эротыка і цьмяная вобразнасьць клаліся на цягучую і рытмічную мэлёдыю з габрэйскімі матывамі — у фільме «Пах жанчыны» сьляпы Аль Пачына танчыць пад Коэна, як танчаць перад канцом сьвету, але на пачатку каханьня.

Учора ўначы Коэн памёр у Лос-Анджэлесе. Ён нарадзіўся ў Канадзе ў заможнай габрэйскай сям’і выхадцаў, вядома ж, з абшараў Вялікага Княства Літоўскага. Пісаў выдатную прозу, паэзію, але музыка забрала яго ўсяго. Музыка быццам простая — пераважна акустычная гітара, клявішы. Тэксты, настоеныя на Бібліі і эмоцыях разьвітаньня. Песень ня так і шмат — зь дзясятак альбомаў (толькі адзін залаты, болей за паўмільёна кружэлак). Заўсёды ў касьцюме, пры гальштуку, на сцэне часта ў капелюшы. Пасярэдзіне пасьпяховай кар’еры — шэсьць гадоў у дзэн-манастыры ў гарах: разграбаючы сьнег, чысьцячы прыбіральні, спасьцігаючы іншы сьвет .

Ён выбраў свой музычны шлях. Гэта быў няпросты выбар у эпоху «Бітлз» (гэта не маё харчаваньне, сказаў ён пра сваіх славутых сучасьнікаў). Боб Дылан неяк расказаў яму пра сваю размову з адным папулярным выканаўцам. Той сказаў: «Боб, ты нумар 1. Але я — нумар 2». Дылан, які сябраваў з Коэнам, сказаў: «Лэні, насамрэч нумар 1 — гэты ты». (Пасьля чаго ў сваім стылі дадаў: «Я — нумар 0»)

Дылан, аднак, быў сур’ёзны: я чытаў яго музычны разбор адной з самых простых песень Коэна, і было ўражаньне, што гэта разбор сымфоніі.

З 2008-га па 2013-ы Коэн вярнуўся на сцэну і падчас сусьветнага турнэ даў амаль 400 канцэртаў, па тры-чатыры гадзіны кожны. Яму было за семдзесят, і ён правёў на сцэне больш за 1100 гадзінаў — з поўнай аддачай.

«Алілуя» Коэна выконваюць больш за трыста сьпевакоў і гуртоў. Яго «Бывай, Мэрыэн» сьпяваюць са сьлязьмі — ён сам аднойчы мусіў спыніць канцэрт у Ізраілі, бо плакаў сам і плакалі ўсе яго музыканты. Мэрыэн — сапраўдная жанчына зь яго жыцьця, і хоць іх было шмат, яна не была адной з многіх. Яны даўно разьвіталіся, але ніколі не сказалі дрэннага слова адно аднаму. Мэрыэн памірала сёлета у Нарвэгіі, і ў ліпені ён паслаў ёй кароткі ліст:

«Ведаеш, Мэрыэн, прыйшоў той час, калі мы сапраўды старыя і нашыя целы развальваюцца, і я думаю, што пайду за табой вельмі хутка. Ведай, што я блізка за табой, і калі ты працягнеш сваю руку, я думаю, ты дакранесься да маёй. І ты ведаеш, што я заўсёды цябе кахаў за тваю прыгажосьць і мудрасьць, але мне больш нічога ня трэба казаць, бо ты сама ўсё ведаеш. Але цяпер я проста хачу пажадаць табе вельмі добрай дарогі. Бывай, стары сябра. Бясконцая любоў, хутка пабачымся».

Мэрыэн ня стала праз два дні пасьля таго, як ёй прачыталі гэтыя словы.

На мой сорам, я ўведаў Коэна ня так даўно: яго песьні гучалі на трэцім ці чацьвёртым фоне. Выдатны артыкул пра Коэна Дэвіда Рэмніка, галоўнага рэдактара часопісу The New Yorker, у адным з апошніх нумароў прымусіў пачаць слухаць — на шчасьце.

Кожны лёгка знойдзе і выбера сам, што паслухаць. Я зноў уключу «Танчы са мной да канца каханьня». А потым тыя, што пасьля.