• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • «Музыка»
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Гісторыя за 5 хвілін»
  • «Трызуб і Пагоня»
  • «Разумняты»
  • Вандруем разам
  • Афіша
15.06.2022 | Грамадства Адукацыя Гісторыя

Як рыхтавалі спецыялістаў у Полацкай езуіцкай акадэміі. З гісторыі найстарэйшай ВНУ Беларусі

210 гадоў таму, 10 чэрвеня 1812 г., адбылося ўрачыстае адкрыццё Полацкай езуіцкай акадэміі, піша nlb.by.


67.jpg

«Во уважение представляемого Нам желания Белорусского дворянства и пользы для наук от соревнований между несколькими училищами равной степени, признали Мы за полезное возвести Полоцкую иезуитскую коллегию на степень Академии с присвоением ей преимуществ, дарованных университетом», — гэтыя словы з указа імператара Аляксандра I ад 12 студзеня 1812 г. сведчылі аб стварэнні першай вышэйшай навучальнай установы на тэрыторыі сучаснай Беларусі.

Полацкая езуіцкая акадэмія была створана ў выніку рэфармавання Полацкага езуіцкага калегіума, які заснаваў у 1580 г. П. Скарга. З гэтага моманту працэс падрыхтоўкі спецыялістаў, якія маюць веды ў розных галінах як прыродазнаўчых, так і гуманітарных навук, атрымаў новы імпульс для далейшага ўдасканалення і развіцця. Акадэмія надзялялася правамі галаўнога ўніверсітэта, ёй падпарадкоўваліся ўсе езуіцкія калегіі і школы ў Расійскай імперыі: Полацку, Пецярбургу, Віцебску, Оршы, Магілёве, Мсціславе, Чачэрску, Клімавічах, Рызе, Астрахані, Адэсе, Саратаве.

68.jpg

Кіраўніцтва акадэміяй ажыццяўлялася генералам ордэна езуітаў і рэктарам. Навучальны працэс кантраляваўся Міністэрствам асветы Расійскай імперыі. Пасля адкрыцця акадэміі яе ўзначаліў генерал ордэна езуітаў Т. Бжазоўскі. Першым рэктарам стаў А. Люстыг, з 1814 па 1817 г. кіруючыя функцыі выконваў А. Ландэс, з 1817 па 1820 г. — Р. Бжазоўскі. Сярод 39 выкладчыкаў акадэміі разам з запрошанымі вучонымі з Італіі, Францыі, Германіі, Аўстрыі, Швейцарыі і Польшчы былі ўраджэнцы беларускіх зямель: І. Цытовіч, В. Бучынскі, М. Гаўрылевіч, І. Залескі і інш.

З-за падзей Айчыннай вайны 1812 г. заняткі пачаліся толькі ў сакавіку 1813 г. і вяліся на трох факультэтах: тэалагічным, філасофскім і вольных навук, старажытных і сучасных моў. У 1815 г. была праведзена рэарганізацыя навучальнага працэсу, у выніку якой у акадэміі засталіся факультэт тэалогіі і факультэт філасофіі і моў. Фармальна навучанне было пазаканфесійным, нерэлігійным і бясплатным. Маламаёмасным навучэнцам давалі жыллё ў інтэрнаце.

Выпускнікі атрымлівалі чын 14-га класа і маглі паступаць на дзяржаўную службу. Акадэмія мела права прысуджаць ступені магістра свабодных мастацтваў і філасофіі, доктара багаслоўя, грамадзянскага і кананічнага права. Сярод вывучаемых прадметаў былі мовы (руская, французская, італьянская, польская, лацінская, грэцкая, сірыйская, іўрыт) і літаратура на гэтых мовах, а таксама логіка, метафізіка, дыялектыка, этыка, палітычная эканомія, геаметрыя, трыганаметрыя, фізіка, хімія, матэматыка, астраномія, архітэктура, батаніка, заалогія. Працавалі кабінеты натуральнай гісторыі, хімічныя, фізічныя, мінералагічныя, заалагічныя; тут была мастацкая галерэя і калекцыя архітэктурных мадэляў.

Пры акадэміі дзейнічала друкарня, адна з найбольш буйных з тых, што існавалі ў той час на тэрыторыі Беларусі. Выдаваліся падручнікі і слоўнікі, творы мастацкай літаратуры, навуковыя трактаты, календары, зборнікі. Большасць з іх друкавалася на латыні. Акрамя таго, выдаваўся друкаваны орган акадэміі — «Miesięcznik Połocki» («Полацкі штомесячнік»). Ён стаў першым у Беларусі ілюстраваным літаратурна-навуковым часопісам. Яго заснавальнікам быў выкладчык акадэміі, доктар тэалогіі, прафесар філасофіі В. Бучынскі, галоўным рэдактарам — доктар філасофіі, прафесар фізікі Ю. Цытовіч.

69.jpg

Акадэмія мела багатую бібліятэку, у якой да 1820 г. налічвалася каля 50 тыс. экзэмпляраў. Праца бібліятэкі па сваёй арганізацыі адпавядала ўяўленням таго часу аб парадку размяшчэння кніг, іх захоўванні і выкарыстанні. Славутасцю акадэміі стаў музей, дзе змяшчаліся калекцыі зброі, твораў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, гравюр, жывапісных палотнаў, а таксама геалагічныя і заалагічныя экспанаты, розныя механізмы і прыборы.

70.jpg

Парадак залічэння быў вызначаны Статутам акадэміі. Студэнтам мог стаць «юноша примерного поведения, имеющий необходимый запас знаний», яго асноўны абавязак — добра вучыцца і пастаянна ўдасканальваць свой характар, каб «принести отечеству пользу, родственникам — отраду, а академии — честь». За гады дзейнасці Полацкай езуіцкай акадэміі было падрыхтавана шмат высокаадукаваных спецыялістаў. Агульная колькасць студэнтаў за перыяд яе існавання склала 700 чалавек.

71.jpg

Сярод выпускнікоў — шэраг выдатных дзеячаў навукі і культуры: гісторык, этнограф, археолаг К. Тышкевіч, пісьменнік Я. Баршчэўскі, матэматык, філосаф, астраном Я. Накціяновіч, філосаф, псіхолаг, педагог А. Доўгірд, мастак В. Ваньковіч і інш. Акадэмію скончылі праваслаўны епіскап Мінскі і Бабруйскі Антоній (Зубко), які адкрыў у 1827 г. семінарыю ў Жыровічах; архіепіскап Полацкі і Віцебскі Васіль (Лужынскі); аўтар сачынення па гісторыі езуітаў у Беларусі Дж. Браўн; ураджэнец Оршы, заснавальнік каталіцкай школьнай сістэмы ў ЗША Ф. Дзеружынскі і інш.

Полацкая езуіцкая акадэмія праіснавала восем гадоў. 13 сакавіка 1820 г. яна была зачынена ў сувязі са скасаваннем ордэна езуітаў у Расійскай імперыі. Некаторыя навучэнцы былі пераведзены ў Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт. Згодна з загадам імператара Мікалая I фонд бібліятэкі быў размеркаваны паміж Полацкім кадэцкім корпусам, Імператарскай публічнай бібліятэкай, беларускімі гімназіямі, універсітэцкімі бібліятэкамі Санкт-Пецярбурга і Масквы. У карпусах акадэміі размясцілася Полацкае вышэйшае піярскае вучылішча.

nlb.by

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Сёння раніцай пасля вобшуку дома затрымалі спявачку Аляксандру Захарык

34-гадовай дзяўчыне інкрымінуюць арт. 342 КК (Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі...

valiancina_shauchenka
Грамадства

«У 73 гады паехала сакараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет

Гэтая гісторыя не пра тое, як чалавек доўга і мэтанакіравана ішоў да сваёй мэты — стаць знакамітым. Яна аб іншым....

valiancina_shauchenka
Грамадства Літаратура

«Дамавікамерон» Адама Глобуса цяпер можна паслухаць

У аўдыёфармаце выйшла кніга Адама Глобуса «Дамавікамерон» на kamunikat.org. Зборнік кароткіх гісторый Адама...

valiancina_shauchenka
Грамадства Літаратура

«Добры доктар Будзь-Здароў». Выйшла знакамітая казка Карнея Чукоўскага ў перакладзе Андрэя Скурко

Рэдактар Андрэй Скурко пераклаў знакамітую казку Карнея Чукоўскага, знаходзячыся ў зняволенні. Пра гэта напісала...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Сёння раніцай пасля вобшуку дома затрымалі спявачку Аляксандру Захарык
    Грамадства
    «У 73 гады паехала сакараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет
    Грамадства Літаратура
    «Дамавікамерон» Адама Глобуса цяпер можна паслухаць
    Грамадства Літаратура
    «Добры доктар Будзь-Здароў». Выйшла знакамітая казка Карнея Чукоўскага ў перакладзе Андрэя Скурко
    Культура
    «Біша бо іх із града крэпка». Абліччы Анастасіі Слуцкай
    Грамадства
    «Партрэт з памяці»: Віслава Шымборска ў вершах і беларускіх перакладах. «Прастора польскай культуры» запрашае на анлайн-вечарыну
    Грамадства Адукацыя
    «80% настаўнікаў былі ў жудасным стане». Эксперт — аб тым, што цяпер адбываецца са школьнай адукацыяй у Беларусі і што з ёй не так
    Культура
    Сплаў авангардызму і мадэрнізму
    Грамадства
    Рэшткі былой сядзібы ў Ручыцы, што на Вілейшчыне, унеслі ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей
    Грамадства
    Памёр паэт Дзмітро Паўлычка
    Грамадства Кіно Асоба
    «У кожным фільме ёсць частка мяне». Факты з жыцця і фільмаграфія Міхаіла Пташука
    Грамадства Каляндар
    Каляндар з 30 студзеня па 5 лютага. Што святкуем? Па чым сумуем?
    Вандруем разам
    Мілыя сцежкі ў парку Рэпіхава
    Грамадства Літаратура
    «Мне важна, каб верш нагадваў фрыджазавае сола»: паэт і музыка Віктар Сямашка — пра сваю новую кнігу і беларускі авангард
    Грамадства
    Экскурсаводы Іван Сацукевіч і Алесь Варыкіш выйшлі на свабоду

Афіша

  • 01.02

    Спектакль у авангардным тэатры Komuna Warszawa ў пастаноўцы Паліны Дабравольскай

  • 31.01 — 22.04Выстава ткацкіх працаў у Мінску
  • 31.01 — 05.02Выстава Наталлі Разуменка ў Мінску
  • 31.01 — 30.03Экспазіцыя да 100-годдзя з дня нараджэння Алены Васілевіч у Мінску
  • 31.01 — 26.02Выстава айца Сяргея Сурыновіча «Птушыны вянок» ў Віцебску
  • 31.01 — 27.02Зімовая выстава ў Мінску
  • 31.01 — 26.02«Самародак з Рагачова». Выстава Анатоля Каплана ў Гомелі
  • 31.01 — 28.02Выстава выцінанкі «Зімовыя цуды» ў Маладзечне

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • Лідар «Океана Ельзи» Святаслаў Вакарчук пракаментаваў прысуд за сваю песню ў Мінску
    • Мікалай Пачкаеў: «Беларуская лацінка далёкая ад польскай, а гістарычнай сувязі сучаснага кірылічнага алфавіту з тэкстамі старабеларускай мовы няма»
    • Гурт NaviBand выпусціў новы сінгл з украінскай спявачкай Tayanna. Паслухайце, як нашы мовы гучаць разам
    • «Нікому няма справы, ці беларусы — нашчадкі паўстанцаў-1863, Каліноўскага, ВКЛ, Вітаўта, Астрожскага»
    • «Цяпер у мяне ёсць месца, дзе я магу быць шчырай і не думаць пра тое, каб выжыць»: актрыса Святлана Зелянкоўская адкрыла ў Варшаве тэатр-студыю
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип