Беларускі музыкант, лідар гурта Sumarok, журналіст і паэт Ігар Палынскі завітаў у Познань з канцэртам. Атрымаўся душэўны кватэрнік пад аўтарскія песні, спевы і натхнёныя размовы са слухачамі. У цёплай атмасферы творчай прасторы MY, пад воклічы «Жыве Беларусь!» паразважалі з Ігарам пра музыку, беларускую журналістыку, грамадскі актывізм і творчае жыццё ў эміграцыі.
Ігар Палынскі на ўласным выступе ў Беластоку. Фота: Антон Шаранкевіч
Пра музыку. «Каханне — сіла, якая рухае ўсё навокал»
— Раскажы пра гурт Sumarok. Калі ён нарадзіўся?
— Мы з аднашкольнікам заснавалі гурт у 2009 годзе. Разам пачалі вучыцца граць на гітарах, я ўжо пісаў вершыкі, і мы спрабавалі пісаць да іх музыку. Першы канцэрт адбыўся ў дзень памяці Віктара Цоя ў тым самым годзе — мы спявалі толькі песні Цоя, хаця на той момант у нас ужо было дзве свае. Гэта была поўная лажа, але старт быў пакладзены.
— Дарэчы, чаму Sumarok? Што абазначае назва?
— Спачатку назва была іншая — гурт мяняў яе двойчы. Калі пытаюцца, што азначае гэта слова, кажу, што кожны чалавек, які паслухае нашы песні, можа сам для сябе адказаць на пытанне, што значыць «sumarok». Часам у людзей узнікаюць думкі, што мы мелі на ўвазе «сумны рок», але гэта, вядома, зусім не тое. Насамрэч гэта прыдуманае слова, яно гучыць у адной з песень маёй любімай спявачкі Дзіяны Арбенінай — чалавека, за якога мне не было сорамна ні ў 2014-м, ні ў 2022 годзе. Яно мне фанетычна зайшло ў пэўны момант: памятаю, што ехаў аўтобусам, слухаў гэту песню, і мне адгукнулася — харошае слова.
Яно пішацца лацінкай — адпаведна, на любой з моў яго можна прачытаць, і па-беларуску гучыць нармальна. Я напісаў песню пад назвай «Sumarok» — забаўную такую, трошкі фантазійную.
— Ці мянялася творчасць гурта з моманту стварэння да цяперашняга часу? Як паўплывала палітычная сітуацыя ў Беларусі?
— Я заўсёды пісаў і спяваў пра каханне. Для мяне каханне — увогуле пачуцці, эмоцыі — сіла, якая рухае ўсё навокал. Яна ў сусветнай гісторыі мае вялікае значэнне. Паглядзім на 2020 год у Беларусі: пачуцці Святланы Ціханоўскай да свайго мужа прывялі да таго, што мы атрымалі фактычна народны ўздым. У 2020 годзе былі спробы забараніць нашы выступы — я падумаў, што калі гэта ўжо тычыцца песень пра каханне, то трэба пісаць і іншыя тэксты.
Я б не сказаў, што пасыл песень памяняўся з самага пачатку — пішу пра тое, што адчуваю. Расту, назапашваюся розным, начытваюся, наслухваюся, больш жыццёвага досведу атрымліваю. І праз гэта песні мяняюцца якасна, але, прынамсі для мяне, не мяняюцца каштоўнасна. Часам дастаю песні, якія пісаў у 2012 годзе, і разумею, што адчуваю ўсё гэтак сама.
Тры гады таму напісаў песню «2020». Песню «Караблі» мы запісалі ў 2021-м, але сама яна мае куды больш доўгую гісторыю. Верш напісаў мой бацька Алесь Палынскі ў 1990 годзе, яму тады было 23 гады. Калі мне было 23 — у 2016 годзе — я напісаў музыку да гэтага верша, мы разок нават спелі песню жыўцом на «Радыё Сталіца» ў той час. Ёсць запіс, але пасля яна схавалася ў стол. Два гады таму прыгадалася, і, як на маю думку, за больш чым 30-гадовую гісторыю гэты пасыл, гэты тэкст, на жаль, не страціў актуальнасці.
У мяне была песня «Ідзі», створаная ў 2011-м — яна прысвечана загінулым у метро на Нямізе. Мы яе спявалі на «Бардаўскай восені» ў 2012 годзе — тады выйгралі інтэрнэт-галасаванне і патрапілі ў Польшчу — канцэрт адбываўся ў Бельску Падляскім. На гэтым мае грамадска-палітычныя песні на той момант скончыліся. Агулам напісаў каля сотні песень — усе яны жыццёва-эмацыйныя.
— Як лічыш, ці можа беларуская музыка захаваць сябе за мяжой, не страціць сваю адметнасць і, больш за тое, стаць сапраўды моднай, папулярнай?
— Па-першае, што мы лічым беларускай музыкай? У мяне падыход такі: Святлана Алексіевіч — гэта беларуская літаратура? Беларуская. «Петля пристрастия» — беларуская музыка? Беларуская. «Кассиопея», Макс Корж — беларуская музыка? Так. Але тут ёсць яшчэ адзін важны момант — пазіцыянаванне самога музыканта. Слухаў «Жыццё-маліна» з Настай Шпакоўскай. Разам з Мелказёравым яны абмяркоўвалі тое, што на сайце «Naka» было напісана, што гэта беларускі гурт, які грае рускі рок як асобны музычны стыль. Наста казала, што пасля таго, як рускі рок пачаў асацыявацца з «рускім мірам», яны перасталі выкарыстоўваць такое вызначэнне. Пазіцыянаванне — вельмі важная гісторыя. Мне здаецца, што абсалютная большасць беларускіх музыкантаў, якія робяць годныя прадукты, усведамляюць сваю беларускасць, на якой бы мове яны ні спявалі: на беларускай, расійскай альбо англійскай.
Пасля 2020 года цікавасць да беларускага павысілася — мы раптам зразумелі, што ў нас саміх ёсць шмат чаго клёвага, пра беларускія гурты сталі дазнавацца людзі, якія раней ніколі іх не слухалі.
З’явілася шмат новых выканаўцаў, якія сталі гучнымі — той жа «Tor Band», выбухнуўшы менавіта на палітычнай глебе. Многія музыканты, якія з’язджаюць з Беларусі, працягваюць сваю творчасць за мяжой. Напрыклад, «J:Mors», які, здаецца, быў самым вядомым, самым папулярным, самым папсовым у добрым сэнсе гуртом на радзіме. Унутры Беларусі ўсе часам баяліся гаварыць пра тое, што думаюць. Многія музыканты, якія мелі эфіры і ратацыі, выбіралі пазіцыю не высоўвацца, проста старацца рабіць «харошае музло».
Вядома, ёсць і іншыя прыклады. Калісьці ў Беларусі з’явіўся гурт «Skynet», яшчэ памятаю, як яны выпускалі амаль аднолькавыя кліпы: музыканты граюць на рэпетыцыйнай кропцы, а на заднім плане хлопец з дзяўчынай тусуюцца паміж сабой. Я тады працаваў на тэлебачанні. Іх прадзюсар спытаў, ці можам мы ўзяць іх у ратацыю. Пасля раптам яны пачалі прабівацца, выступілі на разагрэве ў «Бі-2», «Океана Эльзи», на «Belsat Music Live», напісалі неблагую песню на беларускай мове — харошы, якасны поп-рок. Пасля 2020 года іх было не чуваць. Праз некаторы час на лагатыпе гурта з’яўляецца савецкая зорачка, пачынаюцца аповеды пра Данбас — для мяне гэта сумная гісторыя.
Тут, у эміграцыі, з’яўляецца вялікая колькасць музычных праектаў, альбомы, новыя запісы. Зараз не Савецкі Саюз: гэта не тое, што прывезці пласцінку ці касету за мяжу, перазапісваць яе мільёны разоў, перадаваць зацёртую стужку з рук у рукі. Дзякуючы інтэрнэту беларускую музыку могуць слухаць тыя, хто застаўся дома. Дарэчы, і ў Беларусі яе працягваюць ствараць.
— Як можна «прасунуцца» маладым гуртам? Ва ўмовах існавання вядомых дарослых гуртоў.
— Вельмі шмат пра гэта думаю, калі шчыра. Я выступаў на вялікіх фестывалях, сур’ёзных канцэртах, у тусоўцы ведаюць гурт Sumarok — ставяцца па-рознаму, але, прынамсі, назву ведаюць. Але запішу альбом — і што мне з ім рабіць? Я, вядома, магу прасоўваць яго праз інтэрнэт-пляцоўкі, як раблю гэта з рэлізамі. Акурат на днях задумаўся пра тое, што было б класна, калі б з’явіўся лэйбл, які б паверыў у беларускіх музыкантаў, быў бы гатовы ў іх укладвацца тэхнічна, інфармацыйна, магчыма, фінансава.
«Akute» і «Nizkiz» калісьці былі шырока вядомыя ў вузкіх колах, а цяпер гэта гурты нумар адзін. Што яны рабілі? Ездзілі і выступалі па мясцовых палацах культуры — дзе толькі можна. На канцэрты прыходзілі людзі, якія іх ужо ведалі, яны прыводзілі сяброў. Дзякуючы гэтаму прыцягненню развівалася іх вядомасць, папулярнасць. У эміграцыі магчыма тое самае — зараз гэта нават прасцей. Зразумела, што большая частка колішніх эмігрантаў — гэта тыя, хто разумее каштоўнасць свайго. Як не ведаюць выканаўцаў, усё роўна прыйдуць на канцэрт, убачыўшы абвестку.
Калі ўкласціся якасна, зрабіць платную рэкламу ў сацсетках, прома, нармальны гук, калі ад музыкантаў у сваю чаргу патрабаваць якаснага выступу, якаснай праграмы, можна пачаць рабіць зборныя канцэрцікі, па два-тры выканаўцы, якія маглі б пакатаць па Польшчы. У гэту супольнасць узяць трэцім-чацвёртым імем кагосьці максімальна вядомага, прэзентаваўшы яго не як хэдлайнера, а як аднаго з удзельнікаў. Вядома, многія прыйдуць менавіта на гэтага музыканта. Але паслухаюць і іншых.
— Але на такую раскрутку патрэбны грошы...
— Беларусы ўжо пачалі разумець, што за сваё можна плаціць, можна прадаваць квіткі, і іх будуць набываць. Нават калі гэта канцэрт з вольным уваходам, людзі гатовы данаціць.
Фішка ў тым, што многія музыканты ўсё робяць самі: імкнуцца знаходзіць людзей, якія будуць займацца арганізацыяй выступаў на месцы, дамаўляцца з пляцоўкай, прадумваць лагістыку. Калі адзін лэйбл пачне займацца некалькімі музыкантамі, у іх будуць прафесійныя менеджары. Зразумела, што гэтым людзям таксама патрэбны грошы. Зарабіць на маладых музыкантах новы лэйбл наўрад ці зможа.
Ёсць два варыянты: працуем за ідэю і спадзяемся, што гэты стартап узляціць, альбо шукаем падтрымку ў партнёраў. Патрэбны людзі, якія будуць гэтым займацца і развіваць гэты напрамак. Ёсць яшчэ трэці варыянт — мецэнацтва, калі хтосьці з грашыма паверыць у працэс.
— А што можна зрабіць, каб у маладыя таленты паверылі? Як даказаць, што музыкант насамрэч круты?
— А гэта пытанне веры. Хто-небудзь бачыў Бога? Не. А вераць у яго многія. Тут можна прайграць, можна згубіць грошы і страціць інтарэс. Гэтым працэсам варта займацца харызматычным людзям, якія маглі б пераконваць патэнцыйных партнёраў. Але ёсць іншы шлях — вось, напрыклад, тое, чым я займаюся — запісваць песні. Калі назбіраем песень на альбом, мы іх выдадзім.
Для мяне вельмі важны фідбэк — нават калі на канцэрт завітала не так многа людзей. Я кайфую ад зваротнай сувязі, яна дарагога варта. Матывуе сесці і пісаць матэрыял далей.
— То-бок, матывацыя залежыць ад слухачоў?
— А для каго ж мы ўсё гэта робім? Вядома, можна схапіць «зорачку» — калі на твой канцэрт прыйшло, напрыклад, трыста чалавек. Але гэта шлях у нікуды — прыйдзе хтосьці новы, збярэ наступныя трыста чалавек. Фідбэк значна больш важны за ўсё астатняе — думаю, так гэта працуе ў музычных, рок-н-рольных стартапах.
Канцэрт Ігара Палынскага ў Беластоку. Фота: Антон Шаранкевіч
— Раскажы пра свае планы на будучыню: як будзе развівацца твая музыка?
— У канцы 2021-га ў маёй галаве быў канцэпт — запісаць альбом с песнямі пра працэс эміграцыі ўмоўнага сярэднестатыстычнага чалавека з Беларусі. На той момант у мяне была песня «Цягнік», яна стала адпраўной кропкай. Планаваліся не сюжэтныя песні пра пакуты, якія мы перажывалі, а алегарычныя гісторыі. Але ў нейкі момант зразумеў, што пісаць песні на замову, няхай і зробленую самому сабе, — не мая гісторыя.
Увогуле альбом мы пішам ужо два гады.
Я перастаў будаваць нейкія рэальныя планы. Ведаю толькі, чаго я хачу. Хачу шмат канцэртаў у розных гарадах і краінах, хачу запісаць некалькі альбомаў, хачу паказаць усе гэтыя штукі як мага большай колькасці людзей. І больш за ўсё я хачу выступіць на вялікай сцэне Полацкага гарадскога палаца культуры. Як мага хутчэй.
А яшчэ мы пачалі супрацоўнічаць з цудоўнай Кацярынай Ваданосавай — выступаю ў якасці гітарыста яе гурта. Разам ужо адыгралі два вялікія канцэрты, яшчэ было некалькі выступленняў на зборных імпрэзах, наперадзе таксама морышча планаў.
Выступ гурта Кацярыны Ваданосавай ва Уроцлаве. Фота: Ірына Міхеева
— Ты таксама пішаш вершы. Не думаў выпусціць паэтычны зборнік?
— У мяне іх не тое каб шмат для таго, каб зрабіць зборнік ¬— танюткая кніжка магла б выйсці. Калі толькі пачынаў пісаць вершы ў школе, сам сабе кніжку звярстаў і на прынтары раздрукаваў. Знайшоў дома ў Беларусі свой нататнік, дзе запісваў школьныя справаздачы. Там былі вершы, на ўроках накрэмзаныя ¬— апынулася, што ў іх ёсць забаўныя метафары.
Мае вершы выходзілі ў калектыўных зборніках. Яны прайшлі на конкурс, які рабіла «Літаратура і Мастацтва» ў 2014 годзе. Я быў малады музыкант на той час, спрабаваў паўсюль пхацца. Арганізатары адцэнзурылі літаральна ўсё, нічога са мной не ўзгадніўшы. Калі была прэзентацыя кніжкі, туды пазвалі ўдзельнікаў ¬— мы прыехалі ў Мінск з розных гарадоў. Але нават кніжку гэту не падарылі ¬— яе можна было толькі набыць, і за немалыя грошы.
На конкурс я адсылаў некалькі тэкстаў песень. У тэксце «Пішуцца песні» ёсць радок: «як гатункі расійскага піва». Яго адцэнзурылі як «гатункі замежнага піва». Замежнае піва ¬можа быць класнае, расійскае ¬— не можа быць класнае, там на гэтым пабудаваны сэнс. Апынулася проста падмена паняццяў. Пасля гэтага я перастаў ва ўсім гэтым удзельнічаць. У 2020 годзе мне прапанавалі далучыцца да літаратурнага праекта, які ладзіла дзяржаўнае выдавецтва. Я адмовіўся, у гэтым быў мой культпратэст — у 2020 годзе напісаў, што не ўдзельнічаю ні ў якіх дзяржаўных ініцыятывах.
Пра экстрэмістаў. «Чакаў, калі нарэшце ім стану»
— Што ты адчуў, калі даведаўся, што твае песні сталі экстрэмісцкімі? Палічыў гэта знакам якасці, ці стала прыкра?
— Калі ў нас выйшаў кліп на песню «Чэрці» — у 2020 годзе на мяжы верасня і кастрычніка — я ішоў па горадзе, мяне спынялі людзі і за яго дзякавалі. Кліп быў зняты ў Маладзечне, і кадры пратэстаў туды трапілі.
Праз некаторы час прызналі экстрэмісцкім артыкул у незалежнай газеце з нагоды выхаду кліпа. Там быў мой маленькі каментарый, вокладка кліпа, апісанне рэліза. То-бок, экстрэмісцкім прызналі толькі саму публікацыю. Я шчыра думаў: «Чаму ж не прызналі экстрэмісцкай песню? Як так?». Памятаю, як мне прыляцела доўгачаканая навіна ад калегаў, якія маніторылі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў. Быў пачатак 2023 года, я ўжо з’ехаў у Беласток — мяне нарэшце сталі прызнаваць па заслугах (смяецца). Прызналі экстрэмісцкім кліп, потым другую песню. Экстрэмісцкай стала нават мая асабістая старонка «ВКонтакте».
Пасля гэтага журналісты пачалі браць у мяне каментарыі пра тое, як стала экстрэмісцкай мая творчасць. Я кажу: «Яны яшчэ майго твітара не бачылі!». Праз месяц прылятае навіна пра тое, што мой твітар стаў экстрэмісцкім таксама! Значыць, гэта ўсё пагарталі, пачыталі. Калі песні прызналі экстрэмісцкімі, іх, як мінімум, слухалі, можа, адбылася лінгвістычная экспертыза. Нават калі ў аднаго чалавека штосьці пры гэтым у галаве здарылася, і ён падумаў: «А раптам усё ж такі мы робім лухту?», значыць, гэта мая асабістая перамога, усё недарма.
Пра журналістыку. «У кожнага медыя павінна быць місія»
— Раскажы пра медыя MOST, якое ты заснаваў разам з Русланам Кулевічам. Ёсць меркаванне, што беларусам, якія засталіся на радзіме, не вельмі цікава чытаць пра поспехі эмігрантаў. І было вырашана заснаваць медыя для тых, хто з’ехаў за мяжу. Ці праўда гэта?
- Не, не зусім. Я быў адным з заснавальнікаў медыя MOST, першапачатковая ідэя якога была ў тым, каб пісаць пра беларуска-польскае памежжа — з абодвух бакоў. Тады яшчэ не былі закрыты пераходы, нягледзячы на кавід і палітычную сітуацыю адбываўся памежны рух. Акурат у той час, калі мы засноўвалі MOST, адбыўся мігранцкі крызіс. Мігранты пачалі «бамбіць» мяжу, пра гэта шмат пісалі, гэта стала нашым першым аўдыторным капіталам, бо гэта было цікава людзям па абодва бакі мяжы — гарадзенцам і беларусам, якія жывуць у Беластоку. Ідэя спачатку такой і была — рабіць мост, не дзяліць, а аб’ядноўваць. Такая сабе місія, а місія, на маю думку, павінна быць у кожнага медыя. Здаецца, ад старта мы з гэтай місіяй спраўляліся дастаткова добра. У нас аўдыторыя была фактычна 50/50.
— А як менавіта вы гэта рабілі?
— Былі людзі ў Беларусі, якія расказвалі нам некаторыя рэчы, была магчымасць даставаць фота, пісаць пра падзеі, якія там адбываюцца. Усё так і ішло да таго, пакуль MOST не прызналі экстрэмісцкім у Беларусі — стала нашмат складаней адсочваць аўдыторыю. Ведаю, што калі я там працаваў — да лістапада мінулага года — з Беларусі нас усё ж такі чыталі: мы запусцілі люстэрка, спасылкі на яго былі ў сацсетках. Але з часам праз тое, што ўся рэдакцыя месцілася ў Польшчы, складана стала размаўляць з людзьмі: тое, што многія клапоцяцца пра сваю бяспеку — нармальна. Фокус медыя змясціўся на беларусаў, якія знаходзяцца ў Польшчы.
— Ты кажаш, што ў медыя павінна быць місія. А яна не ператварае яго ў прапагандысцкае СМІ?
— Менавіта місія вызначае, што робіш і для каго. Калі гэта культурнае медыя, якое піша пра беларускія ініцыятывы, напрыклад, то будзе вельмі дзіўна, калі яно пачне пісаць пра армянскія актыўнасці ў Грузіі. Місія не абмяжоўвае журналісцкую свабоду: казаць праўду — наш абавязак. Яна фарміруе тое, для чаго медыя існуе. У маладзечненскай «Рэгіянальнай газеце», дзе я калісьці працаваў, місіяй было расказваць пра тое, што адбываецца ў рэгіёне, які мы называлі Павіллем. Дзякуючы таму, што на працягу 26 гадоў свайго існавання медыя працавала, зважаючы на гэту місію і канцэпт падачы інфармацыі, яно было паспяховым.
Зараз я працую ў шэрагу праектаў. Адзін з іх — выданне PALATNO, якое мы робім з часткай каманды той самай «Рэгіянальнай газеты». Мы адразу для сябе сваю місію вызначылі — разбіраць лакальныя і глабальныя беларускія праблемы і шукаць спосабы іх вырашэнняў. У нас ёсць розныя фарматы, але галоўны — журналістыка рашэнняў, калі мы бяром праблему, разглядаем яе, разбіраем, глядзім, як яе вырашалі ў іншых рэгіёнах альбо краінах. Па магчымасці знаходзім эксперта, каб патлумачыў, якое рашэнне гэтай праблемы для Беларусі магчыма зараз і якое будзе актуальна, калі яна стане вольнай.
Мы хочам, каб калі ў краіне ўсё стане, як мае быць, у нас ужо быў гатовы зборнік рэцэптаў, што рабіць, як вырашаць тыя ці іншыя пытанні.
— Ці не супярэчыла твая актыўная пазіцыя журналісцкай? Не перашкаджала заставацца аб’ектыўным?
— Я быў у ініцыятыўнай групе Віктара Бабарыкі — па-за працоўным часам займаўся зборам подпісаў, удзельнічаў у пікетах. Быў такі файны праект «UBERыка»: людзі, якія жылі там, дзе не было пікетаў, маглі напісаць у бот, і да іх прыязджалі актывісты, каб забраць подпісы. Я так катаўся па Маладзечанскім раёне.
Кажуць, журналіст не можа быць актывістам. У Беларусі крыху іншая тэма. Мы не толькі маем пэўныя прафесіі, мы яшчэ і беларусы. Наш абавязак як грамадзян, як людзей, якія далучаюць сябе да гэтай супольнасці, — рабіць так, каб краіна жыла, развівалася. У той час я браў удзел у выбарчай кампаніі кандыдата, блізкага мне па меркаваннях. Чалавека, неабыякавага да беларускай культуры — чаго варты пераклад Алексіевіч на беларускую мову, вяртанне арыгінала Скарыны ў Беларусь, «Тэарт». Думаю, гэта добры паказчык таго, што чалавек не будзе займацца тым, чым займаецца лукашэнкаўская ўлада апошнія 30 гадоў. Я падумаў, што ў Беларусі будзе менеджар, здольны знаходзіць патрэбных людзей для выканання тых ці іншых задач.
Мне здаецца, што ў гэтай сітуацыі, нават калі ты журналіст, не існуеш у вакууме. Напрыклад, я яшчэ музыкант, культурніцкі менеджар. Любая актыўнасць і грамадская пазіцыя, якія не выходзяць за межы здаровага сэнсу і накіраваны на канструктыў, не маюць ніякіх супярэчнасцей з журналістыкай. Паводле Кодэксу журналісцкай этыкі, маеш права не асвятляць тэму ці не працаваць на мерапрыемстве, калі яны не адпавядаюць тваім перакананням. Каму кепска ад таго, калі я па-за працоўным часам вяду курсы беларускай мовы альбо збіраю подпісы на прытулак для жывёл? Тое ж самае тычыцца і выбарчай кампаніі.
Пра беларускія татуіроўкі. «Крок вызначае шлях»
— Заўважыла, што большасць татуіровак на тваёй руцэ — на беларускую тэматыку. На адной з іх ёсць радок з тваёй песні. Чаму ты абраў менавіта яго?
— Тэкставыя татуіроўкі выглядаюць прыкольна. Словы на целе — класна, гэта штука, ад якой ты ўжо не можаш збегчы. Калі ты гэта зрабіў, мусіш адпавядаць. Я набіў цытату са сваёй песні «Пануе дождж» — «крок вызначае шлях». Сапраўды, гэта пра так званы «эфект матылька»: кожны наш крок вядзе да чагосьці, кожны крок — частка алгарытму. Чым ён скончыцца, мы можам не ведаць, але тое, што ён дае пачатак пэўнаму шляху — факт. І з гэтай жа песні радок: «калі не цяпер і не я, тады хто ж?».
Мы павінны браць на сябе адказнасць, павінны прымаць рашэнні і рабіць, што можам.
Можна з’ехаць з Беларусі пад шумок і будаваць тут сваё жыццё — у мяне няма негатыву да такіх людзей, бо кожны мае права рабіць тое, што лічыць вартым. На канцэртах я бачу беларусаў, разумею, наколькі нас шмат, і якія мы ўсе розныя. Яшчэ будзе мільярд спрэчак, будуць «бульбасрачы» — мы ж без гэтага не можам. Які будзе класны працэс, які будзе файны вынік! А я буду шумець, буду дзе толькі можна выступаць — як журналіст, як актывіст, як музыкант.
Таццяна Краўчанка, budzma.org
