Новы тыдзень – новыя старонкі ў гісторыі. Мы зноў вяртаемся да даследавання таго, што ж цікавага адбывалася ў гэтыя даты. Гэты тыдзень адметны Чырвоным Кастрычнікам, “Мотавела”, музеямі і… але пра ўсё па парадку!
6 лістапада адбыліся дзве падзеі, якія, можа, і не самыя яскравыя, але адыгрываюць сваю ролю і сёння. Найперш вяртаемся да канца Другой сусветнай вайны, у 1945 год. Менавіта тады адкрыўся завод, чыя вытворчасць хоць раз, але была ў кожнай беларускай сям’і. Гэта ровары і мотаролеры вытворчасці мінскага “Мотавела”, які існуе і сёння, нягледзячы на шэраг праблем.
Другая падзея адбылася нашмат пазней – у 1987 годзе. І гаворка зноў пра музей, пра якія мы паспелі шмат паразмаўляць на мінулым тыдні. Гэтым разам адкрыўся Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры!
Гісторыя не чакае і плыве далей, да 7 лістапада. Тут не трэба доўга думаць – Кастрычніцкі бальшавіцкі пераварот, які для пэўнай колькасці людзей дагэтуль нясе ганаровае слова “Рэвалюцыя”. У любым разе, як бы хто ні ставіўся да гэтай падзеі, менавіта прыход бальшавікоў да ўлады адыграў велізарную ролю ў далейшай гісторыі Беларусі, якую мы адчуваем і цяпер. Пытанне толькі адно – ці была гэтая роля добрай/дрэннай? Правільнага адказу мы тут, на жаль, не знойдзем. А зараз нам застаецца толькі на секунду дакрануцца да духу таго часу, для чаго можна паслухаць “Рабочую марсэльезу”
Але вось і 1933 год. Бадай кожны мінчук ці госць сталіцы бачыў гэты будынак, які ўжо колькі разоў быў сімвалам дыктату ў Беларусі. Мы гаворым аб адкрыцці таго самага Дома ўрада.
Час перагортваць чарговую старонку. На календары 8 лістапада. Тут нас зноў сустракаюць адкрыцці даволі значных у Беларусі ўстаноў. Гэтым разам…
1929 год – Мінскі завод медычных прэпаратаў пачаў сваю працу. Дасёння мы купляем яго вытворчасць, але наша вам пажаданне – няхай вам пашчасціць увогуле не карыстацца лекамі!
Роўна праз 10 гадоў, у 1939-м, адкрылася Дзяржаўная карцінная галерэя, якая з 1957-га нам вядомая як Нацыянальны мастацкі музей, які дагэтуль радуе цікавымі экспазіцыямі і выставамі.
Ну і, канечне, нельга забывацца пра нараджэнне вельмі значнай асобы ў гісторыі сучаснай Беларусі – Вацлава Ластоўскага. Нарадзіўся ён у 1883 годзе. Калі хто не ведае, то Вацлаў Ластоўскі – беларускі палітычны дзеяч, пісьменнік і навуковец. Менавіта ён моцна паўплываў на выхад тагачасных беларускіх газет, браў удзел у абвяшчэнні БНР, сябра Літоўскай Тарыбы і не толькі. Пісаць пра яго дасягненні і жыццёвы шлях можна вельмі доўга, але канец яго жыцця, на жаль, трагічны – расстрэл бальшавікамі.
9 лістапада. У гэты дзень гісторыя мае ўсяго адну цікавую і важную падзею. У гэты дзень у 1512 годзе Францішак Скарына стаў доктарам медыцынскіх навук. Адбылося гэта за мяжой, у Падуі.
І вось 10 лістапада. “Наша Ніва” пачала выходзіць у Вільні. Гэта было ў 1906 годзе. Столькі гадоў прайшло, але газета не памірае, дагэтуль жывучы ў чарговай рэінкарнацыі і іншым фармаце. Час ідзе, а пэўныя сімвалічныя рэчы застаюцца.
Так мы дайшлі да 11 лістапада. І тут ужо радасна сказаць: да Новага года засталося ўсяго 50 дзён! У гэты дзень у 1918 годзе нарэшце скончылася адна з самых бяздушных і крыважэрных войнаў сусвету – Першая сусветнаяй, якая прынесла шмат стратаў тэрыторыі і народу сучаснай Беларусі. Дарэчы, у Мінску на дадзены момант існуе ўсяго адзін мемарыял-могілкі ахвярам той вайны. Знаходзіцца ён недалёка ад Камсамольскага вадасховішча. Вось яе ён выглядае.
Але гэта не адзіная важная падзея. У 1988 годзе партыя БНФ прыняла адозву “Да беларускіх грамадзян”, дзе акрэсліла сваю палітычную пазіцыю. Фронт заявіў, што “падтрымлівае распачатую найлепшымі сіламі КПСС перабудову грамадства на прынцыпах дэмакратыі і гуманізму”, “выступае за дэмакратыю… супраць манаполіі ўлады бюракратычных сіл”, “за рэальны суверэнітэт Беларусі, абвешчаны Канстытуцыямі БССР і СССР”, “за падпарадкаванне эканомікі інтарэсам чалавека, за сацыяльную справядлівасць, за непарушнасць правоў чалавека, за прававую дзяржаву, за экалагічна чыстую Беларусь, за адраджэнне і дзяржаўнасць беларускай мовы”.
Цягнік гісторыі няспынна нясе нас да канца тыдня – 12 лістапада. Тут заканчваецца Віцебскае паўстанне, што пачалося ў 1623 годзе. Сутнасць паўстання простая: удзельнікі выступалі супраць жорсткага насаджэння ўніяцтва ў рэгіёне. Паўстанне перамагло, архіепіскап Ясафат Кунцэвіч быў забіты, яго дом – разрабаваны і спалены. Але і наступствы для паўстанцаў аказаліся жорсткімі. Каралеўскія камісары Рэчы Паспалітай пазбавілі Віцебск Магдэбургскага права, асноўных удзельнікаў пакаралі смерцю.
Багдан Сакалоў
