Доўга вадзіла карагоды ля “Анегіна” брытанска-амерыканскага. Не з 1999 года, калі ён выйшаў на экраны, але парадкам. І гэта дзіўна насамрэч, бо замежныя экранізацыі рускай класікі мне большай часткай падабаюцца. І “Ганна Карэніна” Кларэнса Браўна (1935), і “Браты Карамазавы” Рычарда Брукса (1958), і “Доктар Жывага” Дэвіда Ліна (1965). Але тое калі было знятае. Да сучаснасці стаўлюся крыху падазрона — каюся. На шчасце, у адной з аўтарытэтных фб-сябровак добрыя словы ў адрас стужкі прачытала. У прыватнасці характарыстыка галоўнага героя прывабіла: “Анегін з вачамі пабітага жарсцю сабакі”. Адразу можна здагадацца, што гаворка ідзе пра Ральфа Файнса. Нарэшце ўключыла фільм і не расчаравалася. Цікава, што паставіла “Анегіна” родная сястра акцёра, а музыку прыдумаў родны брат. У выніку сямейнай любові да Пушкіна атрымалася моцнае, разумнае кіно! Прыгажосці нетрывіяльнай. Асабліва крануў эпізод на катку. Таццяна павольна катаецца пад сумны дудук. Футравая шапачка-баярка выгадна падкрэслівае белату твару. Яўген пільна сочыць за стройнай постаццю ў чорным адзенні з рукавамі-буф, вялізнымі, нібы крылы. Раптам Таня рэзка зварочвае і коціць проста на яго, зазірае ў самую душу, без таго змучаную, пранізлівым анёльскім позіркам і знікае.
Тут герой наш і зразумеў па поўнай, ад чаго адмовіўся па маладой дурасці, ды позна.
Дарэчы, іншаземцы часцяком у пастаноўках па знакамітых рускіх творах каткі выкарыстоўваюць. Той жа чэшскі рэжысёр Саша Гедэон у “Вяртанні ідыёта”, знятага па творы самі здагадайцеся каго, адпраўляе свайго чэшскага мілага ідыёта Францішка адпаведна на каток, і Акіра Курасава ў “Ідыёце” 1951 года ладзіць карнавал на катку. Абодва рэжысёры з розніцай амаль у 50 гадоў не згаворваючыся пераносяць дзеянні кнігі Фёдара Дастаеўскага з лета ў зіму, падаецца, толькі дзеля таго, каб зняць лядовыя сцэны.
А я ніколі не каталася на сапраўдным катку. Каб аркестр, канькі напракат, лаўкі для пераабування, буфет. Толькі чамусьці сэрца ўсхвалявана адгукаецца на катанне ў фільмах, нібыта памятае пра яго больш, чым я. Жывучы ў Партугаліі, аднойчы ўзімку я асабліва моцна засумавала менавіта па выдуманым катку:
Покатигорошины
Живешь в себя вмещая
оркестры и катки
километровые гирлянды
разнокалиберных огней
малейшее изменение
воздуха декабря
и будто в лихорадке
сжимается река
выкатывают конькобежцы
переключаются огни
электрические натягиваются
между нами голоса
сердца быстрей лупасятся
дрожит живая жизнь
для раздвижного воздуха
произносим по складам:
— Мы по-ка-ти-го-ро-ши-ны
по-клон-ни-ки зи-мы
мы мо-ло-ды по глу-пос-ти
мы сы-ты без ед-ы!
несемся по поверхности
и переходим в дым.
Верш “Покатигорошины” чамусьці любіць мінскі паэт Дзіма Строцаў. І калі-нікалі на паэтычных вечарынах чытае яго. Мне падаецца, Дзіма, як Курасава, Брук, Гедэон, зачараваны магіяй змёрзлай вады.
На самай справе я толькі аднойчы пракацілася па замёрзлай паверхні возера ў гарадскім парку, без гірляндаў і музыкі. Нават без канькоў. Напярэдадні ўвесь дзень поркалася з вершаванымі чарнавікамі да цемнаты, потым суседка завітала, маці той дзяўчынкі, якая фігуравала ў эсэ “Фігурныя канькі і мёртвыя аднакласнікі”, якая памерла. Ну і выпілі ўтраіх з суседкай і мамай маёй па кілішку. У апошні дзень студзеня. Снег прыгожы пайшоў, я вырашыла прагуляцца. Яны адгаворвалі:
— Чаго на ноч папрэшся?
А я ўпіралася. І з прыяцелем (не кавалерам) накіраваліся ў парк, на раскатаныя лёдзікі. Ужо амаль даехаўшы невялікі лядок, паслізнулася. Нібы хтосьці нябачны ў бок пхнуў. А роўна ж, нармальна ехала. І не п’яная была — па чарцы выпілі ўсяго. Карацей, ужо пахіснуўшыся, зразумела, што падаю няправільна. Як у запаволенай здымцы, выставіла наперад руку, добра разумеючы, што выстаўляю пад рызыкоўным вуглом. Падаў буйнымі шматкамі павольны снег. Я ледзь не страціла прытомнасць, калі павалілася і пачала есці гэты чысты хрусткі снег, як Долахаў у “Вайне і міры”, паранены на дуэлі. Толькі ў момант паўстраты прытомнасці зразумела, што гэта жэст не кіношны, што з’едзеныя прыгаршчы снегу дапамагаюць асвяжыцца, калі зусім дрэнна.
Пад павольным снегам пацягнуліся дадому з умоўным кавалерам. Чаму па мабільным не выклікала хуткую дапамогу? Не разумела ад болю, а спадарожнік быў занадта малады, каб нешта прапанаваць. Проста нёс маю сумку і спачуваў. Заходжу ў хату:
— А я руку зламала!
— Малайчына! — і мама зачынілася ў сваім пакоі.
Да хуткай я не датэлефанавалася, набіраю прыёмны пакой і чую на іншым канцы проваду голас хірурга, з якім пасябравалі, калі пісала пра яго ў газеце:
— Вызывай таксі, бо ўсе шпітальныя машыны на выкліках, і дуй да мяне! Калі тэрмінова нічога не зрабіць, дык руку, як калоду, разнясе за ноч.
Па дарозе таксіст жартаваў:
— Ужо другую такую вязу з рукой, паламанай на лёдзе. Вы змовіліся, напэўна…
Назаўтра высветлілася, што гэта была знаёмая прадаўшчыца з парфумернай крамы. Я наўмысна да яе зайшлася, гіпсам трасучы прывітальна, і яна са здзіўленым смехам павіталася са мной зламанай рукой.
Карацей, у прыёмным хірург сустракае:
— На кушэтку!
Кладуся. Ноч, акно расчыненае, снег залятае ў памяшканне. Дубак. А ў яго халат на голае цела, сівыя валасы з-пад расшпіленага халата на грудзях завіваюцца. Мне ад гэтага ўсяго весела. Абкалоў руку навакаінам. Валяліся крывяныя ватныя шарыкі на падлозе кафлянай, надаючы відовішчу яшчэ большую гіперрэалістычнасць. Як тут не ўспомніць навагрэцкага паэта Кавафіса:
После того как он ушел,
я нашел на полу под стулом
алый клок ваты,
оставшейся от перевязки,
ваты, чье место — мусорное ведро.
Без усялякіх рэнтгенаўскіх здымкаў хірург пачаў накладваць гіпс.
— Вершы пішаш? — запытаўся ў працэсе абмазвання рукі белым зімным месівам.
— Пішу.
— А ці падорыш, як выйдзе кніга?
— Вядомая справа, па гроб жыцця буду вам вінная!
— Ну глядзі, ты абяцала.
І падарыла. Лічу гэта адной з важных жыццёвых справаў. Бо нямногае атрымліваецца давесці да канца. Калі б кніга не выйшла, сорамна мне было б з ім сустракацца. А цяпер не сорамна. Можа, таму і кніга на свет з’явілася, каб хірурга не расчараваць і аддзячыць?
Самае дзіўнае, што сёння, амаль дапісаўшы, зазірнула да мамы, а ў тэлевізары знаёмыя цыліндр і крылатка — Анегін! Той самы, з сабачым позіркам. Я ледзь не перажагналася ад нечаканасці. І гэта быў не канец супадзенняў, бо даўно планавала “Ганну Карэніну” з Сафі Марсо пабачыць. Уключыла. Як тут не звар’яцець, калі стужка пачалася менавіта са сцэны на катку! Праўду кажуць палякі: co za dużo, to niezdrowo. Стаўлю кропку, іду класціся.
Аўтар карціны, выкарыстанай у якасці ілюстрацыі, — сучасны нідэрландскі мастак Michael Raedecker.
