Ці памятаюць сёння гродзенцы пра Антонія Тызенгаўза? Канал «Hrodna 11:27» пагутарыў з гісторыкам Юрыем Гардзеевым пра тое, наколькі знакаміты рэфарматар можа сёння стаць для Гродна турыстычным брэндам.
Ці дастаткова ў Гродне ўшанаваная памяць аб Тызенгаўзе? На думку Гардзеева, ступень дастатковасці наогул цяжка акрэсліць, незалежна ад асобы. Пры гэтым Тызангаўза дакладна нельга залічыць да забытых гістарычных асоб.
Фота: grodnonews.by
«На пачатку 90-х гадоў мінулага стагоддзя старая плошча Леніна [частка плошчы — Hrodna 11:27] атрымала назву плошчы Тызенгаўза. Побач з будынкам былога архіва з’явілася скульптурная кампазіцыя "Кароль і Антоні Тызенгаўз". Раней з’явіліся скультуры Жана Эмануэля Жілібера ці Юзафа Сака», — пералічае Юрый тое, што было зроблена ў горадзе ў розныя гады.
Скульптура Жана Эмануэля Жілібера. Фота: grodno.in
Скульптура Юзафа Сака. Фота: paplauskaja.livejournal.com
Але не ўсё было рэалізавана. Агучвалася ідэя пабудаваць помнік Антонію Тызенгаўзу на Гарадніцы. «Застаецца толькі спадзявацца, што ў будучым такі план мог бы здзейсніцца», — кажа гісторык. На яго думку, акрамя помнікаў варта замацоўваць памяць і іншымі сродкамі. Напрыклад, у рамках школьнага курсу па гісторыі горада прысвяціць дзейнасці Тызенгаўза больш увагі. Гэта спрычынілася б да фарміравання гістарычнай памяці горада сярод дзяцей і моладзі, кажа Гардзееў.
Вярнуць Гараднічанцы натуральны стан
Кароль Стэфан Баторый ужо з’яўляецца брэндам Гродна. Гэта ў першую чаргу звязана з замкам, які захаваўся і які зараз аднаўляюць менавіта на «эпоху Баторыя». Магчыма, каб распіярыць Тызенгаўза, варта было б аднавіць яго палац і іншую забудову Гарадніцы? Гардзееў часткова пагаджаецца з такой думкай.
«Канечне, цяжка ўспрымаецца расказ экскурсавола тыпу: "Вось тут, на гэтым месцы стаяў дом ці палац...". Турыст хоча ўбачыць нешта арыгінальнае. Таму ў перспектыве магчыма аднаўленне комплексу палаца падкарбія з батанічным садам. Куды больш складана было б правесці рэканструкцыю забудовы Гарадніцы, таму што ў XIX i XX ст. на месцы ранейшых пабудоў былі ўзведены іншыя дамы», — кажа гісторык.
Да таго ж практыка апошніх гадоў сведчыць, што калі забудоўшчык выбірае паміж гістарычным макетам і сучаснай пабудовай, то перавагу аддае другому варыянту.
Гараднічанка. Фота: newgrodno.by
Затое ў Гардзеева ёсць іншая ідэя з уладкаваннем Гарадніцы. Ён прапануе задумацца аб тым, каб вярнуць Гараднічанцы яе натуральны стан. То бок, аднавіць рэчышча, засыпанае ў 80-х гадах.
Тызенгаўз — толькі звяно з ланцужка
Гродна з-за пандэміі і палітычнай сітуацыі страціў усіх замежных турыстаў. Але летась ім на замену прыехала мноства турыстаў унутраных. Чым асоба гродзенскага старасты магла б зацікавіць беларусаў?
Юрый кажа, што Тызенгаўза тут трэба разглядаць як адно звяно вялікага «ланцужка».
«Гродна, напэўна, займае выключнае месца. Магчыма, сказана гэта з нацяжкай і з пункту гледжання лакальнага патрыятызму. Аднак паспрабую патлумачыць сваю думку.
У чым выключнасць? У Гродне можна убачыць помнікі розных часоў: ад ранняга сярэднявечча да мадэрнізму польскіх і савецкіх часоў. Каложа ці Ніжняя царква, пазней замкавыя горы, барочныя касцёлы і забудова Гарадніцы.
Эклектыка і крыху мадэрну — гэта таксама чарговы элемент гарадской палітры. Гродзенская архітэктурна прастора характарызуецца комплекснасцю. Гэта такі падручнік гісторыі і культуры рэгіёна».
Менавіта таму Юрый лічыць, што турыстаў можа зацікавіць Тызенгаўз як адно звяно «ланцужка». І, напэўна, не столькі асоба падскабрія, колькі захаваныя фрагменты комплекса Гарадніцы, удакладняе Гардзееў.
Не варта абмяжоўвацца Тызенгаўзам
Калі казаць пра пазнавальнасць і «брэндаваць» Тызенгаўза для замежнікаў, то, на думку Гардзеева, шмат было зроблена дзякуючы трансгранічнаму праекту «Шляхам Тызенгаўза». У ім асоба падскарбія акурат прэзентавалася як міжнародны брэнд. Праўда паспяховасці праекта пакуль не спрыялі закрытыя межы ды агульная палітычная сітуацыя ў рэгіёне.
Hrodna 11:27: — Мы чулі не адзін раз меркаванні, што Тызенгаўза варта раскручваць як чарговы гродзенскі брэнд. А ці трэба? Можа ёсць іншыя гістарычныя асобы, увага да якіх была б больш патрэбная?
Гардзееў: — Трэба раскручваць усе асобы, не абмяжоўвацца. На Гарадніцы было шмат людзей: медыкі, архітэктары, вайскоўцы, музыкі, танцоры. Безліч.
