Аўкцыён Sotheby's выставіў на таргі, якія пройдуць 13 лістапада, карціну Марка Шагала «Над горадам». Палатно ацэньваецца ў 12-18 млн долараў. Вядома, гэта каштоўны экспанат для музеяў і ў Мінску, і ў родным для Шагала Віцебску.

Марка Шагала «Над горадам»

«Праблема ў тым, што карціна каштуе роўна на 12-18 млн даляраў даражэй, чым за яе гатова заплаціць дзяржава па імені Беларусь. Такога артыкула расходаў у рэспубліканскім бюджэце як вяртанне нацыянальных каштоўнасцяў няма. Хоць купля на аўкцыёнах і ў калекцыянераў – гэта самы просты і дзейсны спосаб вяртання спадчыны, які не патрабуе балючых высвятлення міжнародных адносін», – піша Павел Мацукевіч.

Магчыма, на думку былого дыплатата, яшчэ здарыцца цуд, і ў той Беларусі, якая ёсць цяпер, або ў той новай, прэмʼера якой па ўсіх прыкметах пакуль адкладаецца на нявызначаны тэрмін, будуць інакш расстаўленыя акцэнты, і дзяржава праявіць падмацаваную фінансамі цікавасць да вяртання нацыянальных багаццяў. Яны рассеяны як аскепкі ад выбуху па ўсім свеце, і пытанне іх вяртання – гэта справа дзяржаўнай важнасці, а не энтузіязму асобных музеяў, нейкіх іншых адзінокіх юрыдычных і фізічных асоб.да яго вырашэння трэба падыходзіць па-дзяржаўнаму.

Павел Мацукевіч. Фотаздымак са старонкі facebook

«З улікам размаху бедства, а ў выпадку Беларусі гэта менавіта бедства, таму што гаворка ідзе пра страту звыш 90% нацыянальных культурных каштоўнасцяў, мае сэнс падумаць над асаблівымі надзвычайнымі мерамі. Напрыклад, як варыянт, аб часовым (5-10 гадоў) увядзенні «падатку на вяртанне культурных каштоўнасцяў» у памеры, дапусцім, 1% ці нават менш ад зарплаты як раз, каб сабраць фонд для набыцця на аўкцыёнах і ў калекцыянераў страчанага з-за шматлікіх войнаў і іншых драм нацыянальнай гісторыі спадчыны.

Гэта не дазволіць вярнуць усё, што ў прынцыпе немагчыма, але дазволіць апрануць голыя інтэрʼеры музеяў, адноўленых і аднаўляемых сядзіб і замкаў у Беларусі, запоўніўшы арыгінальнымі ці хаця б адпаведнымі часу экспанатамі. Такі фонд, а варыянты яго папаўнення могуць быць рознымі, патрэбны і для ўзнагароджанняў за каштоўную інфармацыю, калі яна дапаможа раскрыць сакрэты месцазнаходжання беларускіх рэліквій. Крыжа Ефрасінні Полацкай, напрыклад», – разважае Мацукевіч.

У выпадку карцін, асабліва калі казаць пра творы майстроў так званай Парыжскай школы, гаворка ідзе пра вяртанне Беларусі, перш за ўсё, твораў мастакоў, якія нарадзіліся ў беларускіх гарадах, вёсках і мястэчках. 

«Выкарыстанне тэрміна «вяртанне» у адносінах да карцін можа быць вельмі ўмоўным, таму што працы могуць не мець прамога або зусім не маюць дачынення да Беларусі ў тым сэнсе, што ствараліся за мяжой і там жа прадаваліся. Хоць у Шагала, напрыклад, быў віцебскі перыяд творчасці, і ён лічыцца самым плённым.

Карціны ў любым выпадку важныя і каштоўныя самі па сабе – не менш імёнаў сваіх аўтараў. Хіба не сорам, што ў музеі Шагала ў Віцебску  да гэтага часу няма ні адной маляўнічай працы майстра? Гэта датычыцца і Нацыянальнага мастацкага музея ў Мінску, і не толькі Шагала..», – лічыць экс-дыпламат.