Пятнаццатага лютага ў Берліне распачаўся 84-й па ліку Міжнародны кінафестываль «Берлінале» — адна з найбольш уплывовых падзей для еўрапейскіх і паўночнамерыканскіх краін. Нягледзячы на тое, што праз саўдзел у вайне і рэпрэсіі Беларусь як дзяржава афіцыйна выключана з культурнай павесткі Захаду, беларускія кінематаграфісты ў эміграцыі ўжо другі год запар працягваюць нарошчваць сваю прысутнасць на нямецкім форуме.

Мы сабралі найбольш заўважныя праявы гэтай супрацы.

Берлінале-2024. Фота: Bild: dpa/Soeren Stache

Беларускія фільмы на Берлінале

Вялікіх фільмаў з удзелам нашых суайчыннікаў, на жаль, няма, а вось невялікія ёсць. Галоўны з іх — канцэптуальны постдок «Непажаданае сваяцтва» Паўла Мажара.

Вось што вядома пра працу, якая трапіла ў праграму кароткаметражнага кіно.

«Выкарыстоўваючы вуліцы свайго берлінскага раёна ў якасці фону, рэжысёр з Беларусі даследуе сістэматычны характар расійскіх і беларускіх ваенных злачынстваў ва Украіне і аналізуе ўласную адказнасць за гэтую вайну», — напісана на старонцы праекта.

Тры гады таму Мажар паспяхова дэбютаваў як самастойны аўтар з дакументальнай кароткаметражнай працай «Падручнік». Фільм распавядаў у схематычнай форме, як адбываліся рэпрэсіі летам 2020 года, падчас масавых пратэстаў. «Метадычка» атрымала ўзнагароду на нідэрландскім фестывалі IDFA у конкурсе кароткаметражнага дакументальнага кіно. У «Непажаданым сваяцтве» Мажар працягвае разважаць пра актуальныя тэмы ўлады і гвалту мовай нагляднага і вынаходлівага дакументальнага перформансу.

У іншым кароткім метры — літоўска-амерыканскай ігравой стужцы «Абраза» (Resentment) рэжысёра Глеба Асацінскага — знайшоўся беларускі актор Сяргей Здаранкоў. Стужка ўдзельнічае ў праграме «Generation 14plus 2024», а актор у ім сыграў адну з адну з другапланавых роляў.

Праект распавядае пра сямнаццацігадовага Яшу, які бунтуе супраць савецкай сістэмы. Але ў СССР 1990 года адны супрацьлеглыя сілы больш небяспечныя за іншыя. Патрэба галоўнага героя ў самавыражэнні падштурхне яго да неабдуманых учынкаў.

Што тычыцца Сяргея Здаранкова, то ён скончыў Беларускі інстытут культуры і распачаў тэатральную кар’еру у 2007 годзе працы ў Магілеўскім драмтэатры. Ён таксама здымаецца ў розных малавядомых расійскіх і беларускіх стужках і серыялах.

Уласны павільён Беларускай незалежнай кінаакадэміі

Самае цікавае падзеі будуць разгортвацца на Еўрапейскім кінамаркеце Берліналя — пляцоўцы для кінематаграфістаў, якім цікава кіно ў першую чаргу як галіна бізнесу.

У мінулым годзе там была з помпай прадстаўлена Беларуская незалежная кінаакадэмія (далей — БНК). Арганізацыя была створана пасіянарнымі кінематаграфістамі, што трапілі праз розныя прычыны ў эміграцыю, і падтрымана на самым высокім узроўні — кіраўніцтвам Еўрапейскай кінаакадэміі і Клаўдзіяй Рот, упаўнаважанай нямецкага ўрада па культуры і СМІ.

Рэжысёр Аляксей Палуян (другі злева) і міністр культуры і медыя Германіі Клаўдыя Рот (сядзіць), 2023 г.Фота Дзмітрыя Брушко, тэлеграм-канал «Свяшчэнны Белавуд»

Сёлета БНК зноў адчыніла на кінамаркеце ўласны павільён, галоўнай падзеяй якога стане пітчынг кінапраектаў для пошуку еўрапейскіх спонсараў.

Арганізатары праз адкрыты конкурс атрымалі 40 заяў, з якіх да фіналу дайшло 8 праектаў на рознай ступені вытворчасці.
Сярод іх анімацыйны праект «Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях» Максіма Птушкіна, палітычная драма «Пад шэрым небам» Мары Тамковіч, дакументальныя фільмы «Гарышчы для галубоў» Марты Верас і «Каб лёгка з’язджалі і добра вярталіся» Сашы Кулак, «Паляванне» Надзеі Якімовіч, «Абуджэнне» Вікторыі Шнайдэр, «Паўночнае ззянне» Юліі Паграбняк, «Zone|myths» (ананімнага аўтар).

«Пітчынг на Еўрапейскім кінарынку, мы спадзяёмся, дапаможа аўтарам адабраных праектаў знайсці партнёраў і аднадумцаў ды зрабіць сур’ёзныя крокі ў рэалізацыі ідэй. Для нас істотна, каб беларускія фільммэйкеры мелі больш магчымасцяў на міжнародных пляцоўках», — кажуць у бордзе кінаакадэміі.

Цікава, што адзін з удзельнікаў пітчынгу — дакументальны праект «Zone|myths» ананімнага аўтара — ужо прэтэндуе на фінансавую дапамогу. Сусветны кінафонд Берлінале (WCF) параіў прафінансаваць яго ў памеры 35 тысяч еўра.

Праект прысвечаны Чарнобыльскай зоне прайшоў жорсткі адбор. Журы WCF зрабіла свой выбар са 194 прадстаўленых заяў з 62 краін свету — і вынесла толькі 14 рэкамендацый па фінансаванні фільмаў, у які патрапіла і стужка «Zone|myths»

Цырымонія ўзнагароджання прэміі беларускіх кінакрытыкаў «Чырвоны верас»

Другой заўважнай беларускй падзеяй Еўрапейскага фільммаркета стане цырымонія ўзнагароджання прэміі беларускіх кінакрытыкаў «Чырвоны верас», фокус якой накіраваны на незалежнае айчыннае кіно. Падзея, якая фактычна праводзіцца другі раз, нечакана атрымала падтрымку з боку кінематаграфічнай супольнасці Германіі.

Пераможцы прэміі абіраліся экспертным журы, у якое увайшлі 16 дзейсных журналістаў, даследчыкаў кіно, кіназнаўцаў, публіцыстаў, шляхам закрытага галасавання па пяцібальнай сістэме. У шорт-ліст увайшлі некалькі дзясяткаў дакументальных, ігравых і анімацыйных праектаў, якія прэтэндуюць на перамогу у 13 намінацыях (як персанальных, лепшы актор, актрыса, рэжысёр, так і тэхнічных: лепшы гук, дэкарацыі і г.д.) плюс «Спецыяльныя згадкі».

Арганізатары абяцаюць, што на падзеі будзе шмат цікавага. Акрамя знакамітых гасцей, запланаваны нават невялічкі выступ гурта «Шума», які грае у стылі «лічбавай архаікі».

Бонус — намінацыя дакументальнага фільма «Радзіма»

Самы тытулаваны беларускі фільм мінулага года дакументалістаў Ганны Бадзякі і Аляксандра Міхалковіча пра вайсковую дзедаўшчыну намінаваны на прэмію «Cinema for Peace».

Цалкам намінацыя гучыць «За самы каштоўны дакументальны фільм 2024 года». Гэта штогадовая цырымонія будзе ўручана на гала-канцэрце Cinema for Peace ў Берліне 19 лютага, які пройдзе паралельна Берлінскаму кінафестывалю.

Cinema for Peace — некамерцыйная арганізацыя, заснаваная прадзюсарам Якам Бізілем у 2002 годзе ў Берліне ў адказ на тэрарыстычныя атакі 11 верасня 2001 года. Яна з’яўляецца філантрапічнай асацыяцыяй, якая прапануе платформу для гуманітарных праектаў і кінематаграфістаў.

Гала-канцэрт прэміі неаднаразова падвяргаўся крытыцы з боку былога дырэктара Берлінале Дзітэра Косліка як «новы стандарт ідыятызму».

У мінулым годзе дакументальны фільм «Смеласць» Аляксея Палуяна пра падзеі 2020 года атрымаў узнагароду Cinema for Peace ў намінацыі «Найлепшы палітычны фільм». Хто ведае, можа, беларусам і гэтым разам пашанцуе.

Тарас Тарналіцкі, budzma.org