Абмеркаваць «паранаідальную» позву на арт-поле, як і наступныя «анамаліі» на кніжнай ніве і ў культуры прапанаваў мастаку Reform.by.

Аляксандр Бельскі — беларускі мастак-постмадэрніст, чые працы неаднаразова атрымлівалі прызы глядацкіх сімпатый на фестывалі мастацтваў «Арт-Мінск». Да апошняга, як гаворыцца, моманту. Сёлета карціны аўтара-прызёра апынуліся раптам не «да двара» і, як і працы многіх яго калег, былі знятыя з бягучай экспазіцыі выставы ў Палацы мастацтва.

«Меркаваў фільтрацыю сваіх работ з верагоднасцю 80%»

— Аляксандр, ведаем вас як аднаго з пастаянных удзельнікаў «Арт-Мінска». Але сёлета вашы працы апынуліся знятыя з выставы ў Палацы мастацтва. Як вы пра гэта даведаліся?

— Мой удзел у «Арт-Менску» і «Восеньскіх салонах» быў практычна штогадовым, дакладна. Гэтыя мерапрыемствы заўсёды разглядаў як магчымасць звароту да гледача.

У гэтым годзе, будучы ў спісе адабраных аўтараў, я прывёз і нават паспеў змантаваць на месцы палотны. Але праз некалькі дзён мне патэлефанавалі з палаца (Палаца мастацтва) паважаныя мной людзі, і, выказаўшы шкадаванне, паставілі перад фактам няўдзелу маіх работ у экспазіцыі «Арт-Мінска-2022». Усё было проста.

— Як вы ўспрынялі гэтую навіну?

— Якіх-небудзь каментароў па тэлефоне, шчыра кажучы, я не прасіў. Ужо калі забіраў працы, даведаўся аб множным ліку «адмоўнікаў».

Наогул, падаючы заяўку, я меркаваў фільтрацыю сваіх работ з верагоднасцю 80%. Але здзіўляе «заварочванне» візуальна нейтральных палотнаў іншых аўтараў. Адсюль напрошваецца выснова, што цэнзураванне будуецца не абавязкова на змесце і каляровым рашэнні.

— Так, ёсць версіі аб шматлікіх «чорных спісах» нядобранадзейных аўтараў. Але я тут дадам-цікава, што цыкл за вашым аўтарствам, які павінен быў быць прадстаўлены ў экспазіцыі, называецца «анамалія». У вас не склалася ўражанне, развіваючы метафару, што анамалія выйшла за межы палотнаў?

— Думаю, што падзеі апошніх гадоў у цэлым прымушаюць выключыць доўгатэрміновае планаванне. І быць не гатовым, на жаль, да накатывающим падзеям.

«Угледзелі за героем Смітам небяспечную мадэль дзяржсупрацоўніка»

— Аляксандр, цікава пагаварыць аб тым, што адбываецца ў нашай дзяржаве ў кантэксце вашых работ. Вы — аўтар, які злучае ў сваіх карцінах коды, вобразы савецкай і масавай культуры, беларускай і глабальнай. Вы робіце гэта з вялікім гумарам, іроніяй, і ў той жа час у сутыкненні «гэтых КУЛЬТУРНЫ кодаў» «высякаюцца» важныя сэнсы. У прыватнасці, у вашай працы «Анубіс», якая ўваходзіць у вышэйзгаданую серыю «Анамалія», намаляваныя рулоны з саломы. Тыя самыя саламяныя «кругляшы», якія часта на свяце Дажынак (і не толькі на ім) людзі складаюць у рознага роду ашаламляльныя фігуры — у паравозікі з Рамашкава, зайцоў, бабуль і дзядуляў. У вашай карціне яны ўтвараюць велізарную піраміду, адсылаючы да егіпецкай цывілізацыі. Скажам, да піраміды Хеопса, якая з’яўляецца і помнікам егіпецкай цывілізацыі, але таксама і магілай. Хочацца спытаць: дык што адбываецца з нашай «цывілізацыяй Дажынак»? Яна — ўсё? Сыходзіць? Мы назіраем яе закат?

— Пытанне добрае, але цяпер я не гатовы даць на яго разгорнуты адказ. Коратка, Я б адказаў так: «Анубіс» хутчэй ілюструе сам факт бляклай пародыі сістэмы на цывілізацыю, яе канечнасць і бездапаможнасць.

Што тычыцца жыццяздольнасці гэтай сістэмы, патэнцыял у яе, мяркуючы па ўсім, вялікі, але не бясконцы. І можна пашукаць аналагі распаду такіх структур у нядаўнім і глыбокім мінулым.

— Ці можа казаць аб канечнасці патэнцыялу гэтай сістэмы, на ваш погляд, забарона продажаў твораў сусветнай літаратуры? Я кажу аб тым, што «анамаліі» назіраліся ў апошні час не толькі на арт-полі, але і на кніжнай ніве. Кажуць, у Беларусі забаранілі продаж рамана Джорджа Оруэла «1984». Забаранілі, а потым забаранілі забарону. Чым правініўся менавіта Оруэл?

— Што тычыцца атакі на Оруэла з «1984», думаю, што таварышы-ідэолагі тут ўбачылі за героем Смітам небяспечную мадэль дзяржсупрацоўніка, здольнага крытычна думаць і выслізгваць ад назірання. А таксама які мае прыватную жыццё без абавязковага хакея ў выхадны дзень. Да таго ж яны відавочна адчуваюць паранаідальныя прыступы, не давяраюць адзін аднаму. Забаранілі забарону-мабыць, дачыталі кнігу да канца (усміхаецца).

— Пацвердзіўся і экстрэмізм рамана Альгерда Бахарэвіча «Сабакі Еўропы»: кніга ўсё ж была дададзеная ў спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў, нягледзячы на надзею, што гэта зноў «не дакладна». Быць можа, Вам удалося яе прачытаць і вы ведаеце адказ — чаму менавіта і «Сабакі Еўропы»?

— На жаль, яшчэ не чытаў, хоць мая жонка рэкамендавала. Прызнаюся, што толькі спампаваў раман — тым больш, што Альгерд Бахарэвіч афіцыйна дазволіў яго пірацкае чытанне (смяецца).

Што тычыцца забароны «Сабак Еўропы», я цалкам тут згодны з аўтарам рамана — тыя, хто забараняюць кнігі, іх проста не чытаюць. Яны проста рэагуюць на іх сімвалічнае значэнне.

«Заходы, світанкі і бэз чакана не забароняць»

— Як тады ў такіх умовах можа ствараць мастак? Ці верыце вы, у прыватнасці, у сілу «чорных спісаў», забаронаў? Да чаго прывядзе гэтая мера ў мастацтве, у культуры, шырэй — у грамадстве?

— Мастак — ўніверсальнае вызначэнне чалавека творчага. Тыя, хто працуюць па прынцыпе «што бачу, то спяваю», на мой погляд, ніяк не пацерпяць. Акрамя тых пейзажыстаў з «чорнага спісу», якім як раз варта перагледзець рэпертуар, звяртаючы ўвагу не толькі на знешні выгляд прасторы і аб’ектаў.

Заходы, світанкі і бэз чакана не забароняць.

Астатнім рефлексуючым, з уласнай візуальнай арфаграфіяй, фанетыкай і міфалогіяй, трэба будзе цікавая праца над сабой.

— Колькі гэтых спісаў у цэлым у нашай краіне, на вашу думку? Можа, інстанцыі гуляюць імі як у карты?

— Ведаю пацешныя факты аб трапленні ў спісы, спушчаныя на прадпрыемствы, саміх аматараў «вялікага Брата». І як раз сёння прачытаў навіну аб звальненні начальніцы кадравай службы Міністэрства культуры Аксаны Лісянковай, якая займалася «зачысткай» культурнага поля. Хочацца надзяліць гэтую сістэму ўласцівасцямі самараспаду.

У той жа час, паводле законаў Сусвету, якіх «ніхто» не адмяняў, у меркаваным будучыні чакана паскарэнне паглынання арт-асяроддзя.

Але, ведаеце, гатовы запярэчыць Сяргею Будкіну адносна перспектыў у новага пакалення і фарміравання густу. Сяргей казаў, што «калі яны (маладое пакаленне — Reform. by) будуць бачыць толькі агратрэш і прадузятае мастацтва, то не будзе карысці». На мой погляд, прымушаць рабіць лебедзяў з пакрышак на ўроках працы, верагодна, усё ж ніхто не будзе. Знойдуцца новыя формы і вобразы. Іншыя механізмы ўзаемадзеяння аўтара і гледача.

Але ў традыцыйных відах мастацтва, на якія ў сістэмы ёсць уплыў, усё хутчэй за ўсё павінна дайсці да абсурду.

«Месца» "касманаўтаў" відавочна не на зямлі»

— Зноў вярнуся да вашых работ. З «цывілізацыяй Дажынак» накшталт разабраліся. Але нельга не згадаць снегавікоў — герояў вашых карцін, якія пастаянна хуліганяць, у нешта трапляюць, праўда, у адной з работ 2017 года ім моцна «дастаецца». Як памятаю, «дастаецца» ад «чорных касманаўтаў». Прабачце за пытанне: снегавікі — гэта беларусы?

— Праца 2017 года, пра якую вы згадваеце, спадзяюся, касмапалітычная.

Як вы памятаеце, лідары дзвюх краін нядаўна анансавалі запуск беларуса ў космас. Так што месца «касманаўтаў» відавочна не на зямлі (усміхаецца).

— Аляксандр, вы — празмерна лаканічныя ў адказах, але я ўсё ж не адмоўлюся ад пытання пра будучыню. Якога ўласцівасці, характару ўсё ж наша антыўтопія? І як мы яе можам падпаліць?

— Прызнацца, называючы сваю працу «анамалія № 1», я мяркую, вангую серыю сістэмных збояў. Левітуючыя рулоны саломы — гэта следства абурэння, пратэсту матэрыі, яе нязгоды. Пакуль мы знаходзімся ў гэтым абураным стане, сістэма і будзе трашчаць, рабіць памылкі, марнаваць рэсурсы, затыкаць дзіркі і цечы.

Што яшчэ магу дадаць?

Хочацца папрасіць балерын максімальна падтрымліваць форму нягледзячы на тое, што квіткоў на ўсіх не хопіць.

Reform.by.