Варшаве пашчасціла з геаграфіяй: знаходжанне паміж двума цэнтрамі велічэзнай Рэчы Паспалітай (Кракавам і Вільняй) паспрыяла таму, што менавіта мазавецкі горад стаў новай палітычнай сталіцай польска-літоўскай дзяржавы. Каб уплываць на цэнтральную ўладу, кожны магнат з беларускіх земляў мусіў мець тут сваю рэзідэнцыю. Адсюль пачынаецца лучнасць нашых земляў з горадам на Вісле, якая не перарываецца да нашых часоў.
Радзівілаўскі (цяпер Прэзідэнцкі) палац
Магнацкі палац на гэтым месцы быў пабудаваны ў сярэдзіне XVII ст. і значную частку сваёй гісторыі (1674–1818 гг.) належаў прадстаўнікам нясвіжскай галіны Радзівілаў. У ХІХ ст. палац быў выкуплены для размяшчэння рэзідэнцыі намесніка Каралеўства Польскага; у наш час тут красуе Прэзідэнцкі палац, які варшавякі старой загартоўкі дагэтуль называюць не іначай як Радзівілаўскім.
Зазначым, што выконваў палац не толькі жылую і адміністрацыйную функцыю, але і культурную. У 1778 г. тут была паказаная першая польская опера “Ашчасліўленая галеча”, а у 1879 г. у сценах палаца было прэзентаванае знакавае палатно Яна Матэйкі “Грунвальдская бітва”.
Нацыянальны музей
Цэнтральнае месца ў экспазіцыі музея займае манументальная карціна Яна Матэйкі “Грунвальдская бітва” (4,3*9,9 метра). Пабудаваная на дэталях вайсковага супрацьстаяння, выява дэманструе пераломны момант у разгортванні гераічнай бітвы.
Сярод экспанатаў музея не менш цікавай для беларусаў будзе і іншая батальная карціна – “Бітва пад Оршай” невядомага аўтара. Прыпыніцеся каля яе і паспрабуйце адшукаць Канстанціна Астрожскага! Задачка не з простых, калі ўлічыць, што вялікі гетман літоўскі на ёй выяўлены ажно тройчы!
У дадзеным музеі таксама варта не абмінуць партрэт вядомага садыста з Радзівілаў – Гераніма Фларыяна, карціну Валянціна Ваньковіча “Адам Міцкевіч на скале Аюдаг”, выяву смерці Барбары Радзівіл і, напэўна, галоўнае – твор Фердынанда Рушчыца “Зямля”, якую недарэмна ахрысцілі “сімвалам Беларусі ХХ стагоддзя”.
Музей Войска Польскага
Музей, прысвечаны гісторыі ўзброеных сіл Польшчы, быў заснаваны з ініцыятывы Юзафа Пілсудскага ў 1920 г.
Музейная экспазіцыя так і зіхаціць унікальнымі рэчамі: тут захоўваюцца шаблі Стэфана Баторыя, Станіслава Аўгуста Панятоўскага, Юзафа Пілсудскага, сядло Напалеона Банапарта. На велізарнай пляцоўцы пад адкрытым небам захоўваюцца самалёты, танкі, верталёты і артылерыйскае ўзбраенне ХХ ст.
У экспазіцыі музея беларусам варта не абмінуць трафеі Грунвальдскай бітвы, капялюш і шматлікія асабістыя рэчы Тадэвуша Касцюшкі, а таксама паўтузіна гарматаў з нясвіжскай людвісарні. Апошнія паходзяць з канца XVI – пачатку XVII стагоддзяў, з часоў Мікалая Крыштафа Радзівіла Сіроткі.
Вялікі тэатр
Тэатр славіцца найвялікшай сцэнай для оперных пастановак у свеце, перад якой знаходзіцца зала імя Станіслава Манюшкі.
Манюшка нарадзіўся у фальварку Убель непадалёк ад Смілавічаў. Пачатковую музычную адукацыю атрымаў у Мінску, пасля чаго значны час жыў у Вільні. У 1858 г. яго запрасілі дырыжорам, а пазней і дырэктарам варшаўскага опернага тэатра. Аўтар 20 опер і аперэт, трох балетаў і больш за 300 песень у творчасці часта выкарыстоўваў беларускі фальклор. Найбольш знакавай для нас з’яўляецца яго музычнае афармленне да п’есы Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча “Сялянка”, першага твора такога кшталту, дзе загучала беларуская мова.
Адзін з найбольш любімых варшавякамі кампазітараў быў пахаваны на ганаровым месцы Павонзак у 1872 г.
Месца пахавання Якуба Ясінскага
На правым беразе Віслы, на Каменкаўскіх могілках, сярод іншых апошніх абаронцаў варшаўскай Прагі 1794 г. знайшоў вечны спачын Якуб Ясінскі.
Генерал-лейтэнант Ясінскі быў адным з кіраўнікоў прайгранага паўстання. Ён доўгі час кіраваў узброенымі сіламі паўстанцаў у Вялікім Княстве Літоўскім, быў лідарам так званых “віленскіх якабінцаў”, якія заклікалі выкарыстаць вопыт французскай рэвалюцыі, выступалі за адмену прыгоннага права і аднаўленне федэратыўнай Рэчы Паспалітай у старых межах. Каб падбадзёрыць мясцовае насельніцтва на паўстанне, пісаў вершы на беларускай мове, кшталту вось гэтага:
Пойдзем жыва да Касцюшкі,
Рубаць будзем маскалюшкі!
Няхай маскаль уступае,
Няхай беларусаў знае!
Пад націскам кансерватыўных сіл быў адхілены ад кіраўніцтва паўстаннем у Літве і Беларусі, аднак да апошняга не спыніў барацьбы!
Дом Адама Плуга
У гэтым доме (Новы Свят, 41) доўгі час жыў аматар беларушчыны, паэт, празаік, перакладчык і рэдактар варшаўскіх часопісаў Адам Плуг. Паходзіў ён са Случчыны, але апошнія 29 гадоў жыцця пражыў у Варшаве, дзе здабыў літаратурна-выдавецкую славу і аўтарытэт. На сённяшні дзень у горадзе можна знайсці і вуліцу ў яго гонар і бюст у касцёле Святога Крыжа. Пахаваны Адам на Павонзках.
Варшаўскі ўніверсітэт
У гэтым універсітэце 22 гады працаваў мовазнавец, этнолаг, фалькларыст і грамадскі дзеяч Яўхім Карскі. Ён не толькі навукова абгрунтаваў самастойнасць беларускай мовы і права беларускай нацыі на існаванне (пра гэта сведчыць галоўная работа яго жыцця – трохтомная манаграфія “Беларусы”), але і меў паспяховую адміністрацыйную кар’еру. З 1902 г. ён узначальваў тутэйшы гісторыка-філалагічны факультэт. Пазней стаў рэктарам Варшаўскага ўніверсітэта. Што праўда, яго кіраванне ўстановай выпала на няпросты рэвалюцыйны час, у сувязі з чым універсітэт закрылі на тры гады (1905–1908 гг.).
Мемарыяльная дошка ў гонар налібоцкіх паўстанцаў у касцёле Станіслава Косткі
Напэўна, дзве траціны помнікаў Варшавы прысвечаныя падзеям Варшаўскага паўстання. Гэтая жалобная і гераічная падзея складае падмурак сучаснай польскай ідэалогіі і пераконвае, што нават прайграную бітву можна прывесці да перамогі ў памяці нашчадкаў.
Сярод абаронцаў Варшавы былі і нашыя суайчыннікі. Асабліва варта адзначыць жаўнераў Стаўбцоўска-налібоцкай групоўкі Арміі Краёвай. У пачатку паўстання беларускія краёўцы вывелі з выкарыстання Вермахта аэрадром у Бялянах, пасля чаго спрабавалі непадалёк ад Гданьскага вакзала праціснуцца да Старога горада. Аперацыя правалілася, толькі 32 чалавекі здолелі прарвацца, і большасці з гэтых людзей не ўдалося перажыць Варшаўскае паўстанне.
Апроч таго, у гонар жаўнераў Стаўбцоўска-налібоцкай групоўкі Арміі Краёвай каля Гданьскага вакзала ўсталяваны асобны помнік.
Пахаванне Яна Булгака
У Беларусі імя “бацькі польскай фатаграфіі” Яна Булгака не вельмі вядомае, хоць тут ён нарадзіўся і пражыў значны кавалак жыцця. У сядзібе Перасека пад Мінскам Ян Булгак у 1908 годзе арганізаваў сваё першае фотаатэлье, а ўжо праз два гады яго работы дэманстраваліся на Сусветнай выставе ў Брусэлі. З 1911 года ён – першы гарадскі фатограф Вільні: гэты горад робіцца для фатографа галоўнай крыніцай натхнення. Пад канец жыцця майстар фотапейзажу і архітэктурнай фатаграфіі пераехаў у Варшаву, дзе і быў пахаваны ў цэнтральнай частцы каталіцкіх могілак Павонзкі.
Пахаванне Чэслава Выдрыцкага-Немена
Вядомы польскі рок-музыка, кампазітар і спявак нарадзіўся ў беларускіх Старых Васілішках. У канцы 1950-х яго сям’я пераехала ў Польшчу, дзе Чэславу ўдалася гучная музычная кар’ера. Тым не менш, пра малую Радзіму спявак не забываў, таму і ўзяў сабе артыстычны псеўданім ад ракі Нёман. Падчас рытуалу пахавання “польскага Мулявіна” ў катакомбах Павонзак на ўсіх польскіх радыёстанцыях гучаў галоўны хіт яго жыцця – “Dziwny jest ten świat”.
Алесь Лапо
Сябры! Дадзены артыкул – толькі пачатак аб’ёмнага беларускага гайду па Варшаве! Пішыце ў каментах пра адшуканыя вамі куточкі беларушчыны, і хутка яны з’явяцца ў абноўленай версіі гайду!
