Дызайнер з Беларусі Зміцер Буко стварыў азбуку для дзяцей-мультылінгваў і іх бацькоў, зараз шукае магчымасць выдаць свой незвычайны лемантар. Як прыйшла такая ідэя, чаго яна каштавала аўтару і якія неспадзяванкі яго чакалі падчас працы над праектам, ён распавёў «Люстэрку».
Зміцер пераехаў у Польшчу ў 2014-м, а ідэя стварыць ідэальную, на яго думку, азбуку для дзяцей у яго з’явілася пяць гадоў таму, калі нарадзілася яго дачка Ева. Тады ён пачаў шукаць добрую кнігу, але гэта аказалася складанай задачай. Па-першае, патрэбна была мультылінгвістычная азбука, паколькі яго дачка кожны дзень размаўляе на трох мовах, а па-другое, ён хацеў знайсці эстэтычна ідэальны падручнік.
«Азбуку нармальную я пачаў шукаць, калі Ева нарадзілася, пяць гадоў ужо шукаю. Пытаўся і ў Instagram, і ў Інтэрнэце, і ў крамах. Не знайшоў. Мусіць, адна з найлепшых, якую я бачыў, была на AliExpress набытая. Магнітная. Там былі літары ў форме прадметаў. Напрыклад, была літара C у выглядзе ката (cat). Праблема ў тым, што я шукаў яшчэ і прыгожую азбуку, а не толькі функцыянальную. Самая прыгожая звалася «Альфабетыкс». Яна была такой хіпстарскай у моднай белай мінімалістычнай эстэтыцы. Добрая кніга, але дрэнная азбука», — растлумачыў Зміцер.
Адна з найлепшых, што ў яго былі, — гэта азбука, якую ён купіў у Барселоне пяць гадоў таму.
«Яна зроблена як вялікая кніжка і змяшчае дзве мовы: англійскую і іспанскую. Гэты момант мне тады моцна кінуўся ў вочы. І з тых часоў я думаў, што было б класна, каб такі праект быў не толькі на іспанскай. Пяць гадоў я хадзіў з думкай, што калі-небудзь зраблю класную азбуку (і ў эстэтычным, і ў практычным, функцыянальным сэнсе)», — распавёў ён.
Яшчэ адна праблема ў азбуках, акрамя адсутнасці спалучэння функцыянальнасці і эстэтыкі, на думку Змітра, — гэта тое, што не заўсёды зразумела, чаму выбіраюцца тыя ці іншыя паняцці.
У выніку 1 студзеня 2024 г. ён пачаў працу над уласным лемантарам.
«Пачаў з таго, што пачаў шукаць паняцці, якія хацеў бы ілюстраваць, то бок літары і моўныя пары. Адразу пачаў працаваць з пяццю мовамі: англійскай, польскай, рускай, беларускай і ўкраінскай, проста таму, што я іх ведаю і жыву ў асяроддзі, дзе носьбітаў гэтых моў большасць. Пазней я павялічыў колькасць гэтых пар», — распавёў Зміцер.
Кампаньёнам дызайнера ў гэтым праекце быў чат GPT. Менавіта там Зміцер Буко шукаў паняцці і моўныя пары.
«Шукаў паняцці, якія будуць цікавыя дзіцяці. І тут я выкарыстаў свой бацькоўскі досвед. Шукаў нейкія штукі, якія, на мой погляд як бацькі, дзіця будуць натхняць, якія адлюстроўваюць сучаснасць, то бок не яблык і не акардэон, але нешта такое, што і дзіцяці будзе падабацца, і мяне як аднаго з бацькоў будзе натхняць, таму што на гэтых словах мы будуем нейкія новыя семантычныя сувязі ў дзіцяці. Напрыклад, літара А — гэта мог бы быць астранаўт», — растлумачыў аўтар сваю канцэпцыю.
Калі былі знойдзены паняцці для ўсіх літар алфавіту, пачалася праца над ілюстрацыямі.
«Іх рабіў па такім крытэры, каб гэта была кайфовая кніжка для дзіцяці, каб былі паказаны нейкія штукі, якія дзеці любяць: мілы робат, усмешлівы звярок, вулкан, ведзьма», — растлумачыў Зміцер.
Калі з’явіліся накіды з чарнавымі разваротамі будучай кнігі, ён заўважыў, што браў у асноўным словы, якія былі запазычанымі, у выніку на ўсіх мовах яны гучалі прыкладна аднолькава. На гэтым этапе аўтар азбукі вырашыў дадаць іншыя мовы, напрыклад, кітайскую, грэцкую, «каб паказаць, які разнастайны гэты свет». Таксама ён зразумеў, што патрэбная дапамога лінгвістаў.
«У нейкі момант я зразумеў, што мне не хапае лінгвістычнай экспертызы, і я паклікаў лінгвістаў і выкладчыкаў, якія працавалі ў білінгвістычным асяроддзі. Адгукнуліся 12 чалавек з розных краін. У той момант у лемантары было толькі пяць моў і не было катоў. Я пачаў кансультацыі з лінгвістамі. Канцэпцыя тады была такая: знайсці словы ў розных мовах, якія пачынаюцца з адной і той жа літары», — растлумачыў аўтар.
Дарэчы, лінгвісты дапамагалі яму бясплатна, а сам Зміцер даведаўся шмат новага пасля такой сумеснай працы.
«Падчас працы высветлілася, што дзеці-білінгвы развіваюцца інакш, чым аднамоўныя дзеці. Адзін з вельмі важных момантаў: пісьмо і маўленне развіваюцца павольней, затрымка ў параўнанні з аднамоўнымі дзецьмі 1-2 гады. Таму лемантар для білінгва не можа выглядаць так, як лемантар для аднамоўнага дзіцяці. Гэта дзеці, якім цікавыя зусім розныя рэчы. У лемантары аднамоўным можа быць нешта вельмі простае, напрыклад, «яблык». У маім — дзіцяці-чытачу ўжо пяць гадоў: яблык яму ўжо не цікава, але цікава, напрыклад, «тарнада», — падзяліўся нюансамі Зміцер Буко.
Паводле яго слоў, у праекта няма фінансавання, ён рабіў яго па начах, патраціў прыкладна 160 гадзін на дызайн і праектную працу. У лютым блізкі да фінальнага працоўны праект утрымліваў 24 мовы: англійская, арабская, беларуская, бэнгалі, балгарская, кітайская (спрошчаная), харвацкая, чэшская, дацкая, галандская, эстонская, французская, грузінская, нямецкая, грэцкая, іўрыт, хіндзі, вугорская, італьянская, японская, казахская, латышская, літоўская, польская, партугальская, руская, сербская, славацкая, славенская, іспанская, турэцкая, украінская.
«Калі я зрабіў тэставы сэмпл лемнтара — мне трэба было зрабіць вычытку 24 моў носьбітамі мовы. Я напісаў пра гэта ў Instagram, і вычыткай лемантара займаліся 48 native-спікераў розных моў. Я не чакаў такой падтрымкі. Усе будуць пазначаны напрыканцы праекта, усе пагадзіліся дапамагчы добраахвотна і бясплатна!» — падзяліўся Зміцер.
Цяпер тыраж складае два экзэмпляры. Аўтар раздрукаваў іх за свой кошт. Адзін ён зрабіў, каб пратэставаць яго з дзецьмі. Другі пакуль ляжыць запакаваны.
«Я яго надрукаваў, таму што пры друку тэставага сэмпла не так важна, рабіць адну ці дзве штукі (першы каштуе каля 80 долараў, а адразу два — 100)», — растлумачыў ён.
ChatGPT, Midjourney і іншыя платныя AI-утыліты, якія выкарыстоўваў для стварэння азбукі, Зміцер таксама аплаціў самастойна.
Цяпер застаўся апошні крок — выдаць гэты лемантар, але каб надрукаваць яе накладам, трэба 5600 еўра. Пры такім бюджэце ён зможа прадаць кнігу па 19 еўра за асобнік.
«Прыкладна мне трэба прадаць 300 лемантароў па 19 еўра, каб праект рэалізаваўся накладам», — дадаў Зміцер.
Цяпер ён спрабуе сабраць неабходную суму на краўдфандынгавай пляцоўцы Kickstarter.
«Kickstarter дае магчымасць збіраць сродкі на праект па прынцыпе — усё альбо нічога. Вы купляеце лемантар за 19 еўра, калі такіх, як вы, збіраецца 300 чалавек — з кожнага спісваюць па 19 еўра і мне аддаюць бюджэт. Калі 300 чалавек не збіраецца — праект закрываецца, з пакупнікоў не спісваецца ніякіх грошай, а я не атрымліваю нічога. На бягучы момант я сабраў 2095 еўра, 64 чалавекі падтрымалі праект, купіўшы на Kickstarter па адным або некалькі лемантароў, але гэта ўсё яшчэ вельмі мала — 37 адсоткаў ад патрэбнага бюджэту», — распавёў аўтар.
Каб сабраць 5600 еўра, у яго засталося 23 дні.
Дадамо, што 36-гадовы Зміцер Буко нарадзіўся ў Мінску. Атрымаў адукацыю ў галіне графічнага дызайну ў Літве. Працаваў над дызайнам інтэрфейсаў самых папулярных сайтаў Беларусі, у тым ліку TUT.BY, OZ, Onliner ды іншых. У 2014 годзе ён пераехаў у Польшчу і разам з жонкай заснаваў анлайн-акадэмію LIMA.
