На месцы гэтага тэксту па логіцы павінен быў бы зʼявіцца агляд кніжных навінак для дзетак. Каб, прычытаўшы яго, бацькі разам з малянятамі маглі выправіцца ў краму, ці прынамсі зайсці на сайт выдавецтва, кнігарні і атрымаць жаданы твор. А потым — ужо дома разам пагартаць, пачытаць, паразглядваць ілюстрацыі, пакласці кніжку пад падушку, каб лепш спалася.

Але сёння многія нашы суайчыннікі разам з дзеткамі вымушаныя шукаць дом у іншых краінах. І ва ўмовах паўсядзённага жыцця ў амаль экстрэмальных умовах кнігі — зусім не рэч першай неабходнасці. Іх цяжка перавозіць, складана і дорага атрымаць нават па пошце. А дзецям жа хочацца чытаць! Ці хаця б слухаць беларускія народныя казкі, творы сучасных аўтараў.

Таму мы і вырашылі скласці даведнік для бацькоў, які дапаможа адшукаць у інтэрнэце беларускую дзіцячую кнігу. Хай і ў фармаце электроннай ці ў выглядзе аўдыёвыдання.

1. Беларуская інтэрнэт-бібліятэка Kamunikat.

Рэсурс, ужо даўно знаёмы аматарам беларускай кнігі. Тут можна знайсці часам вельмі рэдкія асобнікі ў зручным электронным фармаце. Да таго ж спіс выданняў увесь час абнаўляецца. Ёсць тут і адмысловая старонка з дзіцячымі кнігамі.

Выданні могуць быць прадстаўлены ці ў выглядзе pdf-файла (яго зручна раздрукоўваць і чытаць на паперы), ці ў фармаце, што падыходзіць для чыталак, або ў выглядзе аўдыёверсіі. А часам — ва ўсіх трох версіях. Так, на шляху да патрэбнай кнігі вас чакаюць расчараванні, бо некаторыя выданні з каталогу ёсць толькі ў папяровай форме ў пэўнай бібліятэцы. Аднак вартая ўвагі кніга для чытання на вечар дакладна знойзецца. Больш за тое — абсалютна бясплатна.

2. Электронная кнігарня выдавецтва «Янушкевіч» kniharnia.by

Гэты рэсурс таксама мае чым парадаваць маленькіх чытачоў. На старонцы літаратуры для дзяцей пакуль не так багата выданняў, але іх жанравая разнастайнасць вас здзівіць. Тут ёсць і казкі, і беларуская класіка дзіцячай літаратуры, і сучасныя творы для падлеткаў.

Каб атрымаць выданне ў электронным фармаце, давядзецца крыху заплаціць (але кошт адной такой кнігі намнога ніжэйшы, чым цана традыцыйнай папяровай), і яно будзе даступнае для чытання на любой электроннай прыладзе — тэлефоне, чыталцы, планшэце і кампʼютары.

3. Прыкладанне і сайт-бібліятэчка «Кніжны воз»

Для аматараў аўдыёкніг прыкладна год таму быў распрацаваны і стаў на колы адмысловы дадатак і сайт-бібліятэчка «Кніжны воз». Яго зручнасць у тым, што бібліятэчка можа працаваць як на тэлефоне, так і на кампʼютары. І каб паслухаць казку, дададак зусім не абавязкова ўсталёўваць, ім можна карыстацца як сайтам.

Распрацаваў «Кніжны воз» Міхась Бутылін. Раней ён адзначаў: «Абіраю тыя аўдыёказкі, якія падабаюцца маім дзецям і якія, я лічу, будуць цікавыя большасці беларускамоўных і ўвогуле беларускіх дзяцей». Так, выбар пакуль небагаты, але, спадзяёмся, воз з цягам часу будзе напаўняцца ўсё больш і больш.

4. soundcloud.com

Немагчымасць знайсці шлях да чытача ў Беларусі для традыцыйнай папяровай кнігі прымушае і саміх аўтараў адмаўляцца ад звыклых фарматаў працы і пераходзіць на «лічбу».

Так, гэтым летам пабачыла свет некалькі кніг (у тым ліку і дзіцячых), якіх пакуль не існуе ў друкаваныям выглядзе, але якія можна пачытаць ці паслухаць. Напрыклад, на старонцы ПЭН-цэнтра на soundcloud.com  выйшла новая казка Ганны Янкуты пра ката Шпрота. Яе выдатна прачытаў акцёр Мікалай Стонька, а гукавое суправаджэнне запісалі музыкі з розных краін.

Шпрот на гэты раз не проста разгадвае таямніцы ў межах кнігі, але і дае важныя падказкі бацькам. Напрыклад, якім чынам можна патлумачць дзеткам, што адбывалася на вуліцах беларускай сталіцы летам мінулага года. Гэты паласаты герой, які ўжо паспеў запомніцца маленькім чытачам, і ў новай кнізе такі ж непасрэдны, цікаўны і няаўрымслівы.

Дарэчы, на гэтым жа рэсурсе «ляжаць» і іншыя аўдыёкнігі для дзяцей. Напрыклад, «Неверагодныя прагоды на дабранач» Эрвіна Мозэра, казка пра Карлсана Астрыд Ліндгрэн, дзіцяча-дарослы «Калядны стол» Зараславы Камінскай і мноства ўсяго іншага не менш захапляннага. Галоўнае — не лянуйцеся ўважліва гартаць і шукаць.

5. «Пімкі» на anchor.fm

Сваю новую кнігу «Пімкі» досыць аператыўна (адпаведна ўмовам часу) у мастацкі падкаст ператварыў і Кірыл Стаселька і размясціў яе на плаформе anchor.fm і прыкладанні Spotify. 

Гэтыя кароценькія гісторыі будуць цікавыя не толькі і не столькі дзецям, колькі іх бацькам. Справа ў багацці мовы, якім напісаныя творы. Не ведаю, ці то аўтар адмыслова ператвараў кожнае апавяданне ў практыкаванне па прыдумванні сінонімаў, метафар, скручванні сучаснасці і фальклорнага, міфалагічнага кантэкстаў, ці то ў яго гэта атрымалася само сабою. На выхадзе мы маем шматпавярховыя творы, напісаныя так, нібыта кожны з іх меўся стаць тэкстам для дыктоўкі на выпускным экзамене. З граматычным заданнем узроўню абласной алімпіяды па беларускай мове.

6. Інтэрнэт-сэрвіс ЛитРес

З перамяшчэннем саміх беларусаў у іншыя краіны мы можам назіраць і пераход, нават у пэўным сэнсе невялікую экспансію беларускай культуры, літаратуры на замежныя пляцоўкі, у тым ліку электронныя кнігарні і выдавецтвы.

Напрыклад, улетку сваю новую казку «Тэатр шчасьлівых дзяцей» на расійскай платформе litres прадставіў волат беларускай літаратуры Альгерд Бахарэвіч. У гэтай казцы ўсё пачынаецца ў звычайнай гарадской кватэры і не абяцае ператварыцца ў прыгоду. Неверагодным чынам дзеці здзяйсняюць вандроўку ў часе і прасторы, трапляюць у Краіну Туманоў, дзе вымушаныя стаць акцёрамі тэатра, прыслужваць дзіўным гаспадарам, шукаць сяброў і знаходзіць сябе.

Дарэчы, тут жа, на litres знаходзіцца цэлая бібліятэка беларускамоўных кніг, у тым ліку з багатым выбарам дзіцячых. Гэтая платформа дае магчымасць не толькі набываць пэўныя выданні, дакладней, доступ да іх, але і афармляць падпіску, прадастаўляе некаторыя кнігі бясплатна, а некаторыя — у выглядзе падарунка.

7. Платформа «Краіна казак»

Падкасты на платформе «Краіна казак» абнаўляюцца штодзень, тут ёсць зручныя наладкі для карыстальніка і актыўная форма для зваротнай сувязі.

Аплікацыя створана праграмістам Алесем Булойчыкам пад кіраўніцтвам спецыялісткі па дзіцячай і адукацыйнай літаратуры Таццяны Цуканавай. «Мы спрабуем аб’яднаць у нашай праграме традыцыі і сучаснасць: народныя казкі, аўтэнтычныя калыханкі і сучасныя тэхналогіі. А таксама імкнёмся, каб кожны маленькі чытач знайшоў тут нешта на свой узрост і густ», — пішуць стваральнікі.

Падаецца, гэта ў іх атрымліваецца, у многім дзякуючы выдатнай камандзе і падбору матэрыялу. Аздобілі праект работы выдатных мастакоў — Міхала Анемпадыстава, Ганны Сілівончык, Кацярыны Бабок і многіх іншых. Тут ёсць аўтарскія казкі Алены Масла, Ігара Кузьмініча, беларускія народныя прыпавесці, легенды і паданні.. А яшчэ — адукацыйныя праграмы, мультфільмы (у тым ліку — пра Пэтсана і Фіндуса), тэксты-чытанкі і песенькі. Карацей, па «Краіне казак» можна вандраваць і вандраваць.

***

Шаноўныя чытачы! Знайсці добрую дзіцячую кніжку па-беларуску заўсёды было нялёгка. Заўсёды цаніліся яўкі-паролі, лайфхакі ў пошуку, да правераных мясцін-кнігарняў не зарасталі сцежкі, а ўлюбёныя аўтары надоўга станавіліся сябрамі семʼяў. Але менавіта сёння мы спадзяёмся на ўважлівасць і свядомы выбар бацькоў, на ваша жаданне дзяліцца сваімі знаходкамі. Таму будзем удзячныя за падказкі, практычныя парады, як знаходзіць, чытаць і слухаць беларускае нават за мяжой.

Марына Весялуха, budzma.org