Будзьма беларусамі! » Як паўставалі «Тутэйшыя». Фотарэпартаж з рэпетыцыі вольных «Купалаўцаў»

Фатографу Змітру Вайноўскаму пашчасціла патрапіць на рэпетыцыю п’есы «Тутэйшыя» ў верасні 2020 года. У той час большая частка трупы ўжо вымушана пакінула Купалаўскі тэатр, і рэпетыцыя праходзіла ў прасторы ОК16. Фотарэпартаж Змітра і ягоныя ўспаміны пра тую рэпетыцыю апублікавалі на сайце e-teatr.pl.

У верасні 2020 года мне дазволілі прысутнічаць на рэпетыці «Тутэйшых». Прэм’ера гэтай п’есы была прымеркаваная да стогадовага юбілею Тэатра імя Янкі Купалы. Сталася інакш. Амаль уся трупа была звольненая. Рэжым акупаваў будынак тэатра. Акцёры страцілі дом, але таемна працягвалі працаваць над пастаноўкай. У ходзе гэтых рэпетыцый нарадзілася новая трупа. Я быў сведкам. Я хачу сведчыць.

Тады я фатаграфаваў на чорна-белую стужку на PENTAX 1980-х гадоў. З гэтай камерай я хадзіў на ўсе акцыі пратэсту ў Мінску: шматтысячныя нядзельныя шэсці, на маршы жанчын і пенсіянераў. У мяне не было камізэлькі «Прэса», я не хацеў вылучацца, быць збоку, хацеў быць удзельнікам гэтых падзей, быць побач, знаходзіцца ўнутры.

З такім жа фотаапаратам я апынуўся ў памяшканні былога завода, дзе падчас працы над надзвычай актуальнай п’есай Янкі Купалы «Тутэйшыя» трупа Акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы пераўтварылася ў вольных «Купалаўцаў». Дрэнна асветленае памяшканне. Адчайна не хапае святла. Я знайшоў спецыяльную святлоадчувальную плёнку. Я павінен выкарыстоўваць яго тут, у лофце, яна занадта адчувальная да вулічных пратэстаў.

Я ведаю, што тое, што адбываецца тут, гэтак жа важна, як і тое, што адбываецца там, на вуліцах горада. Гэта цесна звязаныя працэсы. Без культуры, без тэатра, без мовы, без Купалы не было б і пратэстаў. Без пратэстаў Купалаўцы не сышлі б у падполле, не працягвалі б сваю справу, рызыкуючы, баючыся, але адчуваючы патрэбу як ніколі.

Я хацеў захапіць прыгажосць адроджанага фенікса. Знішчаная, прыгнечаная, загубленая трупа ў ходзе працы над спектаклем мянялася да непазнавальнасці. Зацемненыя акцёры засяціліся знутры. Усё паўстала, адрадзілася. Тут важныя дэталі, атмасфера і святло.