«...Быў! Ёсць! Буду! На сваёй зямлі, у сваёй незалежнай дзяржаве. (...) Бог! Бацькаўшчына! Бацькі! Парадак ва ўсім — наш беларускі парадак! На нашай зямлі пад беларускімі крыламі!..» — і ўсё гэта крыкам, па-беларуску, на СТВ!
Скрыншот з відэа з серыі «Сімвалы беларускай вечнасці»
Як думаеце, калі з такім зарадам, яшчэ і размахваючы рукамі, чалавек бы выйшаў у цэнтр Мінска і пачаў «глаголіць» — колькі б прастаяў? Пяць хвілін? Сем? Праз колькі б прыехалі бравыя хлопцы ў спартовай вопратцы, каб выбіць зубы, заламаць рукі і далей па алгарытме?..
Гэта не цытата з Пазьняка, гэта — Ігар Марзалюк. На СТВ. Выпуск з серыі «Сімвалы беларускай вечнасці», прысвечаны нацыянальнай ідэі. На застаўцы — крыж Еўфрасінні, Барысавы камяні, Усяслаў Чарадзей. Першае ўражанне: нейкі сон. Краінай з 1994-га кіруе Зянон Станіслававіч, а Марзалюк — рупар нацыянальнай прапаганды.
Але разбяромся, аб чым відэа.
«Вызвольнае» Паўстанне-1863 без Каліноўскага
Марзалюк выводзіць генезіс нацыянальнай ідэі ад «гоманаўцаў» праз «нашаніўцаў» да БССР ды, урэшце, сённяшняй Беларусі. Лукашэнка не ўзгадваецца, але на стале перад вядучым некалькі раскрытых альбомаў. На адным з разваротаў — партрэт Лукашэнкі. Заўжды побач.
Гучаць прозвішчы Багушэвіча, Доўнар-Запольскага, Эпімах-Шыпілы, Багдановіча, нават Магдалены Радзівіл. Антон Луцкевіч узгадваецца аднойчы і тое ў кантэксце таго, што сябраваў з тагачасным расійскім апазіцыянерам Мілюковым: браў грошы на «Нашу Ніву».
Скрыншот відэа «Сімвалы беларускай вечнасці»
Згадваецца і Паўстанне-1863, але — ані слова пра Каліноўскага. Наадварот: з задушэння паўстання пачынаецца «дэпаланізацыя тэрыторыі». Паўстанне вызваленчае, але ...у ключы таго, што царскі ўдар па польскасці вызваліў беларускую ідэю з кайданоў! Геніяльна.
Пад трывожную музыку Марзалюк даводзіць:
«З часоў «Гоману» і да часу стварэння «Нашай Нівы» беларускі рух развіваўся ў першую чаргу як антыпольскі. Асноўным ворагам і апанентам гэтага руху быў польскі нацыяналізм. Стаўка рабілася на супрацоўніцтва ў першую чаргу з палітычнай элітай Расіі».
А вось ад адроджанай у 1918-м Польшчы беларусы і ўкраінцы, маўляў, нічога добрага не атрымалі, апроч канцлагера ў Бярозе Картузскай, паланізацыі і рэпрэсіяў. Ну і выснова: без БССР не было б сучаснай суверэннай Рэспублікі Беларусь. Канцоўка гіперэмацыйная:
«...Бо толькі ва ўласным нацыянальным доме мы можам і павінны людзьмі звацца. Болей аптымізму! Мы яго заслужылі! Над намі наша беларуская птушка бусел! З намі магутнасць нашай зямлі! Яе несакрушальная моц!»
Здаецца, вось-вось крыкне «Жыве Беларусь!», але — не.
Ігар Марзалюк. Скрыншот з відэа
Багушэвіч і Луцкевіч — дэкарацыі на чужым спектаклі
Навошта гэта на СТВ? Прапаганда не мае паняцця «для ўсіх». Заўжды ёсць мэтавая аўдыторыя. Таму ў расійскім сегменце ёсць Салаўёў і Скабеева, а ёсць — Венедзіктаў ці Салавей. Апошні, напрыклад, супраць Пуціна, але — за рэферэндумы на занятых расійцамі ўкраінскіх тэрыторыях...
Так і тут. Ёсць Азаронак і Тур — ясна. Мэтавая аўдыторыя: сілавікі, чыноўнікі, бюджэтнікі. А тут — Марзалюк. Па-беларуску. З «зорным» наборам прозвішчаў і Усяславам Чарадзеем на застаўцы. Пра беларускую ідэю, парадак і дом. За два месяцы, праўда, відэа паглядзела менш за 500 чалавек, але — хай будзе і такое.
Чаму гэта важна? Ёсць ілюзія, маўляў, дзейсная ўлада хоча знішчыць усё беларускае пад корань, каб не засталося следу. Таму кожнае слова па-беларуску — праўда. На вагу золата. Але гэта хімера, якую лепш за ўсё даводзіць сталінскае выкарыстанне Купалы і Коласа. Маўляў, кантраляваны мізэрны адсотак беларушчыны мае застацца для легітымнасці таго, хто трымае ўладу.
Скрыншот з відэа Ігара Марзалюка
Іншая справа, што Беларусь Марзалюка — бутафорская. Пустая. Гістарычныя партрэты і сімвалы — гэта дэкарацыі на сцэне, дзе граюць зусім іншыя акцёры. Луцкевіч і Багдановіч — усяго толькі муміі. Ад іх бяруць патрэбныя цытаты і завязваюць раты: нават мёртвым.
«Халтурка» для чалавека з гістарычнай адукацыяй
Нацыянальная ідэя працуе, калі нацыя жывая. Калі можа рэалізаваць творчы патэнцыял, расправіць крылы. Не абстрактна — у выглядзе маршаў і парадаў. Але індывідуальна. Кожны чалавек. Калі гэты чалавек баіцца сказаць лішняе слова, то як ён рэалізуецца?.. Таму, уласна, у лукашэнкаўскай сістэме не саспела новых багдановічаў, доўнар-запольскіх і — тым больш — мецэнатаў, як магдаленаў радзвіл. Яны там лішнія.
Гэтага і не могуць зразумець ані Лукашэнка, ані Марзалюк.
У атмасферы рэпрэсіяў і шэрасці творчыя ініцыятыўныя людзі з’яўляюцца хіба насуперак сістэме. Трапляюць у турмы, самаізаляцыю або — з’язджаюць. У рэдкіх выпадках «перафарбоўваюцца», але не надаюць сістэме жыцця. Чаму? Бо выконваюць загады шэрых начальнікаў. Не змяняюць сістэму, а змяняюцца самі.
Марзалюк акурат з апошніх. Выглядае, што чалавеку з гістарычнай адукацыяй далі «халтурку»: абаснаваць прэтэнзію на ўладу — легітымнасць — на пэўнай тэрыторыі для групы асобаў. Бонусам распавесці, хто сябар, а хто вораг. Ён і зрабіў. Як юрысты абасноўваюць права ўласніка на нерухомасць ці зямлю. Але гэта гісторыя пра ўласніка і яго грошы, а не пра людзей. І тым больш не пра нацыю.
Алесь Кіркевіч, budzma.org
Выявы — скрыншоты з відэа
Чытайце яшчэ:
Нас застанецца мала. Мы станемся іншымі або — лішнімі
