• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • Афіша
11.04.2022 | Каляндар

Каляндар на 11-17 красавіка. Што святкуем? Па чым сумуем?

Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата – кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і «пасланне ў бутэльцы» для нас сённяшніх.

Чытайце, думайце, рабіце высновы.


11 красавіка

1927. Прынятая Канстытуцыя БССР

Гэтая Канстытуцыя шмат у чым нагадвала першую Канстытуцыю БССР, якая была прынятая яшчэ ў 1919 г. і складалася ўсяго з 3 раздзелаў і 32 артыкулаў. Версія 1927 г. змяшчала ўжо 72 артыкулы, якія былі раскіданыя па 13 раздзелах.

Constitution_of_Belarus_1927_title.jpg

Асноўны закон Савецкай Беларусі быў прыняты ў самы разгар палітыкі беларусізацыі, што адклала на ім пэўны адбітак. Нягледзячы на тое, што ў Канстытуцыі абвяшчаўся сацыялістычны лад дзяржавы, многа было адведзена нацыянальным матывам.

Так, дзяржаўнымі мовамі абвяшчаліся чатыры — беларуская, руская, польская і ідыш. На іх, уласна кажучы, і была выдадзена Канстытуцыя. Але тагачасныя беларускія нацыянал-бальшавікі падыйшлі творча да вырашэння моўнага пытання: беларуская мова абвяшчалася пераважнай для зносін з дзяржаўнымі інстытуцыямі, паколькі беларуская нацыянальнасць у краіне была дамінантнай.

Праз дзесяць гадоў Асноўны закон быў заменены Канстытуцыяй 1937 г., якая была адаптаванай версіяй Канстытуцыі СССР 1936 года.

12 красавіка

1890. Нарадзіўся Янка Нёманскі

Будучы вядомы беларускі пісьменнік Іван Пятровіч з’явіўся на свет у шматдзетнай сялянскай сям’і на Наваградчыне.

janka_noimanski.jpg

Паступіў у Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, па сканчэнні якой выправіўся ў Петраградскі ўніверсітэт на гісторыка-філалагічны факультэт. На жыццё зарабляў цяжкой фізічнай працай.

У часе Першай сусветнай вайны паспеў паваяваць і ў царскім войску, і ў Чырвонай Арміі. Працаваў у Беларускім нацыянальным камісарыяце ў Петраградзе. Быў блізкім да партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў. Сябраваў з Цішкам Гартным (Змітром Жылуновічам), які і прывёў яго ў літаратуру.

Дэбютаваў у першым нумары часопіса «Полымя» ў снежні 1922 г. з апавяданнем «Над Кроманню». Галоўным рэдактарам якога і быў усё той жа Зміцер Жылуновіч.

Расстраляны ў ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 г., калі былі забітыя 108 беларускіх дзяржаўных, культурных дзеячаў і навукоўцаў. Сярод іх 22 літаратары.

13 красавіка

1940. Дэпартацыя з Заходняй Беларусі

У гэты дзень пачалася другая хваля высылкі асобаў, якія абвінавачваліся ў адданасці польскаму ўраду і падрыхтоўцы ваенных дзеянняў супраць савецкай улады.

deportatsii.jpg

Першая хваля высылак была праведзена ў лютым, калі 50 тысяч чалавек, найперш асаднікаў і членаў іх сем’яў, а таксама работнікаў лясной аховы адправілі ў Сібір і Казахстан.

У чэрвені распачалася чарговая хваля дэпартацыі — з тэрыторыі Заходняй Беларусі былі вывезены асобы, якія ўцякалі з нямецкай зоны акупацыі былой Польшчы. Было вывезена 23 тысячы чалавек.

14 красавіка

1880. Нарадзіўся Язэп Дыла

Jazep_Dyla.jpg

Будучы дзяржаўны і грамадскі дзеяч нарадзіўся 14 красавіка 1880 г. у Слуцку ў сям’і службоўца. Скончыў Слуцкую гімназію. У 1899 г. паступіў ў Ветэрынарны інстытут у Тарту, які, аднак, скончыць не здолеў.

З маладых гадоў цікавіўся палітыкай, яшчэ ў часы вучобы ў гімназіі трапіў у лік нядобранадзейных. У 1912 г. дэбютаваў на старонках газеты «Наша Ніва» з абразком «Перад раніцаю...», дзе прадказваў хуткую рэвалюцыю і эпоху пераменаў.

Быў актыўным удзельнікам дзяржаватворчых і нацыятворчых працэсаў. У першым часовым урадзе Савецкай Беларусі, які сфармаваў Зміцер Жылуновіч, займаў пасаду наркама працы.

У 1920-х гг. займаў шэраг важных пасадаў. Адшукаў у Ялце магілу Максіма Багдановіча, прыняў ад бацькі паэта яго літаратурную спадчыну.

Арыштаваны ў 1930 г. па сфабрыкаванай справе Саюза вызвалення Беларусі і высланы ў Саратаў, дзе падрымліваў сяброўскія стасункі з Вацлавам Ластоўскім. Пакінуў цікавыя ўспаміны пра людзей, якіх ведаў асабіста. У тым ліку падказаў, дзе знаходзіцца магіла Альгерда Абуховіча — удзельніка паўстання 1863 г., вучнем якога быў Дыла ў маладыя гады.

Памёр у 1973 г. у Саратаве.

15 красавіка

1432. Аднаўленне дзяржаўнай уніі ВКЛ з Польшчай

У гэты дзень вялікі князь літоўскі Жыгімонт Кейстутавіч аднавіў дзяржаўную унію з Польшчай, якая была скасавана вялікім князем Свідрыгайлам.

Žygimont_Kiejstutavič.jpg
Жыгімонт Кейстутавіч

Рэч у тым, што пасля смерці Вітаўта Вялікага ў 1430 г. вялікім літоўскім князем быў абраны Свідрыгайла, які быў даўнім супернікам Вітаўта і Ягайлы, а таксама праціўнікам уніі з польскай каронай. У часе свайго ўладарства ён імкнуўся праводзіць максімальна незалежніцкую палітыку.

Жыгімонт Кейстутавіч належаў да так званай прапольскай партыі, якая бачыла толькі плюсы ад уніі з палякамі і хацела яшчэ больш паскорыць інтэграцыйныя працэсы паміж дзвюма дзяржавамі.

Доўгі час Жыгімонт Кейстутавіч прызнаваўся законным валадаром не ўсімі часткамі ВКЛ: частка вызнала яго адразу, частка сілай, частка ў міжусобнай феадальнай вайне, якая цягнулася 5 гадоў.

16 красавіка

1935. Нарадзіўся Анатоль Клышка

Anatol_Kłyška.jpg

Знаны беларускі пісьменнік і перакладчык нарадзіўся на Наваградчыне ў сялянскай сям’і. Друкавацца пачаў яшчэ ў 1950 г. з вершамі. Напісаў цыкл літаратурна-крытычных артыкулаў, рабіў пераклады з лаціны і старажытнагрэцкай.

Вучыўся ў Навагрудскім педагагічным вучылішчы у 1949–1952 гг. Працаваў карэктарам у навагрудскай гарадской газеце «Звязда», адказным сакратаром рэдакцыі газеты «Фізкультурнік Беларусі». У 1958 г. скончыў філалагічны факультэт БДУ. Працаваў супрацоўнікам газеты «Літаратура і мастацтва».

Аўтар самага знакамітага «Буквара», па якім вучыліся мільёны беларусаў і які вытрымаў 40 перавыданняў з 1969 года. Ствараў таксама пропісы і чытанкі на беларускай мове для дзяцей. Акрамя гэтага распрацаваў уласную методыку навучання чытанню.

Памёр 14 красавіка 2021 г. ва ўзросце 86 гадоў.

17 красавіка

2016. Памёр Вітаўт Мартыненка

Самы вядомы беларускі музычны крытык нарадзіўся ў Мінску 29 верасня 1959 года. У 1982 г. скончыў факультэт журналістыкі БДУ, пасля чаго працаваў на розных пасадах у газеце «Чырвоная змена» і на беларускім тэлебачанні.

vitaut_martynenka.jpg

Актыўна прасоўваў беларускую музыку ў познесавецкі перыяд і часы атрымання краінай незалежнасці. У сваіх калонках адкрываў для беларусаў новыя жанры і гурты, палемізаваў з іншымі крытыкамі.

Вітаўт Мартыненка — аўтар некалькіх грунтоўных кніжак па музыказнаўстве, якія распавядаюць пра многія малавядомыя беларускія гурты і напрамкі: «Праз рок-прызму» (1989), «222 альбомы беларускага року і не толькі» (2006), «Rock on-line» (2010). Першыя дзве кнігі былі напісаныя ў суаўтарстве з іншым вядомым музычным крытыкам і сябрам Вітаўта Мартыненкі — Анатолем Мяльгуем.

Творчая спадчына Вітаўта Мартыненкі на ніве беларускай культуры як след усё яшчэ не ацэнена.

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Краіна

Бацькі Маргарыты Ляўчук на волі

Па папярэдняй інфармацыі, іх ужо паспелі асудзіць за непадпарадкаванне. Вынік — штраф, эквівалентны эквивалентны...

valiancina_shauchenka
Грамадскі сектар

Да 15 гадоў. У чэрвені пройдуць ПЯЦЬ крымінальных працэсаў над журналістамі

У чэрвені пройдуць судовыя працэсы па крымінальных справах супраць шасці супрацоўнікаў медыя, піша прэс-служба Беларускай...

valiancina_shauchenka
Грамадства Адукацыя

Як самі бацькі псуюць сваіх дзяцей? 5 галоўных памылак дарослых. Не рабіце так ніколі

Выхаванне дзяцей — не самая простая задача. Капрызы, істэрыкі — гэта толькі частка праблем, з якімі сутыкаюцца...

valiancina_shauchenka
Грамадства Краіна

Затрыманы журналіст Алесь Любянчук

Яго затрымалі дома ў вёсцы Крывічы, на Іўеўшчыне. Верагодна, адбыўся ператрус. Любянчук пэўны час ужо не займаўся...

Апошнія навіны

    Краіна
    Бацькі Маргарыты Ляўчук на волі
    Грамадскі сектар
    Да 15 гадоў. У чэрвені пройдуць ПЯЦЬ крымінальных працэсаў над журналістамі
    Грамадства Адукацыя
    Як самі бацькі псуюць сваіх дзяцей? 5 галоўных памылак дарослых. Не рабіце так ніколі
    Грамадства Краіна
    Затрыманы журналіст Алесь Любянчук
    Музыка Грамадства
    Затрымалі бацькоў опернай спявачкі Маргарыты Ляўчук, у былым доме Андрэя Павука – ператрус
    Вандруем разам
    У Полацк — на выхадныя: што паглядзець у самым старажытным беларускім горадзе
    Адукацыя Краіна
    У Мінадукацыі распавялі, што можа замяніць ЦТ
    Літаратура
    Цяпер першыя кніжкі пра Гары Потэра можна бясплатна і легальна прачытаць па-украінску
    Культура Грамадства
    Кроў іншых. Пра вайну разам з Сымонай дэ Бавуар
    Грамадства
    Паўліна Скурко: Мы як сям’я і як народ павінны ператварыць гэтыя пакуты ў нешта вельмі каштоўнае, інакш нельга
    Культура Мастацтва
    «Хочацца папрасіць балерын максімальна падтрымліваць форму»: мастак Аляксандр Бельскі аб цэнзуры «Арт-Менска», забароне кніг Оруэла і Бахарэвіча і «дзюрах і плынях» сістэмы
    Грамадства
    Рэдактарку «Новага Часу» Аксану Колб будуць судзіць 7 чэрвеня
    Грамадства
    Да тэлеграм-каналаў выдавецтва «Янушкевіч» і праекту «Белліт» атрымалі доступ прапагандысты
    Грамадства
    Прызначана дата суда над сацыёлагам Таццянай Вадалажскай
    Грамадства
    Як «выжыць» ва ўмовах міжнароднага хейтынгу. Парады псіхолага

Афіша

  • 26.05

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Анлайн-сустрэча з Аленай Маркавай: «Дзве хвалі беларусізацыі: мова, дзяржава і ідэнтычнасць»

  • 26.05 — 29.05Замкі і сядзібы Беларусі ў акварэлях Марыі Сыракваш у Мінску
  • 26.05 — 15.06Выстава графікі Валерыя Славука ў Мінску
  • 26.05 — 30.05Віртуальная выстава «КАНДРАТ КРАПІВА: да 100-годдзя пачатку творчай дзейнасці»
  • 26.05 — 12.06Выстава Ядвігі Раздзялоўскай у Мінску
  • 26.05 — 29.05Персанальная выстава Дзяніса Барсукова «Ён, Яна, Яны» ў Мінску
  • 26.05 — 28.05Анлайн-фестываль беларускіх фільмаў «Невядомы ўсход»
  • 26.05 — 29.05Выстава «Жывая вада» ў Гомелі

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Артыстка Кацярына Ваданосава распавяла, што ў яе выявілі рак
    • Мінінфарм Беларусі скардзіцца, што тэлеканал АНТ амаль ніхто не глядзіць
    • «Нам варта быць самадастатковымі і шукаць сябе ў сабе». Вера Дзядок пра Нацыянальны мастацкі музей, постакаланіязм і маніпуляванне ідэнтычнасцю
    • У лепшы свет сышоў сузаснавальнік групы «Веласіпедысты», музыкант Дзяніс Кукоўскі
    • Мастацкія творы (яшчэ не забароненыя), якія дапамогуць беларусам усвядоміць рэчаіснасць
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM