Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата — кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і «пасланне ў бутэльцы» для нас сённяшніх.
Чытайце, думайце, рабіце высновы.
23 студзеня
У гэты дзень 20 гадоў таму ў музычных крамах з’явіўся пяты студыйны альбом беларускага рок-гурта N.R.M.
Існавала некалькі версій легендарнай плыткі: лімітаванае першапачатковае выданне з радыёп’есай, дзе дасціпна апавядалася пра канцэрт сталічнага гурта ў правінцыйных Ёцэвічах, а таксама проста кружэлка.
Вось што тады пісала «Музычная газета» пра гэты альбом:
«24 студзеня 2003. Раніца. Каля ўсіх сталічных крамаў CD — натоўпы ўсхваляваных падлеткаў. Ходзяць чуткі, што сёння ў продажы нарэшце з’явіцца новы альбом N.R.M. «Дом культуры». Усмешлівая юная касірка падыходзіць да шкляных дзвярэй і, высунуўшы язык, глядзіць падлеткам у вочы. Яна ўжо паслухала новы альбом N.R.M. і знайшла там тры песні пра сябе. Пра каго астатнія дзевяць песень, яна яшчэ не ведае, але спадзяецца сустрэцца з усімі гэтымі людзьмі ў найбліжэйшай будучыні».
Менавіта на гэтым альбоме выйшлі такія хіты гурта, як «Маё пакаленне», «Лёгкія-лёгкія» і «Фабрыка».
25 студзеня
1938. Памёр Тамаш Грыб
Нарадзіўся ў сакавіку 1895 года ў вёсцы Паляны каля Свянцян у беднай сялянскай сям’і. У часе навучання ў Пецярбугу спачатку далучыўся да беларускага нацыянальнага руху, а неўзабаве стаў адным з яго лідараў.
Дэлегат Першага Усебеларускага з’езда, які адбываўся ў снежні 1917 года ў Мінску. Заклікаў іншых удзельнікаў да неадкладнага абвяшчэння Беларускай рэспублікі. У часе разгону з’езду быў арыштаваны бальшавікамі.
Адзін з аўтараў Устаўных грамат БНР, сябра Рады БНР, займаў пасады міністра земляробства і міністра ўнутраных справаў. У 1919 годзе двойчы арыштоўваўся польскімі ўладамі за сваю дзейнасць і незалежніцкія погляды.
З 1922 года жыў на эміграцыі ў Празе. У 1928 годзе скончыў філасофскі факультэт Карлавага ўніверсітэта. Стварыў Беларускае культурнае таварыства імя Францыска Скарыны. Браў актыўны ўдзел у працы Беларускага Студэнцкага Саюза і Беларускай Рады ў Празе.
26 студзеня
1931. Паказ фільма «Рубікон»
У гэты дзень у Мінску ўпершыню быў паказаны нямы мастацкі фільм пад назвай «Рубікон» Уладзіміра Вайнштока, які быў зняты на студыі «Белдзяржкіно».
Паводле сюжэту гэтай стужкі, ангельскага матроса Біля Паркера за спрэчку з капітанам ссаджваюць на бераг з карабля. У гэты ж час на савецкім караблі-лесавозе тэрмінова патрабуецца качагар. Біль уладкоўваецца і такім чынам трапляе ў СССР, дзе наведвае Ленінград і Бабруйск.
Матрос, які да гэтага вёў «сабачае жыццё» — бавіў час выпіўкай і наведваннем прастытутак, быў настолькі ўражаны ўбачаным, што робіцца зацятым прыхільнікам савецкага ладу і нават пачынае змагаецца са шкоднай дзейнасцю замежнага гандлёвага агента.
Гэта была ўжо 15-я беларуская кінастужка, прысвечаная міжнароднай сітуацыі, якая да нашага часу не захавалася. Але згадкі аб ёй можна адшукаць у тагачаснай прэсе, пры чым не толькі беларускай або агульнасаюзнай, але і замежнай.
27 студзеня
1900. Нарадзіўся Алексантэры Ахола-Вало
Будучы сусветнавядомы мастак з’явіўся на свет у Карэліі ў сям’і камінара. Быў сведкам «Крывавай нядзелі». Калі яму было сем гадоў, ягоная сям’я была выслана ў Вырыцу пад Пецярбургам.
У 16 гадоў Алексантэры пераехаў ў Петраград, дзе паступіў у Mayak College (для дзяцей дыпламатаў), у якім вучыўся да яго закрыцця ў 1918 годзе. Быў сведкам падпісання Леніным незалежнасці Фінляндыі. Служыў у Чырвонай Арміі, браў удзел у паходзе на Варшаву.
З 1919 па 1930 гады жыў у Беларусі, у Віцебску, дзе вучыўся ў Юдаля Пэна і працаваў у Інбелкульце. Тут ён пазнаёміўся з Казімірам Малевічам і Маркам Шагалам. Алексантэры Ахола-Вало вывучыў беларускую мову і зрабіў істотны ўнёсак у беларускую культуру міжваеннай пары.
Аформіў кнігі Якуба Коласа «Новая зямля», Андрэя Александровіча «Угрум», Паўлюка Труса «Ветры буйныя», Анатоля Вольнага «Табе», Кузьмы Чорнага «Хвоі гавораць» і іншых аўтараў. Працаваў у часопісах «Беларускі піянер», «Плуг», «Беларуская работніца і сялянка», газеце «Беларуская вёска».
Быў вымушаны бегчы ў Фінляндыю. Там насцярожана паставіліся да мастака, падазраючы яго ў сувязях з НКУС. Алексантэры арыштавалі і адправілі ў лагер Драгсквік каля Расеборга. У лагеры ён стварыў карціну «Блакітная душа». Ад службы ў войску ён быў вызвалены па дрэнным стане здароўя. Тым не менш яму быў зроблены заказ партрэта прэзідэнта Рыста Руці.
Памёр у 1997 годзе.
28 студзеня
1588. Зацверджаны Трэці Статут ВКЛ
У гэты дзень Жыгімонтам ІІІ Вазам была падпісана грамата, якая пацвярджала юрыдычную моц трэцяга Статута ВКЛ.
Фактычна неабходнасць у ім наспела адразу пасля заключэння Люблінскай уніі з польскай Каронай у ліпені 1569 года. За ўзор для новай рэдакцыі асноўнага зводу законаў Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага былі ўзятыя папярэднія версіі Статута 1529 і 1566 гадоў.
Адразу пасля гэтага паўстала праблема з карыстаннем новым зводам законаў — яго банальна не было на месцах, бо статут не быў аддрукаваны. Падканцлеру ВКЛ Льву Сапегу, які да гэтага асабіста адрэдагаваў усе артыкулы Статута, давялося ўкласці ўласныя грошы, каб дакумент пабачыў свет.
Трэці Статут ВКЛ гарантаваў эканамічную, палітычную, культурніцкую незалежнасць дзяржавы. У ім абвяшчаліся даволі прагрэсіўныя палажэнні для таго часу, як прэзумпцыя невінаватасці, рэлігійная талерантнасць і іншыя. Разам з тым менавіта ў гэтым кодэксе было канчаткова замацавана запрыгоньванне сялянаў.
29 студзеня
1878. Нарадзіўся Уладзімір Самойла
Быў сынам дырэктара Мінскага рэальнага вучылішча Івана Самойлы. Вучыўся ў Маскоўскім універсітэце, у 1916 годзе скончыў Петраградскі універсітэт. Ведаў 7 моў, быў мастаком.
З 1918 года жыў у Вільні, дзе працаваў настаўнікам у гімназіі. На пачатку 1930-х гадоў працаваў бібліятэкарам у Беларускім музеі імя Івана Луцкевіча. Займаўся гісторыяй беларускай спадчыны, выдаваў публікацыі па этнаграфіі, фалькларыстыцы, мастацтве («Вялікі скарб нашай старасветчыны», «Над калыскай беларускай музыкі») і інш.
Аказаў вялікі ўплыў на Янку Купалу, з якім быў знаёмы яшчэ з юнацкіх гадоў. Сам Купала называў яго «найлепшым і найсправядлівейшым сваім вучыцелем».
У 1939 годзе разам з іншымі прадстаўнікамі беларускай інтэлігенцыі быў арыштаваны ў Вільні. Верагодней за ўсё, быў расстраляны ў 1941 годзе.
