Бадай, цяжка знайсці беларуса, які ніколі не каштаваў страву, вядомую як цэпеліны. Між іншым, страва называлася здаўна не так і падавалася ў асноўным на вялікія святы. Адно з іх — «Дзяды», якое ўжо набліжаецца. Запрашаем прыгатаваць разам старажытную страву і такім чынам далучыцца да старадаўніх традыцый.
Чаму клёцкі былі з «душамі»?
Пачатак лістапада для беларусаў здаўна быў сакральны. 2 лістапада (11 лістапада) адзначаюцца «Дзяды» — дзень «задушны», ці дзень памяці продкаў. У гэты дзень людзі шанавалі і ўзгадвалі блізкіх, якія адышлі ў іншы свет, і ўшаноўвалі іх памяць. Свята мае карані яшчэ з язычніцкіх часоў, але за шмат стагоддзяў традыцыя ўкаранілася і ў хрысціянстве.
Ушанаваць продкаў трэба было не толькі з дапамогай абрадаў і малітвай, але і памінальным сталом з адмысловымі стравамі — як на памінкі. Абавязкова павінна была быць няцотная колькасць страваў, звычайна гатавалі сем або дзевяць страваў. Да гэтага дня гатавалі куццю, кісель, сыту, бліны, клёцкі і шмат іншых страваў.
Абавязкова на «Дзяды» падавалі пэўныя мясныя стравы, бо лічылася, што калі гаспадары пашкадуюць мяса, дык продкі раззлуюцца і бяды наробяць. Таму перад гэтым святам заўсёды калолі кабана. А пасля свята мяса нарыхтоўвалі на доўгія месяцы: салілі сала, пхалі каўбасы, падвешвалі кумпяк і рабілі вантрабянкі.
Адна з простых і любімых страваў у нашых продкаў — гэта клёцкі. Да з’яўлення бульбы іх рабілі з мукі, варылі ў вадзе ці на малацэ. У ХІХ стагоддзі цеста замяніла бульба, такія клёцкі падавалі са смятанай, з падсмажанай цыбуляй на сале. Але на «Дзяды» клёцкі рабілі менавіта з мясам. Такія ж клёцкі рабілі на памінкі. Выраз «паклікаць на клёцкі з «душамі»» азначаў запрасіць на памінкі. У народнай традыцыі абалонка з бульбы ўяўлялася целам, а начыненне — душой.
Рыгор Барадулін у вершы «Чышчу бульбу» так узгадваў гэтую страву:
Там бульбай адбывалі
Святы ўсе:
На клёцкі бульбу дралі на хаўтуры,
З душамі клёцкі дзень віталі хмуры
У кроплях пары,
Нібыта ў расе.
I на Дзяды таксама клёцкі елі,
Напаміналі, што не вечна ў целе
Душа святло дрыготкае нясе.
Зараз такія клёцкі большасць беларусаў ведаюць як «цэпеліны» з-за крыху выцягнутай формы. Так страву жартам пачалі называць пасля Першай сусветнай вайны, сваёй формай яны нагадвалі вайсковыя нямецкія лятальныя апараты. «Мянушка» фактычна перайменавала страву.
Чытайце яшчэ: Варэнікі, ці перогі, з бульбай і цыбуляй. Гатуем разам з «Будзьма!»
Як прыгатаваць клёцкі з «душамі»?
Клёцкі можна гатаваць як з мясным фаршам, так і з грыбным, калі не ўжываеце мяса. Фарш трэба заправіць соллю, перцам, дадаць крыху каляндры і часнаку. Можаце выкарыстоўваць вашыя любімыя прынады па смаку. Запраўленае начыненне трэба добра вымешаць і даць крыху пастаяць. За гэты час можна падрыхтаваць бульбяное «цеста».
Ад патрэбнай вам колькасці чышчанай бульбы адбярыце 1\3, яе трэба зварыць. 2\3 ад колькасці — дробна натаркаваць і адціснуць увесь сок, бульбяная маса павінна быць амаль сухой. Звараную бульбу трэба сцадзіць і стаўчы да стану пюрэ, даць крыху астынуць і змяшаць з сырой бульбай. Трэба вымешаць бульбяное цеста да аднароднай масы, можна крыху прысаліць. Калі вы бачыце, што бульбяная маса не зусім клейкая, дадайце крыху крухмалу.
Вазьміце ў далонь кавалак бульбяной масы і разамніце яго ў форме аладкі, унутр пакладзіце крыху начынення і добра заляпіце клёцку з усіх бакоў. Увага, не кладзіце вельмі шмат начынення, бо клёцка можа разваліцца ў час варкі.
Злепленыя клёцкі выкласці ў кіпячую ваду, варыць каля 20 хвілін. Для варкі выкарыстоўвайце вялікі прасторны рондаль і не шкадуйце вады, клёцкі мусяць «вольна сябе адчуваць» у час варкі, тады яны не разваляцца.
Пакуль асноўная страва гатуецца — зробім зажарку. Салёнае сала парэзаць дробнымі кубікамі і выкласці на патэльню, калі пачне вытаплівацца тлушч — дадаць дробна парэзаную цыбулю. Абсмажыць да залацістага колеру.
Падавайце клёцкі з «душамі» пад смятанай, палітаю крыху астыглай зажаркай, можна таксама прысыпаць зелянінай.
Смачна есці!
Нам спатрэбяцца:
Вада — 4 літры
Бульба — 1,5 кілаграма
Мясны фарш — 0,5 кілаграма
Цыбуля — 120 грамаў
Сала — 80 грамаў
Соль і прынады — па смаку
Сталовая лыжка крухмалу — пры патрэбе
Калі вам падабаюцца нашыя відэапраекты і аўтарскія артыкулы, вы можаце падтрымаць рэдакцыю «Будзьмы», набыўшы нам кубачак кавы. Гэта дапаможа нам стварыць больш цікавых відэаролікаў і арыгінальных артыкулаў.
