Можна бываць на Захадзе. Можна пераехаць. Але — усё адно перавезці з сабой набор генаў. Не толькі тых, якія пра кроў і ДНК. Але і метафарычных генаў — набору звычак і якасцей сваёй мясцовасці. Набор «радавых праклёнаў», як сказалі б баптысты.
Крыніца: www.bing.com
Сярод іх — ген голаду. Парожняя драўляная лыжка, якая боўтаецца на рамяні пры поясе, якой еш і не наядаешся. Ніколі. Пра што гэта?
Пра тое, калі нашы суайчыннікі ў дні зніжак бяруць у сэкандах па 20 параў немаведама чаго, бо — «на 70% танней».
Калі на літаратурных прэзентацыях цягнуць па кішэнях бясплатныя нататнікі і асадкі. Не таму, што шмат пішуць ад рукі, а таму, што дармовае.
Калі прадукты купляюцца не паводле якасці і патрэбы, а па факце кошту і вагі. Больш напхаеш у халадзільнік ці страўнік — больш сыты. Больш «здаровы».
Калі нічога не аддаецца дарэмна або ў рукі невядомага чалавека. То-бок, адзежу, якую не носіш, калі і аддаш — то сястры, брату, брату сястры, пляменніку швагра і г. д.
Калі не заплаціць за праезд — геройства. Бо ты перамог левіяфана — страшную крыважэрную сістэму — сэканоміўшы 3 злотых.
Калі можна купіць усё, што заўгодна (пажадана з пластыку ды ў кітайскім гандлёвым цэнтры), абы танна.
Калі аддаць ці выкінуць цэлае (нябітае, нягнутае, некранутае цвіллю) — грэх.
Калі...
Крыніца: www.bing.com
Стоп-стоп. А што тут не так? Заходнікі таксама эканомяць. Таксама купляюць у сэкандах. Немцы таксама бяруць прадукты на акцыях вялікімі пачкамі і карыстаюць патрошкі. А пасля (калі гэта піва, напрыклад) здаюць бутэлькі ў краме, каб узяць новы пачак таго самага.
А розніца ў тым, што немец ніколі не купіць таго, што яму без патрэбы. Наўпрост, каб купіць — супакоіць ген голаду. Бо ў ягоным рэгіёне даўно ўсе сытыя. Прыкладна з канца Напалеонаўскіх войнаў з невялікімі пагрэшнасцямі. Можна расслабіцца. Выдыхнуць.
Немец ніколі не купіць таго, чым не будзе карыстацца. Ён. Сам. Зараз. Ці — у бліжэйшай будучыні. І захоўваць непатрэбнага таксама не будзе. Хаця б таму, што гэтае нешта будзе займаць месца тут і зараз, а калі там яно прыдасца? Каму? Праз 10–15 год? На пенсіі?.. Дык месца даражэй каштуе!
А ў нас — купяць. Для дзяцей, унукаў ці ўнукаў дзяцей. На будучыню. «Есці-піць не просіць». Хоць гэтай будучыні яшчэ няма, і набытак — калі прыгледзецца — ані разу не пра будучыню, а пра мінулае. Пра часы, калі выжывалі тыя, хто больш назбіраў за светлавы дзень: збіральнікі.
На Захадзе норма аддаваць рэчы/кнігі/шмоткі бясплатна ў розныя дабрачынныя арганізацыі ці наўпрост у пункты збору. Калі атрымальнік невядомы табе асабіста чалавек, якога ты ніколі не ўбачыш, не пазнаеш на вуліцы. Магчыма, нат’ дрэнны чалавек.
Але ты аддаеш не для яго, а для сябе. Культура аддаваць — гэта пра здаровы эгаізм. Пра разгрузку свайго жыццёвага заплечніка. Ты заплаціў не за вечнае валоданне прадметам, а за ЧАС, які ты ім карыстаўся. Далей прадмет можа жыць сваім жыццём. У труну ты яго з сабой не забярэш, і не трэба. Бо «маё толькі тое, што памрэ са мной» — эмоцыі, камфорт, дасягненні. Не рэчы.
Крыніца: www.datev-magazin.de
Заходні капіталізм у сваёй пазітыўнай трактоўцы грунтуецца на тым, што грошы — гэта энергія, рэсурс для радасці і камфорту. Тады чалавек здольны прадукаваць новыя каштоўнасці і прадукты, якія забяспечаць радасць і камфорт іншых. Так яно і круціцца. Так растуць хмарачосы.
У нашым рэгіёне дагэтуль занадта часта верхаводзяць голад, інстынкт небяспекі — набор страхаў. Калі не купіш — больш не будзе. Забяруць. Забароняць. Ці грошай не будзе, каб набыць. Нешта пойдзе не так. Гэты страх увесь час і штурхае на абсурдныя рашэнні, якія ніякай радасці не прыносяць: кормяць дэмана спрадвечнага страху, які мучыў яшчэ нашых прапрабабуляў і прапрадзядуляў.
А яшчэ гэта гісторыя пра матэрыяльнае і нематэрыяльнае. Час, інфармацыя, камфорт і радасць як псіхалагічны стан — гэта рэсурсы, за якія на Захадзе прынята плаціць. Дорага плаціць. Ну і прастора таксама: як унутрана-псіхалагічная, так і прастора ў хаце. Бо яно — важнае. Яно — дае радасць.
У нас прынята плаціць за тое, што мае вагу і аб’ём. Плаціць за іншае — глупа, бо плаціш за паветра. Лепш прайсці 3 км пешкі, чым заплаціць за праезд, калі ехаць «зайцам» занадта рызыкоўна. Лепш скачаць пірацкі фільм, чым адшкадаваць мізэрную суму на паход у кіно. Лепш паесці, чым купіць кнігу ці кветкі.
Беларусы, разам з іншымі народамі Усходняй Еўропы, занадта хутка пераскочылі з архаічнай вёскі (дзе купляецца толькі керасін для лампы і запалкі, рэшта — сваё) у сусвет рэчаў. І згубіліся сярод іх. А яшчэ фактар камунізму ў мінулым (у мінулым?..), які выядае кожны народ, як іржа. Як казаў, здаецца, Цімаці Снайдэр, лепш не мець камунізму ў сваёй гісторыі, чым мець.
Ёсць такая опцыя: «заядаць стрэс», выціскаць стрэс ежай. Голад — як вынік стрэсу. Так, чалавек на стрэсе «есць не ў сябе» ды расце на вачах. І стрэсу гэтаму не бачна канца, улічваючы, што камунізм у нас на радзіме ніколі не сканчаўся, а права прыватнай уласнасці не мае сэнсу. І сюды, на Захад, разам з успамінамі мы перавезлі таксама гэты чортаў праклён.
Магчыма, некалі мы станем іншымі. Вернемся на Радзіму іншымі. У шмат якіх сэнсах. Пакуль жа, гуляючы па лесе, трэба рабіць над сабой высілкі, каб насалоджвацца прыродай, а не... глядзець пад ногі, шукаючы грыб.
Алесь Кіркевіч, budzma.org
